AR-GE HARCAMALARININ RAPORLANMASI VE KÂRLILIĞA ETKİSİ: BİST SINAİ ENDEKSİ İŞLETMELERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2019, Cilt: 20 Sayı: 2, 1 - 24, 30.09.2019

Halise Didem Güzen Banu Başar

Öz

Her geçen gün artan öneme sahip olan
teknoloji ve yenilik yaşamın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Yapılan
araştırmalarla her gün birçok yenilik ve değişim gerçekleşmektedir. En temel
amacı kâr olan işletmelerin yaşamlarını sürdürebilmeleri adına bu teknoloji
çağına ayak uydurmaları gerekmektedir. İşletmeler yaptıkları Ar-Ge harcamaları
ile küresel rekabette yerlerini korumaya hatta üst sıralara ilerlemeye
çalışmaktadırlar. Bu çalışmada işletmelerin Ar-Ge harcamalarının işletme
kârlılığına etkileri araştırılmıştır. BİST Sınai Endeksi’nde yer alan 62
firmaya ait 2012-2018 dönemi yıllık verileri kullanılarak, 4 farklı model
yardımıyla, panel veri analizi yöntemleriyle Ar-Ge harcamalarının kârlılığa
etkisi incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda; Ar-Ge harcamalarının,
işletmelerin faaliyet kârını cari dönemde azalttığı, ikinci yıl ve sonrasında
artırdığı tespit edilmiştir. Ar-Ge yoğunluğu arttıkça işletmelerin faaliyet
kârının da arttığı tespit edilmiştir. Ayrıca satış gelirlerindeki artışların,
işletmelerin kârlarını pozitif yönde etkilediği belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

AR-GE Harcamaları, Karlılık, BIST Sınai Endeksi, Panel Veri

Kaynakça

• Akbulut, A. (2012), Karşılaştırmalı TMS/TFRS- Vergi Uygulamaları ve Sonuçları, Maliye Hesap Uzmanları Derneği, Ankara, Yapım Tanıtım Yayıncılık.
• Akgül, B. A. (2005), Maddi Olmayan Duran Varlıkların İtfasına İlişkin IAS 38 ile IFRS 3 Standardında Yer Alan Düzenlemeler ve Türk Vergi Mevzuatıyla Karşılaştırılması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (25), 41-45.
• Albez, A. (2017), Üretim İşletmelerinde Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Giderlerinin Muhasebeleştirilmesi. Ataturk University Journal of Economics & Administrative Sciences, 31(1).
• Apergis, N. ve Sorros, J. (2014), The Role of R&D Expenses for Profitability: Evidence from U.S. Fossil and Renewable Energy Firms, International Journal of Economics and Finance; Vol. 6, No. 3.
• Artz, K.W., Norman, P.M., Hatfield, D.E. ve Cardinal, L.B. (2010), Longitudinal Study of the Impact of R&D, Patents, and Product Innovation on Firm Performance, Product Development & Management Association, J PROD INNOV MANAG 2010;27:725–740.
• Baş, F. (2015), Üretim İşletmelerinde Ürün (Mamul) Geliştirmenin Ar-Ge Departmanında Teknik Aşamaları ve Piyasa Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Başar, A.B. (2017), Bilgi Temelli İşletmelerde Sınai Mülkiyet Haklarının Raporlanması, Nisan Kitapevi, Eskişehir.
• Bayaktaroğlu, H. (2016), Ar-Ge Harcamalarının Muhasebeleştirilmesi ve Net Satışlar ile Kârlılığa Etkisi: Borsa İstanbul Sınai Endeksi Araştırması, İSMMMO, Mali Çözüm, Mayıs-Haziran 2016.
• Branch, B. (1974), Research and Development Activity and Profitability: A Distributed Lag Analysis, Journal of Political Economy, Vol. 82, No. 5 (Sep. - Oct., 1974), pp. 999-1011.
• Ceylan, S. (1961), Vergi Usul Kanunu. Tertip 4, Cilt 1.
• Charusilawong, N. (2013), The effect of R&D, technological spillovers and absorptive capacity on productivity and profitability of automobile and electronics firms in Japan, Doctor of Philosophy (PhD) in Management, King’s College London, University of London.
• Chauvin, K. W. ve Hirschey, M. (1993), Advertising, R&D expenditures and the market value of the firm. Financial management, 128-140.
• Cockburn, I. ve Griliches, Z. (1988), Industry effects and appropriability measures in the stock market's valuation of R&D and patents.
• Çabuk, A., Karagül, A. A., Erol, C., Başar, A. B., Sevim, Ş., ve Sayılır, Ö. (2013), Finansal Tablolar Analizi. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 3013, ss.73-76.
• Çiftci, M. ve Cready, W.M. (2011), Scale Effects of R&D as Reflected in Earnings and Returns, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1564255.
• Dave, P., Wadhwa, V., Aggarwal, S. ve Seetharaman, A. (2013), The Impact of Research and Development on the Financial Sustainability of Information Technology (IT) Companies Listed on the S&P 500 Index, Journal of Sustainable Development; Vol. 6, No. 11.
• Doğan, M. ve Yıldız, F. (2016), Araştırma Geliştirme (Ar-Ge) Harcamalarının Firma Kârlılığı Üzerindeki Etkisi: BİST’te İşlem Gören İmalat Sanayi Firmaları Üzerine Bir Araştırma, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Eylül 2016, Sayi:14.
• Erdemi, D.B. (2015), Ar-Ge Yatırımları Finansal Performans İlişkisi: Bir Panel Veri Analizi, Yüksek Lisans Tezi, İşletme Anabilim Dalı, Yıldız Teknşk Üniversitesi.
• Erkek, D. (2011), Ar-Ge, İnovasyon ve Türkiye: Neredeyiz?, TC Güney Ege Kalkınma Ajansı. http://www.geka.org.tr/yukleme/dosya/16f80581dc639ad5f68c7f3b891eccd0.pdf.
• Gogtay, N.J. ve Thatte, U.M. (2017), Principles of Correlation Analysis. Journal of The Association of Physicians of India, 65, 78-81.
• Göçer, İ., Kutbay, H., Gerede, C. ve Aslan, R. (2014), Vergi Teşviklerinin Ar-Ge ve İnovasyon Etkisi: Panel Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi, Maliye Dergisi, 163-183.
• Görür, A. (2006), Ar-Ge Yönetimi ve Kobilerde Ar-Ge Faaliyetleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Güleş, H. K. ve Bülbül, H. (2004), İşletmeler İçin Stratejik Rekabet Aracı: Yenilikçilik, Nobel Yayınevi, Ankara.
• Hall, B. H. (1993), The stock market's valuation of R&D investment during the 1980's. The American Economic Review, 83(2), 259-264.
• Hirschey, M. (1982), Intangible capital aspects of advertising and R & D expenditures, The Journal of industrial economics, 375-390.
• Hirschey, M. ve Weygandt, J. J. (1985), Amortization policy for advertising and research and development expenditures, Journal of Accounting Research, 326-335.
• House, W.C., Parks, D.M. ve Lindstrom, G.L. (1994), Relationships Between R&D and Profitability an Exploratory Comparison of Two Business Simulations With Two Real-World. Technology Intensive Industries, Developments In Business Simulation & Experiential Exercises, Volume 21.
• Im, K., Pesaran, M. ve Shin, Y. (2003), Testing for Unit Roots in Heterogeneous Panels. Journal of Econometrics, 115, 53-74.
• Işık, N., Engeloğlu, Ö., ve Kılınç, E. (2016), Araştırma Geliştirme Harcamalarının Krlılık ve Satışlar Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul Firmaları Üzerine Bir Uygulama, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 47, Ocak-Haziran 2016, 27-46.
• Jain, R.K., Triandis, H.C. ve Weick, W.C., (2010), Managing Research, Development and Innovation: Managing the Unmanageable, New Jersey: John Wiley and Sons.
• Jaisinghani, D. (2016), Impact of R&D on profitability in the pharma sector: an empirical study from India, Journal of Asia Business Studies, Vol. 10 NO. 2, 2016, pp. 194-210.
• Kao, C. (1999), Spurious Regression and Residual-Based Tests for Cointegration in Panel Data, Journal of econometrics, 90(1), 1-44.
• Karacaer, S., Aygün, M. ve Süleyman, İ. Ç. (2009), Araştırma ve Geliştirme Giderlerinin Firma Performansı Üzerindeki Etkisi: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Üzerine Bir İnceleme, World of Accounting Science, 11(2).
• Khan, W. A. ve Ghaffar, A. (2014), Impact of research and development on firm performance. International Journal of Accounting and Financial Reporting, 4(1), 357.
• Mark, N.C. ve Sul, D. (2003), Cointegration Vector Estimation by Panel OLS and Long-run Money Demand. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 65(5), 655-680.
• Mowery, D. (1983), The Relationship between Intrafirm and Contractual Form of Industrial Research in American Manufacturing, 1900-1940 Explorations in Economic History 20, 351-374.
• Mucuk, İ. (1987), Modern İşletmecilik, Der Yayınları, İstanbul.
• OECD, (2002), Frascati Kılavuzu.
• Örten, R., Kaval, H. ve Karapınar, A. (2018), Türkiye Muhasebe-Finansal Raporlama Standartları Uygulama Ve Yorumları. Gazi Kitabevi, 4.Baskı, Ankara.
• Panda, S. (2017), Influence of Research and Development (R&D) Cost on Profitability: A Study of Indian Pharmaceutical Sector, Splint International Journal of Professionals, Vol.-IV, Issue-1.
• Polat, M. (2016), Ar-Ge Yatırımlarının Firmaların Finansal Perforansına Etkisi: BİST’te İşlem Gören İmalat Şirketleri Üzerine Bir Uygulama, Doktora Tezi, İşletme Ana Bilim Dalı Sosyal Bilimler Enstitüsü, Atatürk Üniversitesi.
• Saban, M. ve Genç, M. (2007), Araştırma Geliştirme Faaliyetlerinin IAS 38. Maddi Olmayan Duran Varlıklar” Kapsamında Muhasebeleştirilmesi, Mali Çözüm, (70 s 124).
• Sabuncu, H. (2001), “Birlikte Hakimiyet kavramı açısından birleşmelerin değerlendirilmesi”, (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi), Rekabet Kurumu, Ankara.
• Şenay, L. (2011), Regresyon ve Korelasyon Analizi, http://kisi.deu.edu.tr//levent.senyay/istatistik%20II/11%20regresyon.pdf, (Erişim: 04.04.2019).
• T.C. Resmi Gazete, (1961), 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK), https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.4.213.pdf.
• T.C. Resmi Gazete, (1998), 98/10 nolu Araştırma-Geliştirme Yardımına İlişkin Tebliğ, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/09/20100923-6.htm.
• Tarı, R. (2012), Ekonometri. Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• TDK, Güncel Türkçe Sözlük, inovasyon, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a08e3219ae771.59026808 (Erişim: 13.11.2017).
• TMS 38, Maddi Olmayan Duran Varlıklar Standardı, T.C. Resmi Gazete, 2006, http://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3%BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2018Seti/TMS/TMS_38_2018.pdf.
• Uzun Kocamış, T. ve Güngör, A. (2014), Türkiye’de Ar-Ge Harcamaları ve Teknoloji Sektöründe Ar-Ge Giderlerinin Kârlılık Üzerine Etkisi: Borsa İstanbul Uygulaması, Maliye Dergisi, Sayı 166, 127-138.
• Ünal, T. ve Seçilmiş, N. (2013), Ar-Ge Göstergeleri Açısından Türkiye ve Gelişmiş Ülkelerle Kıyaslaması, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, http://www.isletmeiktisat.com.
• Verma, D. Mishrab, A. ve Sinhac, K.K. (2011), The Development and Application of a Process Model for R&D Project Management in a High Tech Firm: A Field Study, Journal of Operations Management, No. 29, 462-476.
• Yardımcıoğlu, M., Demirel, N. ve Özer, V. (2008), Araştırma –Geliştirme Harcamalarının ve Maddi Olmayan Duran Varlıkların TMS-38, Tekdüzen Muhasebe Sistemi ve SPK Tebliği’ne Göre Muhasebeleştirilmesi İşlemlerinin Karşılaştırılması. Mali Çözüm Dergisi, 85(1), 43-58.
• Yeh, M. L., Chu, H. P., Sher, P. J. ve Chiu, Y. C. (2010), R&D intensity, firm performance and the identification of the threshold: fresh evidence from the panel threshold regression model, Applied economics, 42(3), 389-401.
• Yücel, R. ve Ahmetoğulları, K. (2015), Ar-Ge Harcamalarının Firmaların Net Kar Değişimi ve Hisse Başına Kârlılığına İnovatif Etkisi: BİST Teknoloji Yazılım ve Bilişim Sektöründe Bir Uygulama, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2015, Cilt:15, Yıl:15, Sayı: 4, 15: 87-104.
• Zerenler, M., Türker, N. ve Şahin, E. (2007), Küresel Teknoloji, Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) ve Yenilik İlişkisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 653-667.
• Zhu, Z. ve Huang, F. (2012), The Effect of R&D Investment on Firms’ Financial Performance: Evidence from the Chinese Listed IT Firms, Modern Economy, 2012, 3, 915-919, http://dx.doi.org/10.4236/me.2012.38114.