Türk-Sovyet Edebî İlişkilerinin Kurulmasında Çevirinin Rolü

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 34 - 42, 24.08.2023

Nigar Alıyeva

Öz

Türk-Sovyet edebî ilişkileri tarihinin 1920’li yıllarda başladığını söylemek mümkün. Elbette o dönemden önce de Osmanlı-Rus İmparatorluğu arasında edebî ilişkiler vardı, bazı eserler Türkçeden Rusçaya ve tam tersi Rusçadan Türkçeye çevrilmişti. Ancak bu süreç 1930’lardan itibaren sürekli hale gelmiştir. Türk şairi Nazım Hikmet’in bu edebî ilişkilerin gelişmesinde büyük rolü olmuştur. Sadece Nazım Hikmet’in onlarca kitabı SSCB’de yayınlanmıştır. Aradan yıllar geçmesine ve SSCB dağılmasına rağmen Nazım Hikmet, günümüzde de Rusya’da en çok okunan Türk şairi statüsünü korumaktadır. SSCB Yazarlar Birliği Dış Komisyonu, Sovyet ve Türk yazarları arasındaki edebî ilişkilerin gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Bu bağlamda ünlü Sovyet Türkolog ve tercüman Vera Feonova’nın adının özellikle anılması gerekir. Ayrıca 1930-1990 yıllarında SSCB Yazarlar Birliği ile Türkiye Yazarlar Birliği arasında çok sayıda ikili işbirliği anlaşması imzalanmış, bu anlaşmaların sonucu olarak SSCB yazar ve şairleri Türkiye’yi, Türkiye yazar ve şairleri de SSCB’yi defalarca ziyaret etmişler. Bu dönemde SSCB’de çok sayıda almanak, Türk yazar ve şairlerinin hikaye ve şiir topluları basılmıştır. Türkiye’de de birçok Sovyet yazar ve şairinin eserleri Türkçeye çevrilerek yayımlanmıştır. Araştırma makalemizde Türk-Sovyet edebî ilişkilerinin tarihini, gelişim aşamalarını ve bu ilişkilerin gelişmesinde çevirinin rolünü incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Çeviri, Nazım Hikmet, Türk-Sovyet edebî ilişkileri, Rus edebiyatı, Türk edebiyatı

Kaynakça

• Abibulaieva, L. (2014). Türk ve Rus edebiyatlarında “öteki”. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı: Ankara.
• Akşin, A. (2014). Nazım Hikmet. Svoboda vıbora. Voprosı literaturı. N 5. Moskva: Regionalnıy obşestvennıy fond “Literaturnaya kritika”, 155-177.
• Alkayeva, L.O. (1982). Russkaya klassika v Turtsii // Russkaya klassika v stranah Vostoka. Moskva: Nauka, 100-109.
• Arhivnıy dokument. (1961). Nota Zamestitelya Narodnogo Komissara İnostrannıh Del RSFSR Poslu Turtsii v RSFSR Ali Fuadu 4 marta 1922 g. // Dok-tı vneş. pol. SSSR. T. V..
• Arhivnıy dokument. (1970). Pismo Zamestitelya Narodnogo Komissara İnostrannıh Del RSFSR Polnomoçnomu Predstavitelyu SSSR v Turtsii Ya.Z.Suritsu 4 dekabrya 1933 g. // Dok-tı vneş. pol. SSSR. T. XVI.
• Avrutina, A. (2015). Turetskaya literatura v Rossii – hudojestvennıy perevod kak metod vzaimnogo poznaniya kultur. Rossiysko-turetskiye otnoşeniya: ot holodnoy voynı do sovremennosti. Materialı vtorogo mejdunarodnogo seminara. Tsentr atatyurkovskih issledovaniy.
• Chirciu, D., Amuyeva, Ü. (2022). V Moskve poçtili pamyat turetskogo poeta i prozaika Nazıma Hikmeta https://www.aa.com.tr
• Dogan, M.G. (2022). Obraz Sovetskoy Rossii v stihotvoreniyah i poemah turetskogo poeta Nazıma Hikmeta Rana. Polilingvialnost i transkulturnıye praktiki. Tom 19, N 4. Rosiyskiy universitet drujbı narodov.
• Fevralskiy, A.V. (1976). Nazım Hikmet (iz vıstupleniya Nazıma Hikmeta v TsDRİ (Tsentralnom dome rabotnikov isskusstv) 1 marta 1956 goda) // Zapiski rovesnika veka. Moskva: Sovetskiy pisatel, 391 s.
• Goldobin, A.M., Goldberg, D.İ., Petruşevskiy, İ.P. (1970). İstoriya stran zarubejnoy Azii v srednie veka. Nauka.
• Holikov, A. A. (2017). Vklad H.G.Koroglı v istoriyu akademiçeskogo izuçeniya natsionalnıh literatur SSSR. Stephanos, N 2 (22), MGU imeni M.V.Lomonosova. Obraztsov, A.V. (2012). Osmanskaya literatura v russkih perevodah. “Günümüz Rusya’sında Türkiye Çalışmaları” Sempozyumu (ss. 156-166). İstanbul, 25-29 Ocak 2012. İstanbul: Yunus Emre Enstitüsü.
• Kapranova, E. (2017). Sait Faik Abasıyanık ile Anton Çehov Arasında Bir Karşılaştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı (Yeni Türk Edebiyatı) Anabilim Dalı: Ankara
• Oganova, Ye. A. (2013). Rossiysko-turetskoye vzaimodeystvie v oblasti kulturı: o perevodah turetskoy poezii v Rossii. Rossiysko-turetskii otnoşeniya: 2002-2012 godı (materialı Kruglogo stola, g. Moskva, 4 aprelya 2013 g). İzdatelstvo MGİMO-Universitet.
• Oldjay, T. (2010). Retseptsiya perevodov russkih literaturno-hudojestvennıh proizvedeniyah v Turtsii. International Journal of Russian Studies, 3(1), 23-44.
• Oldjay, T. (2016). Poslannitsa russkoy kulturı. İntervyu s Tyurkan Oldjay. https://m.rusmir.media/2016/02/01/lebedeva
• Rakamlarla TEDA (2021). teda.ktb.gov.tr 23.07.2023 tarihinde https://teda.ktb.gov.tr/TR-250769/rakamlarla-teda.html URL’den erişim.
• Ramiz oglu, R. A. (2013). Harakternıe osobennosti perevoda s turetskogo na russkiy yazık. Magiya İNNO: Novıye tekhnologii v yazıkovoy podgotovke spetsialistov-mejdunarodnikov. Materialı nauçno-praktiçeskoy konferentsii k 70-letiyu fakulteta mejdunarodnıh otnoşeniy. Tom 2. Sektsiya 3-6. Moskva, 4-5 oktyabrya 2013 g. İzdatelstvo MGİMO-Universitet.
• Ramizoğlu, R. (2019). Poeziyaya verilən bir-birinə zidd müxtəlif təriflər fonunda poetik tərcümə məsələlərinin təhlili. Elmi iş, Humanitar elmlər üzrə aylıq beynəlxalq jurnal. (5), 31-35. Savaş ve Barış Kitab Açıklaması (2017). canyayinlari.com 23.07.2023 tarihinde https://www.canyayinlari.com/kitap-savas-ve-baris-9789750711800 URL’den erişim
• Sevük, İ. H. (1941). Avrupa edebiyatı ve biz. Remzi Kitapevi.
• Uturgauri, S. N. (2003). Globalleşme koşullarında kültürün rolü. K. Gülten ve U. Natalya (Eds.), Dünden bugüne Türkiye ve Rusya politik, ekonomik ve kültürel ilişkiler içinde (ss. 99-109). Bilgi Üniversitesi Yayınları.