TEKNOLOJİ VE ÇEVRE

Yıl 1992, Cilt: 10 Sayı: 1, 381 - 417, 31.12.1992

Enver Özkalp

Öz

Son yıllarda gittikçe artan önemde tartışılan bir konu teknolojinin çevre üzerindeki etkileri, ekoloji ve çevre ilişkisidir. Burada teknolojinin çevre üzerinde yarattığı olumlu ve olumsuz etkilere değinecek, bilim ile toplum arasındaki etkileşimi anlatacağız. Böylece son yıllarda geliştirilen, kitle iletişim, bilgisayar, genetik mühendisliği ve bio-tıp üzerindeki gelişmelerin topluma nasıl yansıdığını görmeye çalışacağız.
İnsanoğlu toplu halde yaşayıp bir kültür oluşturmaya başlayınca önce hayvanı evcilleştirmiş ve onu kendine yardımcı alet olarak kullanmıştır. Ancak, insanın hayvan gücünden istifade etmesi hayvan nesline veya diğer türlere ve doğaya zarar verecek biçimde olmamıştır. İnsanlar daha sonra buldukları birçok ileri teknoloji ile çalışmaya başladıktan sonra, dünyanın hem doğal yapısını hem de sosyal yapısını etkilerneye başlamış ve onu hızla değiştirmişlerdir.
Bu değişim süreci başlangıçta olumlu olmuşsa da daha sonraları aşırı sömürü ve üretim dünyanın doğal dengesini tehdit eder bir görünüme bürünmüştür. Nesiller boyu insanların kullanmış oldukları bazı kültür araçları örneğin, bıçak, tekerlek, pulluk, barut, sulama kanalları, rüzgar değirmenleri. barajlar. pusula, saat, matbaa, buharlı makina, aşı, televizyon, nükleer reaktörler dramatik bir biçimde sosyal ve doğal çevrenıizi değiştirrnişlcrdir. Bütün bu araçlar ve gereçler bilimsel gelişmeler sonucu ortaya çıkan teknolojinin birer örnekler
idir. Modern toplumlar geliştirmiş oldukları bilgi düzeylerini farklı biçimlerde kullanarak insanlara sunmaktadırlar. Diğer bir deyimle bilimsel bilgiyi kullanarak teknoloji üretmekte ve bunları topluma sunarak onu etkilemekte, toplumsal değişimi hızlandırmaktadırlar.
Uçaklar, antibiotikler. bilgisayarlar, montaj hatları, telekomünikasyon sistemleri, sentetik kumaşlar. gökdelenler böyle bir gelişim ile ortaya çıkmakta insanları ve doğayı etkilemektedirler.

Son yıllarda Amerika'da ortaya atılan bir slogan bütün gelişmiş ve gelişmekte olan toplumlarda büyük yankılar uyandırmaktadı!". Bu slogan: «Teknoloji dünyaya hakim olmaktadır, ya onunla yarış edin, onunla birlikte yaşamayı öğrenin yoksa çok gerilerde kalırsınız» demektedir. Slogan, dikkat edileceği gibi önemli şeyler ifade etmektedir. Buna göre, teknolojik ve sosyal değişmeler bir' birlcriyle yakınen ilişkilidir, özellikle modern toplumlarda hızlı teknolojik değişmeler, hızlı toplumsal değişmelerle elele, birlikte
giderler demektedir. Slogan ayrıca teknolojik ilerlemelerin arzulanan şeyler olduğunu ima ederek, gelişmiş toplumlarda teknolojik gelişmelerin insanları da geliştirdiğini söylemektedir. Ancak, şunu da unutmamak gerekir ki gerçekten bu teknoloji yarışı olumlu değişmeler yaratırken, bir yandan da birçok soruna neden olmakta
ve dünyayı olumsuz biçimlerde etkilemektedir. İşte bu yazımızda bu olumsuzluklara değinıneye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Teknoloji, Çevre

Kaynakça

• COMMONER, Barry : The Closing Circle: Nature, Man and Technology, New York; Alfred A. Knopf, Inc., 1971.
• Council on Environmental Ouality (CEQ) : Envlronmental Quality, Washington D.C; U.S. Goverment Printing Office, 1970.
• COUFİELD, Catherine: In the Rainforest, New York; Knopf, 1985.
• DARWIN, Oharles: On the Origin of Species by Means of Natural Selection, London: John Murray, 1859.
• EHRLICH, R. Paul, Anne H. Ehrlich and John P. Holdren : Human Ecology; Problems and Solutions, San Francisoo; W.H. Freeman and Comp. 1973.
• KELEŞ, Ruşen: İnsan Çevre Toplum, İmge Kitabevi, Ocak, 1992.
• MARANTO, Gina: «The Creeping Poison Under ground» Discover, Feib. 1985. s. 74-78.
• RIDKER, Ronald G.: Changing Resource Problems of the Fourth World, Washington D.C; Resource for the Future, 1976.
• ROBERTSON, Ian. : Sociology, 3 rd. edi, New York; Worth Publishers, Inc., 1987.
• SHEPARD, Jon. M., Harwin L. Voss : Social Problems, Mac Millan Publislıirıg Co., Inc., New York; 1978.
• SMITH, Grahame, J.C., Henry J. Steck and Gerald Surette: Our Ecological Crisis: Its Blological, Economlc and Political Dimensions, New York; Mac Millan Publishing Comp., 1974.
• TOOH, Albert H.(ed): Technology and the Future, 4tb ed. New York; St Martins, 1986.
• WILSON, Holton J. and Cathy R. Wilson: Economics in American Society; An Introduction to Economlc Issues, Beverly Hills, California: Glencoe Press, 1977.
• WRIGTH, Charles R.: Mass Communication: A Sociological Perspective, New York: Randem House, 1986.
• YOXEN, Edward: The Gene Business; Who Should Control Riotechnology? New York; Harper and Row Pulbishers, 1984.