İŞE ADANMIŞLIK VE ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞINA ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 1, 451 - 470, 27.03.2023

Necmettin Gül Gökten Öngel

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1218757

Cited By: 1

Öz

Örgütsel vatandaşlık davranışı örgüt yöneticileri tarafından belirli bir düzeyde arzu edilen bir durumdur. Bu doğrultuda araştırmanın amacı, sağlık çalışanlarının işe adanmışlık ve örgütsel özdeşleşmelerinin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisini belirlemek ve incelemektir. Bu amaç kapsamında çalışmanın literatür bölümünde örgütsel vatandaşlık kavramı, işe adanmışlık kavramı ve örgütsel özdeşleşme kavramı açıklanmaktadır. Kavramlar arası önceki çalışmalar inceledikten sonra çalışmanın yöntem kısmına geçilmektedir. Çalışmanın örneklemi, Kahramanmaraş ilinde sağlık sektöründe bulunan 331 katılımcıdan oluşmaktadır. Katılımcılardan elde edilen verilerin değerlendirilmesinde SPSS paket programından faydalanılmıştır. Yapılan analizlerin sonucunu, işe adanmışlık ve örgütsel özdeşleşmenin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Bu bulguların, örgütsel vatandaşlık davranışı bağlamında çalışanları yönetmek ve teşvik etmek için teorik ve pratik çıkarımları bulunmaktadır. Çalışmanın sonucunda çalışanlara, yöneticilere ve araştırmacılara konu kapsamında çeşitli öneriler ve tavsiyelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İşe Adanmışlık, Örgütsel Özdeşleşme, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı

THE EFFECT OF WORK ENGAGEMENT AND ORGANIZATIONAL IDENTIFICATION ON ORGANIZATIONAL CITIZENSHIP BEHAVIOR

Öz

Organizational citizenship behavior is desired by organizational managers at a certain level. The aim of this study is to determine and examine the effect of health care workers' work engagement and organizational identification on organizational citizenship behavior. Fisrtly in study, the concept of organizational citizenship, work commitment and organizational identification are explained in the literature section. Then, method of the study is passed. The sample of the study consists of 331 participants in the health sector in Kahramanmaraş. SPSS package program was used in the evaluation of the data. The results of the analyzes show that work engagement and organizational identification have a positive and significant effect on organizational citizenship behavior. These findings have theoretical and practical implications for managing and encouraging employees. As a result of the study, various suggestions and recommendations were made to the employees, managers and researchers within the scope of the subject.

Anahtar Kelimeler

Work Engagement, Organizational Identification, Organizational Citizenship Behavior

Kaynakça

• Acaray, A., & Pelenk, S. E. (2018). İşe Adanmışlığın güçlendirme iklimi ve bireysel performans ile ilişkisinin incelenmesi: Hizmet sektöründe bir araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(5), 154-177.
• Aktaş, K., & Akdemir, B. (2019). İşe adanmışlık ve örgütsel özdeşleşme ilişkisinin performans algısına etkisi üzerine bir araştırma. Journal of SocialPolicyConferences, (77) , 307-348.
• Alkan, D. P., & Arıkboğa, F. Ş. (2017). Etik liderlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisinde örgütsel özdeşleşmenin aracılık etkisi ve bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 24(2), 349-369.
• Altaş, S. S., & Çekmecelioğlu, H. G. (2007). İş tatmini, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışının iş performansı üzerindeki etkileri: Bir araştırma, Öneri Dergisi, 7(28), 47-57.
• Ashforth, B. E., & Mael, F. (1989). Sociali dentity theory and the organization. Academy of management review, 14(1), 20-39.
• Aslan, H. (2019). İşe adanmışlığın yenilikçi iş davranışı üzerindeki etkisinde kapsayıcı liderliğin aracılık rolü. OPUS International Journal of SocietyResearches, 14(20), 1055-1069.
• Aytürk, N. (2019). Örgütsel Davranış Örgütsel Kuramlar ve Uygulamalar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, ISBN:978-605-7846-09-9.
• Babcock-Roberson, M. E., & Strickland, O. J. (2010). The relationship between charismatic leadership, work engagement, and organizational citizenship behaviors. TheJournal of psychology, 144(3), 313-326.
• Balkı, S., İlhan, İ. , & Özkoç, A. (2020). Mutfak çalışanlarında algılanan dışsal prestij ve işe adanmışlığının yenilik performansına etkisi: Nevşehir ilinde bir uygulama. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 401-412.
• Basım, H. N. & Şeşen, H. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği uyarlama ve karşılaştırma çalışması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(4), 84-101.
• Başar, U., & Basım, N. (2016). Effects of organizational identification on job satisfaction: Moderating role of organizational politics (Örgütsel özdeşleşmenin iş tatmini üzerindeki etkisi: Örgütsel politikanın düzenleyici rolü), Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22(2), 663-683.
• Beldek, E. G. (2017). Örgütsel özdeşleşmenin örgütsel sinizm ve örgütsel muhalefet ile ilişkisi: Görgül bir araştırma. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2(1), 16-47.
• Bell, S. J., & Menguc B. (2002). The employee-organization relationship, organizational citizenship behaviors, and superior service quality. Journal of Retailing, 78(2), 131-146.
• Bellou, V., Chitiris, L., & Bellou, A. (2005). The impact of organizational identification and self-esteem on organizational citizenship behavior: The case of Greek publichospitals. Operational Research, 5(2), 305-318,
• Borman, W. C. (2004). The concept of organizationa lcitizenship. Current Directions In Psychological Science, 13(6), 238-241.
• Bostancı, H. , & Ekiyor, Y. A. (2015). Çalışanların işe adanmasının örgüt içi girişimciliğe etkisinin incelenmesi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 1(1), 37-51.
• Bozer, A. & Yanık, A. (2020). Üniversite çalışanlarının örgütsel vatandaşlık davranışı, iş tatmini ve iş performansı arasındaki ilişki, Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 125-143.
• Dalgın, T., & Taslak, S. (2016). The effects of managers leadership practices on organisational citizenship behaviours and intervening role of organisational justice: Sample of accommodation sector in Mugla. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15(2), 359-393.
• Demirel, Y., Demirel, Y. & Özçınar, M. F. (2010). Örgütsel vatandaşlık davranışının iş tatmini üzerine etkisi: Farklı sektörlere yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(1), 129-145,
• Dutton, J.E., Dukerich, J.M., & Harquail, C.V. (1994). Organizational images and member identification. Administrative Science Quarterly, 39(2), 239-263.
• Eroğluer, K. (2020). Örgütsel vatandaşlık ve örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişkide iş zenginleştirmenin aracılık etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 15(21), 323-355.
• Farid, T., Iqbal, S., Ma, J., Castro-González, S., Khattak, A., & Khan, M. K. (2019). Employees’ perceptions of CSR, work engagement, and organizational citizenship behavior: The mediating effects of organizational justice. International journal of environmental research and public health, 16(10), 1731.
• Fındıklı, M. M. A. (2015). Exploring the consequences of work engagement: Relations among OCB-I, LMX and team work performance. Ege Academic Review, 15(2), 229-238.
• Gönüllü, H., Ceyhan, S., Bektaş, M., & Çiçek, H. (2020). Örgütsel özdeşleşmenin iş tatminine etkisi: Burdur ilinde bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 27(1), 129-142.
• Gürbüz, S. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile duygusal bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 48-75.
• Harter, J. K., Schmidt, F. L., & Hayes, T. L. (2002). Business-unit-level relationship between employee satisfaction, employee engagement, and business outcomes: A meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 87(2), 268-279.
• Humphrey, A. (2012). Transformational leadership and organizational citizenship behaviors: The role of organizational identificati on. The Psychologist-Manager Journal, 15(4), 247-268.
• Johnson, W. L., Johnson, A. M., & Heimberg, F. (1999). A Primary and second-order component analysis of the organizational identification questionnaire. Educational and Psychological Measurement, 59(1), 159-170.
• Kahn, W. A. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work. Academy of Management Journal, 33(4), 692-724.
• Kaplan, M., & Canal, B. (2018). Örgütsel özdeşleşmenin bireysel yaratıcılık üzerindeki etkisi: Bankacılık sektöründe bir araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 8(1), 45-57.
• Kaplanseren, S., & Örücü, E. (2018). İşe tutkunluğun örgütsel vatandaşlığa etkisi: otel çalışanları üzerine bir araştırma. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 1-19.
• Karabey, C. N., & İşcan, Ö. F. (2007). Örgütsel özdeşleşme, örgütsel imaj ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: Bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21 (2), 231-241.
• Kocaoğlu, M., & Özdemir, H. Ö. (2020). Örgütsel güven, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkilere yönelik bir araştırma: Kırşehir belediyesi örneği. International Journal of Social Science, 3(1), 19-34.
• Mael, F., & Ashforth, B. E. (1992). Alumni and their alma mater: A partial test of there for mulated model of organizational identification. Journal of Organizational Behavior, 13, 103-123.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
• Mete, Y., & Serin, H. (2015). Okul yöneticilerinin babacan liderlik davranışı ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık ve örgütsel sinizm davranışları arasındaki ilişki. HAYEF Journal of Education, 12(2), 147-159.
• Miller V. D., Allen M., Cazey M. K., & Johnson J. R. (2000) Reconsidering the organizational ıdentification questionnaire. Management Communication Quarterly, 13(4), 626-658.
• Nartgün, Ş. S., & Demirer, S. (2016). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme ve özdeşleşme düzeylerinin birlikte çalışma yeterliklerine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1).
• Netemeyer, R. G., Boles, J. S., McKee, D. O., & McMurrian, R. (1997). An investigation into the antecedents of organizational citizenship behaviors in a personal selling context. Journal of Marketing, 61(3), 85-98.
• Ng, L. P., Choong, Y. O., Kuar, L. S., Tan, C. E., & Teoh, S. Y. (2021). Job satisfaction and organizational citizenship behaviour among sthealth professionals: The mediating role of work engagement. International Journal of Healthcare Management, 14(3), 797-804.
• Organ, D. W. (1997). Organizational citizenship behavior: It’s construct clean-up time. Human Performance, 10(2), 85–97.
• Özdevecioğlu, M. (2003). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile üniversite öğrencilerinin bazı demografik özellikleri ve akademik başarıları arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, 20, 117–135.
• Özkalp, E., & Meydan, B. (2015). Schaufeli ve Bakkertarafindan geliştirilmiş olan İşe Angaje Olma ölçeğinin Türkçe’de güvenilirlik ve geçerliliğinin analizi. ISGUC TheJournal of IndustrialRelationsand Human Resources, 17(3), 1-19.
• Özyılmaz, A., & Süner, Z. (2015). İşe Adanmışlığın işyeri tutumlarına etkisi: Hatay’daki 9 işletmede yapılan ampirik araştırmanın sonuçları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(3), 143-164.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Moorman, R. H., & Fetter, R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers’ trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behaviors. The Leadership Quarterly, 1(2), 107–142.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., & Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literatüre and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513–563.
• Puusa A., & Tolvanen U. (2006), Organizational identity and trust. Electronic Journal of Business Ethicsand Organizational Studies, 11(2), 29-33.
• Qureshi, J. A., Shahjehan, A., Zeb, F., & Saifullah, K. (2011). The effect of self-esteem and organizational identification on organizational citizenship behavior: A case of Pakistan ipublic sectoru niversity. African journal of business management, 5(9), 3448-3456.
• Rothbard, N. P., & Patil, S. V. (2011). Being there: Work engagement and positive organizational scholarship. The Oxford Handbook of Positive Organizational Scholarship.
• Rothbard, N. P. (2001). Enrichingordepleting? The dynamics of engagement in work and family roles. Administrative Science Quarterly, 46, 655–684.
• Schaufeli W., & Arnold B. (2004). UWES Utrecht work engagement scale. Occupational Health Psychology Unit Utrecht University.
• Schaufeli, W. (2012). Work engagement: What do we know and where do we go?. Romanian Journal of Applied Psychology, 14(1), 3-10.
• Schaufeli, W. B., Salanova, M., Gonza`lez-Roma`, V., & Bakker, A. (2002). The measurement of engagement and burnout: A two sample confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3, 71-92.
• Schaufeli, W.B., & Salanova, M. (2008). Enhancing work engagement through the management of human resources: The individual in the changing working life (K. Nåswall, M. Sverke, J. Hellgren, Eds.), Cambridge UniversityPress, 380-404.
• Serinikli, N. (2019). Çalışanların örgütsel destek algılarının işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(18), 499-515.
• Serinkan, C., & Tülü, M. (2021). Örgütsel özdeşleşme ve örgütsel sinizm ilişkisi: Pamukkale Üniversitesindeki idari personele yönelik bir araştırma. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 6(14), 48-70.
• Sezgin, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: Kavramsal Bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.
• Sezici E. (2012). Örgütsel özdeşleşme: Örgütsel davranışta güncel konular (Ergun Ö. D. eds.) Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Simpson, M. R. (2008). Engagement a work: A review of the literature. International Journal of Nursing Studies, 46(7), 1012-1024.
• Sonnentag, S. (2003). Recovery, work engagement, and proactive behavior: A new look at the interface between on work and work. Journal of Applied Psychology, 518–528.
• Soysal, A., Aydoğan, S., & Nurdoğan, B. (2019). Örgütsel vatandaşlık davranış algısı ile iş performansı arasındaki ilişki: Hemşireler üzerinde bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 73-91.
• Sökmen, A., Ekmekçioğlu, E. B., & Çelik, K. (2015). Algılanan örgütsel destek, örgütsel özdeşleşme ve yönetici etik davranışı ilişkisi: araştırma görevlilerine yönelik araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(1), 125-144.
• Şantaş, F., Uğurluoğlu, Ö., Kandemir, A., & Çelik, Y. (2016). Sağlık çalışanlarında örgütsel sinizm, iş performansı ve örgütsel özdeşleşme düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 867-886.
• Tekin, E., & Yıldırım, Ş. S. (2020). Akademisyenlerde örgütsel öğrenme ve örgütsel vatandaşlık davranışının iş tatmini üzerindeki etkileri. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 3(2), 222-243.
• Tokgöz, E., & Seymen, O. A. (2013). Örgütsel güven, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Bir devlet hastanesinde araştırma. Öneri Dergisi, 10(39), 61-76.
• Turgut, M., & Akbolat, M. (2017). Örgütsel vatandaşlık davranışı, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel sessizlik ilişkisine yönelik sağlık çalışanları üzerine bir araştırma. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 20(3), 357-384.
• Turhan, M., Demirli, C., & Nazik, G. (2012). Sınıf öğretmenlerinin mesleğe adanmışlık düzeyine etki eden faktörler: Elazığ örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 179-192.
• Turunç, Ö., & Çelik, M. (2011). Örgütsel özdeşleşme ve kontrol algılamalarının, çalışanların işten ayrılma niyeti ve iş performansına etkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(3), 163-181.
• Utami, N. M. S., Sapta, I., Verawatı, Y., & Astakoni, I. (2021). Relationship between workplaces pirituality, organizational commitment and organizational citizenship behavior. The Journal of Asian Finance, Economics, and Business, 8(1), 507-517.
• Walz, S. M., & Niehoff, B. P. (2000). Organizational citizenship behaviors: Their relationship to organizational effectiveness. Journal of Hospitality & Tourism Research, 24(3), 301-319.
• Yakın, M., & Erdil, O. (2012). Relationships between self-efficacy and work engagement and the effects on job satisfaction: a survey on certified public accountants. Procedia-Socialand Behavioral Sciences, 58, 370-378.
• Yavan, Ö. (2016). Örgütsel davranış düzleminde adanmışlık. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (25), 278-296.
• Yavuz, A., & Zehir, C. (2017). Değişim Odaklı liderlik, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 18(2), 97-115.
• Yılmaz, K. (2009). Özel dershane öğretmenlerinin örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 59(59), 471-490.
• Zengin, Y., & Bozçalı, Ü.C. (2020). İnsan kaynakları uygulamalarının örgütsel özdeşleşme ve örgütsel yabancılaşmaya etkisi. KAÜİİBFD, 11(22), 680-710.