J.J. ROUSSEAU'NUN «TOPLUM SÖZLEŞMESİ» YAPITINA YÖNETİM BiLİMİ AÇISINDAN BİR BAKıŞ

Yıl 1991, Cilt: 9 Sayı: 1, 113 - 135, 30.06.1991

Sacide Vural

Öz

İnsanoğlu toplum düzenine geçmeden evvel, ilkel yaşamlarını sürdürürken Montesquie'nün de söylediği gibi doğa yasaları ile yönetiliyordu, Mal-mülk edinme, çıkar sağlama gibi bir amaçları da yoktu. Bu yaşam biçiminde bütün insanlar özgür ve eşittiler: ama toplum düzenine geçtikten sonra, sözü edilen doğal özgürlüklerini yitirmişlerdir. Çünkü insanlar mal-mülk edinme, çıkar sağlama gibi amaçlar peşinde koşmaya başlamışlandır. Böylece, insanlar malın kölesi olmuşlar ve giderek kölelik zincirlerinin kalın halkalarını boyunlarına geçiren efendinin köleleri durumuna gelmişlerdir. İnsanoğlu mutluluk peşinde koşarken, mutsuzluğun kucağma düşmüştür(1).
Akıl ve deneyin egemen olduğu Aydınlanma çağı düşünürlerinden ve 1789 Fransız Devrimini hazırlayan aydınlar arasında yer alan Rousseau, birçok kez Türkçeye çevrilerı, siyaset ve yönetim bilimi alanında adından sıkça söz edilen «Toplum Sözleşmesi», adlı eserinde; toplum halinde yaşayan insanların da tıpkı doğa yasalarıyla yönettiklleri dönemde olduğu gibi, toplumsal sözleşmelerleözgür ve eşit yaşayabileceklerini savunmaktadır.
Rousseau'rıun üzerinde hayli çalıştığı; istediği şekilde başaramadığını söylediği inceleme konusu yapan bu eser, daha geniş bir çalışma olan «Politik Kuramlarırı» bir bölümüdür. Rousseau, işte bu bölümde, bir başka söyleyişle, dört kitaptan oluşan «Toplum Sözleşmesi» eserinde; eski değerlerin kıyasıya eleştirisini yaparken, insanların özgür ve eşit yaşamalarını sağlayan yeni değerlerin ne olması gerektiğini, değişik açılardan bakarak sorgulamaktadır.
Savunduğu her tezi, antiteziyle birlikte ortaya koymakta ve sonuçta demokratik bir devletin yapı ve işleyiş modelini çizmektedir. 1756-1760 yılları arasında yazılmış, 1762 yılında basılmış olan bu eserde (2), o dönem insanlarının özgür ve eşit yaşamalarını sağlayacağı varsayımı ile çizilen devlet örgütünün yapı ve işleyişi, bugünün yönetim bilimi ışığında bakıldığında geçerli olduğu söylenebilecek bir devletin yapı ve işleyişini ele alan bir toplumsal sözleşme midir? Şimdi bu soruyu kitabın satır ve satır aralarına büyüteçle
bakarak cevaplamaya çalışalım.

Anahtar Kelimeler

Toplum Sözleşmesi, J.J.Rousseau

Kaynakça

• -