THE RELATIONSHIP BETWEEN REAL EXCHANGE RATES AND ECONOMIC GROWTH IN TURKEY

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 515 - 544, 30.06.2024

İsmail Hakkı Kofoğlu Zühal Alaca

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1383650

Öz

In this research, the relationship between real exchange rate and economic growth in Turkey was investigated with quarterly data for the period 2006Q1-2023Q2. In the research, Real Effective Exchange Rate Indices were used to represent the real exchange rate and 1998 fixed price Gross Domestic Product values were used to represent growth. In the research, long-term relationships were determined by the Distributed Lag Auto Regressive cointegration method and short-term relationships were determined by the Error Correction method. According to the cointegration analysis, the variables were determined to be cointegrated, but the long run coefficients were found to be statistically insignificant. According to the error correction model findings, causality from all variables to growth was determined, but short run coefficients varied in sign. Real effective exchange rate indices and economic growth are cointegrated in the long run, but the long-run coefficient is statistically insignificant. In the short-run relationship, a negative, that is, reverse causality relationship was determined between real effective exchange rate indices and growth. Specifically, when the real effective exchange rate indices rise, that is, when the Turkish Lira gains value, economic growth is negatively affected; on the other hand, when the real effective exchange rate indices fall, that is, when the Turkish Lira loses value, economic growth is positively affected. Statistically, the real exchange rate is not a direct determinant of growth at the five percent significance level in the long run. In the short run, a one-way causality from index values to growth was detected between growth and real effective exchange rate indexes at a significance level of ten percent. Accordingly, the real exchange rate has a weak impact on growth in the short run. According to these results, in order for the real exchange rate to have a positive contribution to growth, a competitive exchange rate policy should be followed in foreign trade that increases exports, reduces imports and encourages direct foreign capital inflows.

Anahtar Kelimeler

Growth, Real Effective Exchange Rate, ARDL, Error Correction Model

TÜRKİYE’DE REEL DÖVİZ KURU İLE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ

Öz

Bu araştırmada Türkiye’de reel döviz kuru ile ekonomik büyüme ilişkisi, 2006Q1- 2023Q2 dönemi için üç aylık verilerle araştırılmıştır. Araştırmada reel döviz kurunu temsilen Reel Efektif Döviz Kuru Endeksleri ve büyümeyi temsilen 1998 sabit fiyatlı Gayri Safi Yurtiçi Hasıla değerleri kullanılmıştır. Araştırmada uzun dönemli ilişkiler Gecikmesi Dağıtılmış Oto Regressif eşbütünleşme yöntemiyle ve kısa dönemli ilişkiler Hata Düzeltme yöntemiyle belirlenmiştir. Eşbütünleşme analizine göre değişkenler eşbütünleşik belirlenmiş ancak, uzun dönem katsayıları istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur. Hata düzeltme modeli bulgularına göre tüm değişkenlerden büyümeye doğru nedensellik belirlenmiş ancak kısa dönem katsayıları işaret olarak değişkenlik göstermiştir. Reel efektif döviz kuru endeksleri ile ekonomik büyüme uzun dönemde eşbütünleşik ancak, uzun dönem katsayısı istatistiki olarak anlamsız çıkmıştır. Kısa dönem ilişkisinde reel efektif döviz kuru endeksleri ile büyüme arasında negatif yani ters yönlü bir nedensellik ilişkisi belirlenmiştir. Özel olarak ifade etmek gerekirse, reel efektif döviz kuru endeksleri yükseldiğinde yani Türk Lirası değer kazandığında ekonomik büyüme olumsuz etkilenmekte, buna karşılık reel efektif döviz kuru endeksleri düştüğünde yani Türk Lirası değer kaybettiğinde ekonomik büyüme olumlu etkilenmektedir. İstatistiki olarak uzun dönemde yüzde beş anlamlılık düzeyinde reel döviz kuru büyümenin doğrudan belirleyicisi değildir. Kısa dönemde ise büyüme ile reel efektif döviz kuru endeksleri arasında yüzde on anlamlılık düzeyinde endeks değerlerinden büyümeye doğru tek yönlü nedensellik tespit edilmiştir. Buna göre kısa dönemde reel döviz kuru büyümeyi etkilemesi zayıf derecede olmaktadır. Bu sonuçlara göre reel döviz kurunun büyümeye olumlu katkısının olabilmesi için dış ticarette ihracatı artıran, ithalatı azaltan ve doğrudan yabancı sermaye girişlerini teşvik eden rekabetçi bir kur politikası izlenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik Büyüme, Reel Efektif Döviz Kuru, ARDL, Hata Düzeltme Modeli

Etik Beyan

ETİK BEYAN İÇERMİYOR

Destekleyen Kurum

DESTEKLEYEN KURUM YOKTUR

Kaynakça

• AbuDalu, A., Ahmed, E. M., Almasaied, S. W. & Elgazoli, A. I. (2014). The real effective exchange rate impact on ASEAN-5 economic growth. International Journal of Economics and Management Sciences, 3(2), 1-11.
• Ahmet, A. Y., Şaylan, Ş. & Koçak, İ. (2008). Reel döviz kuru ve çıktı arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği (1990-2006). Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(15), 361-374.
• Akduru, H. E. & Polat, H. (2021). Bretton Woods sonrası dönemde küreselleşme ve neoliberalizm hareketlerinin ekonomik krizlere etkisi. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 76-82.
• Albayrak, B. (2022). Burası çok önemli: Enerjiden ekonomiye tam bağımsız Türkiye. İstanbul: Turkuvaz Kitap.
• Altıntaş, H. (2013). Türkiye’de petrol fiyatları, ihracat ve reel döviz kuru ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı ve dinamik nedensellik analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(19), 1-30.
• Babubudjnauth, A. & Seetanah, B. (2021). An empirical analysis of the impacts of real exchange rate on GDP, manufacturing output and services sector in Mauritius. International Journal of Finance & Economics, 26(2), 1657-1669.
• Balassa, B. (1964). The purchasing-power parity doctrine: A reappraisal. Journal Of Political Economy, 72(6), 584-596.
• Barguellil, A. (2021). The asymmetric indirect impact of real exchange rate on economic growth through foreign trade: an asymmetric ARDL panel model. Asian Economic and Financial Review, 11(8), 658-671.
• Berber, M. (2006). İktisadi büyüme ve kalkınma: Büyüme teorileri & kalkınma ekonomisi. Trabzon: Derya Kitabevi.
• Bloomberg, 2015 Yılı Ekonomik ve Toplumsal Gelişmeleri, https://www.bloomberght.com/haberler/haber/1842566-2015de-neler-oldu- adresinden erişildi. (Erişim: 07.05.2024).
• Bozkurt, H. Y. (2013). Zaman serileri analizi (Genişletilmiş 2. Baskı), Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Bozkuş, S. & Kahyaoğlu, H. (2018). Üretim ile reel efektif döviz kurunun uzun dönemli ilişkisi: Kazakistan üzerine bir uygulama. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 360-387.
• Brixiova, Z. & Ncube, M. (2014) : The real exchange rate and growth in Zimbabwe: Does the currency regime matter?, IZA Discussion Papers, No. 8398, 7(1), June 2012, 59-75.
• Büberkökü, Ö. (2021). Reel efektif döviz kurları ile ekonomik aktivite arasındaki nedensellik ilişkisinin analizi. Proceedings Book October, 26, 27, 172-186
• Çelik, T., Çelik, B. & Barak, D. (2017). Geçiş ekonomilerinde reel döviz kuru ve ekonomik büyüme ilişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(3), 877-890.
• Çevik, E. İ. & Pehlivan, Ö. G. Ö. S. (2019). Reel efektif döviz kurunun cari işlemler dengesi ile ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: 1998-2018 Türkiye örneği etki-tepki analizi. International Congress of Management Economy and Policy, 2019 Autumn Proceedings Book, s. 443.
• Çiftci, N. (2014). Türkiye’de cari açık, reel döviz kuru ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiler: Eş bütünleşme analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 129-142.
• Çil Yavuz, N. (2015). Finansal ekonometri. İstanbul: Der Yayınları.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica: Journal of The Econometric Society, 49(4), 1057-1072.
• Dirican, H., & Zıvalı, B. S. (2022). Türkiye'de kamu harcamalarının Covid-19 salgını sürecinde seyri: Sıçrama hipotezinin geçerliliğinin değerlendirilmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(3), 2201-2226.
• Eğilmez, M. (2018). Tarihsel süreç içinde dünya ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Elbadawi, I. A., Kaltani, L. & Schmidt-Hebbel, K. (2008). Foreign aid, the real exchange rate, and economic growth in the aftermath of civil wars. The World Bank Economic Review, 22(1), 113-140.
• Erkekoğlu, H. & Gül, G. (2020). 2003-2017 Dönemi için Türkiye’de ekonomik büyüme, reel döviz kuru ve dış ticaret ilişkisi: Granger nedensellik analizi. Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, 5(2), 25-39.
• Finansal İstikrar Raporu Kasım 2020, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/832a5718-f26c-4869-8480-ab366e1b1eae/F%C4%B0R31_T%C3%BCmMetin.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-832a5718-f26c-4869-8480-ab366e1b1eae-nqFxO1W adresinden erişildi (Erişim: 05.05.2024).
• Frait, J. & Komárek, L. (2001). Real exchange rate trends in transitional countries (No. 2068-2018-1326). Warwick Economic Research Papers. No.596, 1-34
• Fumey, A. (2012). Real exchange rate and economic growth: Determining the direction of impact in Ghana. Annals of Management Science, 1(1), Makale 7.
• Hossain, A. A. (2013). Empirical relationships among inflation, the real exchange rate and economic growth: an econometric investigation using annual data for 14 countries of the Asia-Pacific, 1970-2010.Researchgate.net, 1-33.
• Huong, D. T. M. (2019). Real exchange rate and economic growth: an empirical assessment for Vietnam. Asian Economic and Financial Review, 9(6), 680-690.
• Jena, N. R. & Sethi, N. (2020). Interaction of real effective exchange rate with economic growth via openness of the economy: empirical evidence from India. Journal of Public Affairs, 20(2), e2042.
• Karadam, D. Y. & Özmen, E. (2021). Real exchange rates and growth: contractionary depreciations or appreciations? Ege Academic Review, 21(2), 111-123.
• Kartal, C., & Mütefekkir, B. (2020). İran ekonomisinde reel efektif döviz kuru ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki (1979-2017). Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 1-14.
• Kızıltan, A. & Ciğerlioğlu, O. (2008). Türkiye’de reel döviz kuru değişmelerinin ihracat ve ithalata etkisi. EKEV Akademi Dergisi, 36, 49-50.
• Kumar, S. (2010). Determinants of real exchange rate in India: An ARDL Approach. Reserve Bank Of India Occasional Papers, 31(1), 33-64.
• Munthali, T., Simwaka, K. & Mwale, M. (2010). The real exchange rate and growth in Malawi: Exploring the transmission route. Journal of Development And Agricultural Economics, 2(9), 303-315.
• Musyoki, D., Pokhariyal, G. P. & Pundo, M. (2012). The impact of real exchange rate volatility on economic growth: Kenyan evidence. Business & Economic Horizons, 7(1), 59-75.
• Öztürk, N., (2014) Para banka kredi, Bursa: Ekin Basım Yayın ve Dağıtım.
• Pazarlıoğlu, M. V. & Gülay, E. (2007). Net portföy yatırımları ile reel faiz arasındaki ilişki: Türkiye örneği-1992: I-2005: IV. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 201-221.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal Of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Phillips, P. C., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Razin, O. & Collins, S. M. (1997). Real exchange rate misalignments and growth. NBER Working Paper Series, 6174. 1-10.
• Sağdıç, A. & Duman, Y. K. (2021). Türkiye’de cari açık, reel döviz kuru ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiler: VAR ve Granger nedensellik analizi. Sakarya İktisat Dergisi, 10(3), 213-225.
• Samuelson, P. A. (1964). Theoretical notes on trade problems. The Review of Economics and Statistics, 46(2), 145-154.
• sbb.gov.tr 2009 Yılı Ekonomik Gelişmeler, https://www.sbb.gov.tr/ekonomik-gelismeler/#1543320522454-d482e763-f24f adresinden erişildi (Erişim: 05.05.2024).
• sbb.gov.tr 2010 Yılı ekonomik gelişmeler, https://www.sbb.gov.tr/ekonomik-gelismeler/#1543320522454-d482e763-f24f adresinden erişildi (Erişim: 05.05.2024).
• sbb.gov.tr 2020 Yılı ekonomik gelişmeler 4. çeyrek, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/04/Ekonomik-Gelismeler-2020-4-Ceyrek-12042021.pdf adresinden erişildi (Erişim: 05.05.2024).
• Söylemez, A. O. & Yılmaz, A. (2012). The relationship between the ınternational capital flows and economic growth after the financial liberalization in Turkey. Munich Personal RePEc Archive 52271.
• Tarawalie, A. B. (2010). Real exchange rate behaviour and economic growth: evidence from Sierra Leone: Economics. South African Journal of Economic and Management Sciences, 13(1), 8-25
• TCMB (2019), Enflasyon raporu 2019-III, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/57a2453a-8564-4939-a56e-2a9c38c4704a/enfnisan2019_ii_tam.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-57a2453a-8564-4939-a56e-2a9c38c4704a-mFJsyKS adresinden erişildi (Erişim: 05.05.2024).
• TCMB (2020), Enflasyon raporu 2020-III, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/530bcf58-def9-43d2-a8be-ff9d4dee70da/enfnisan2020_ii_tam.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-530bcf58-def9-43d2-a8be-ff9d4dee70da-n7cKPHd adresinden erişildi (Erişim: 05.05.2024).
• TCMB (2022), “Reel Döviz Kuru Meta Veri”, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/02713545-8428-49ab-a9d9-0f770895d513/REERMetaveri.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-02713545-8428-49ab-a9d9-0f770895d513-n.VviuQ adresinden erişildi (Erişim: 12.10.2023).
• Ulusoy, A., Yamak, R. & Küçükkale, Y. (2014). İktisadın HYP’leri. Trabzon: Derya Kitabevi.
• Yamak, R. & Erdem, H. F. (2017). Uygulamalı zaman serisi analizleri. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Zivot, E. & Andrews, D.W.K. (1992) Further evidence on the great crash, the oil-price shock, and the unit-root hypothesis. Journal of Business And Economic Statistics, 10, 251-270. doi: 10.2307/1391541