TÜRKİYE’DE ÖNDE GELEN ŞİRKETLERİN ETKİNLİK, FARKLILIK VE PERFORMANS ÖLÇÜMÜ

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 4, 19 - 35, 30.12.2020

Ahmet Aytekin

Öz

Uluslararası bir medya kuruluşuna ait Türkiye’de yayın yapan bir dergi, her yıl farklı kriterler bağlamında şirketleri performanslarına göre sıralamaktadır. Bu değerlendirmelerde her bir kriter için ayrı sıralamalar oluşturulmaktadır. Bu çalışmada ise söz konusu listelerin 2019 yılı rakamlarına göre ilk on sırasında yer alan yirmi yedi şirketin etkinlik, performans ve farklılık yönlerinden çok kriterli karar verme yöntemlerinden EATWIOS, KARMA, MAIRCA ve TOPSIS-Sort-C ile bütüncül incelemesi gerçekleştirilmiştir. Analizler sonucunda, TÜPRAŞ’ın diğer şirketlere göre etkinliğinin daha yüksek olduğu, THY’nin ise finansal performans açısından ilk sırada olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca TOPSIS-Sort-C ve KARMA sonuçları, iki şirketin diğer şirketlerden olumlu açılardan farklılaştığını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Etkinlik, Farklılık, Performans, BWM, EATWIOS, KARMA, MAIRCA, TOPSIS-Sort-C

Kaynakça

• Amiri, M., Tabatabaei, M. H., Ghahremanloo, M., Keshavarz-Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., & Antucheviciene, J. (2020). A new fuzzy approach based on BWM and fuzzy preference programming for hospital performance evaluation: A case study. Applied Soft Computing, (92) 106279, 1-13. https://doi.org/10.1016/j.asoc.2020.106279
• Aytekin, A. (2020). Çok kriterli karar problemine uzaklık ve referans temelli çözüm yaklaşımı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Aytekin, A., & Durucasu, H. (2020). Çok kriterli karar problemlerine yönelik yeni bir ölçek: Aralıklı ve Aşamalı Tercih-Önem Ölçeği. E. Sarıkaya (Ed.), Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Teori ve Araştırmalar- Cilt 2 içinde (453-474 ss.). Ankara: Gece Kitaplığı.
• Chatterjee, K., Pamucar, D., & Zavadskas, E. K. (2018). Evaluating the performance of suppliers based on using the R'AMATEL-MAIRCA method for green supply chain implementation in electronics industry. Journal of cleaner production, 184, 101-129. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.02.186
• Çanakçıoğlu, M. (2019). Borsa İstanbul'da İşlem Gören Çimento firmalarının Entropi-EATWIOS bütünleşik yaklaşımı ile finansal performanslarının değerlendirmesi. Journal of Yasar University, 14(56).
• Çetin, E. (2020). EATWIOS yöntemi. M. Atan, Ş. Altan (Eds), Örnek Uygulamalarla Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri içinde (286-310 ss.). Ankara: Gazi Kitabevi.
• De Lima Silva, D. F., & de Almeida Filho, A. T. (2020). Sorting with TOPSIS through boundary and characteristic profiles. Computers & Industrial Engineering, 141, 106328. https://doi.org/10.1016/j.cie.2020.106328
• Görçün, Ö. F. (2019). Entegre Entropi ve EATWOS yöntemleri kullanılarak karadeniz konteyner limanlarının verimlilik analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(3), 811-830.
• Günay, F., & Fatih, E. (2020). Cash flow based financial performance of Borsa İstanbul tourism companies by Entropy-MAIRCA integrated model. Journal of Multidisciplinary Academic Tourism, 5(1), 29-37.
• Ishizaka, A., & Pereira, V. (2019). Utilisation of ANPSort for sorting alternative with interdependent criteria illustrated through a researcher’s classification problem in an academic context. Soft Computing, 1-12.
• Özbek, A. (2015). Efficiency analysis of non-governmental organizations based in Turkey. International Business Research, 8(9), 95-104.
• Özbek, A. (2016). Efficiency analysis of gold mining companies through financial statements. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 6(10), 273-290.
• Özbek, A. (2018). Fortune 500 listesinde yer alan lojistik firmaların değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1).
• Özcan, A. İ., & Anıl, N. K. (2017). İlk 500 arasında yer alan demir-çelik sektörüne ait firmaların VZA ve Malmquıst yöntemleriyle verimliliklerinin ölçümü. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 112-120.
• Özdağoğlu, A. (2018). BİST sınai işletmelerinin Gri Entropi-EATWIOS bütünleşik yaklaşımı ile performans değerlendirmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 19(2), 271-299.
• Özdağoğlu, A., Keleş, M. K., & Işıldak, B. Isparta Süleyman Demirel havalimanını kullanan havayolu firmaları performanslarının BWM, MAIRCA ve MABAC ile değerlendirilmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (29), 175-194.
• Pamucar, D., Vasin, L., & Lukovac, V. (2014). Selection of railway level crossings for investing in security equipment using hybrid DEMATEL-MARICA model. In Proceedings of the XVI International Scientific-expert Conference on Railways, Railcon, Niš, Sırbistan, 9–10 Ekim 2014; 89–92.
• Pamučar, D., Lukovac, V., Božanić, D., & Komazec, N. (2018). Multi-criteria FUCOM-MAIRCA model for the evaluation of level crossings: case study in the Republic of Serbia. Operational Research in Engineering Sciences: Theory and Applications, 1(1), 108-129.
• Peters, M. L., & Zelewski, S. (2006, Aprl). Efficiency analysis under consideration of satisficing levels for output quantities. In Proceedings of the 17th Annual Conference of the Production and Operations Management Society (POMS) (Vol. 28, No. 1.05).
• Peters, M. L., Zelewski, S., & Bruns, A. S. (2012). Extended version of EATWOS concerning satisficing levels for input quantities. T. Blecker, W. Kersten, C. M. Ringle (eds), Pioneering Supply Chain Design–A Comprehensive Insight Into Emerging Trends, Technologies And Applications içinde . Lohmar–Köln: Eul Verlag. 303-318.
• Rezaei, J. (2015). Best-worst multi-criteria decision-making method. Omega, 53, 49-57.
• Rezaei, J. (2016). Best-worst multi-criteria decision-making method: Some properties and a linear model. Omega, 64, 126-130.
• Sabokbar, H. F., Hosseini, A., Banaitis, A., & Banaitiene, N. (2016). A novel sorting method TOPSIS-Sort: An application for Tehran environmental quality evaluation. Ekonomie a Management, 19(2), 87-104.
• Saaty, T. L. (1977). A scaling method for priorities in hierarchical structures. Journal of Mathematical Psychology, 15(3), 234-281.
• Simon, H. A. (1979). Rational decision making in business organizations. The American economic review, 69(4), 493-513.
• Tosunoğlu, B., & Uysal, M. (2012). İSO 500’de yer alan imalat sektöründeki yabancı sermaye payına sahip şirketlerin etkinliklerinin veri zarflama analizi ile ölçülmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26.
• Yükçü, S., & Atağan, G. (2009). Etkinlik, etkililik ve verimlilik kavramlarının yarattığı karışıklık. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4).
• Zopounidis, C. ve Doumpos, M. (2002). Multicriteria classification and sorting methods: A literature review. European Journal of Operational Research, 138(2), 229-246. https://www.fortuneturkey.com/fortune500?yil=2019&tip=1, Erişim Tarihi: 28.10.2020.