KADIN MİLLETVEKİLLERİ TEMSİLİNİN TOPLUMSAL CİNSİYET TEMELİNDE SOSYOEKONOMİK FAKTÖRLERE GÖRE MEKÂNSAL ANALİZİ

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 3, 67 - 95, 29.09.2024

Yıldız Calp Boduroğlu , Özlem Dündar

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1391664

Öz

Bölgesel kalkınma ve sosyoekonomik gelişmişlik düzeyini istihdam, girişim, eğitim ve siyaset gibi alanlarda toplumsal cinsiyet kapsamında görülen farklılıklar olumsuz etkilemektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) verileri incelendiğinde kadın milletvekillerinin temsilinin çok düşük düzeyde olduğu görülmüştür. Bu nedenle çalışmada sosyoekonomik faktörlere göre kadın milletvekilleri temsilinin mekânsal bağımlılığı, ikinci düzey İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına (İBBS) göre 2009-2020 dönemi TÜİK ve TBMM verileri kullanılarak, mekânsal panel veri analiziyle araştırılmıştır. Olabilirlik Oran Testine göre en uygun model olduğu belirlenen Mekânsal Hata Modeline göre sınır komşusu olan bölgeler arasında kadın milletvekilleri temsilinin mekânsal bağımlılığı bulunmaktadır. Kadın milletvekilleri temsiline kişi başına gayri safi yurt içi hasıla, yükseköğretim mezunlarının sayısı ve kadınların evlenme sayısının pozitif yönde etkisi bulunmaktayken, kadın istihdam oranı, kadınların boşanma sayısı ve kaba doğurganlık hızının negatif yönde etkisi bulunmaktadır. Kadın milletvekilleri temsilini mekânsal panel veri analiziyle araştıran çalışmalara rastlanmaması nedeniyle çalışmanın yazına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadın Milletvekilleri Temsili, Sosyoekonomik Faktörler, Toplumsal Cinsiyet, Mekânsal Panel Veri Analizi, Mekânsal Hata Modeli

SPATIAL ANALYSIS OF WOMEN DEPUTIES REPRESENTATION ON THE BASIS OF GENDER ACCORDING TO SOCIOECONOMIC FACTORS

Öz

Gender differences in areas such as employment, enterprise, education and politics negatively affect regional development and socioeconomic development levels. When the data of the Turkish Statistical Institute (TUIK) and the Turkish Grand National Assembly (TGNA) are examined, it is seen that the representation of women deputies is at a very low level. For this reason, in the study the spatial dependence of women deputies representation according to socioeconomic factors was investigated by spatial panel data analysis using TUIK and GNAT data for the period 2009-2020, according to the second level Nomenclature of Units For Territorial Statistics (NUTS). According to the Spatial Error Model which was determined to be the most appropriate model according to the likelihood ratio test, there is a spatial dependence of women deputies representation among border neighbor regions. While gross domestic product per capita, the number of higher education graduates and the number of women getting married have a positive effect on women deputies representation, women's employment rate, number of women's divorces and crude fertility rate have a negative effect. It is thought that the study will contribute to the literature since there are no studies investigating the women deputies representation by spatial panel data analysis.

Anahtar Kelimeler

Women Deputies Representation, Socioeconomic Factors, Gender, Spatial Panel Data Analysis, Spatial Error Model

Kaynakça

• Abdi, J. J. (2021). Kadınların siyasete katılımının zorlukları ve fırsatları: Somaliland örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Akıncı, S. (2014). Siyasal katılım düzeyleri üzerine bir inceleme. Sosyal Bilimler Dergisi 2014(7), 33-45.
• Aköz, S. (2018). Politika kavramının siyaset kavramı yerine kullanılması ve bilimsellik tartışmaları bağlamında devlet olgusuyla ilişkisi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(5), 160-180.
• Alford, R. R. & Friedland, R. (1975). Political participation and public policy. Annual Review Of Sociology, 1(1), 429-479.
• Altındal, Y. (2007). Kadının siyasal katılımı bağlamında partilerin kadın kollarının sosyolojik açıdan değerlendirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Anselin, L. (1988), Spatial econometrics: Methods and Models. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
• Anselin, L. (2001). Spatial econometrics. B. H. Baltagi (Ed.), A companion to theoretical econometrics (s. 311-329) içinde. United States: Blackwell publishing.
• Anselin, L. (2006). Spatial econometrics. T. C. Mills ve K. Patterson (Eds.), Palgrave handbook of econometrics volume 1: Econometric theory (s. 901-969) içinde. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Anselin, L. & Bera, A. K. (1998). Spatial dependence in linear regression models with an introduction to spatial econometrics. A. Ullah ve D. E. A. Giles (Eds.), Handbook of Applied Economic Statistics (s. 237-289) içinde. New York: Marcel Dekker.
• Arslan, G. (2020). Üçüncü bin yılda Türkiye’de iktidarda kadının temsili: Üçüncü bin yılda iktidar partisi kadın milletvekillerinin sosyolojik analizi. Dünya Multidisipliner Araştırmalar Dergisi, 2020(1), 9-41.
• Ateş, N. (2018). Toplumsal cinsiyet bağlamında Türk siyasal yaşamında kadının yeri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Balin, H. (2019). Toplumsal cinsiyet açısından kadının siyasal katılımı ve yükselmesinin önündeki engeller (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal cinsiyet-bize yüklenen roller (Çev: K. Ay). İstanbul: Kadın Dayanışma Vakfı Yayınları.
• Bilim, B. (2014). Türkiye’de kadının siyasal katılım mücadelesi: Afyonkarahisar örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Bozatay, Ş. A. & Kutlu, S. Z. (2014). Siyasette kadın temsili açısından 30 Mart 2014 yerel seçimi sonuçlarının Çanakkale ili örneğinde değerlendirilmesi. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 12(16), 131-156.
• Bussey, K. & Bandura, A. (1999). Social cognitive theory of gender development and differentiation. Psychological Review, 106(4), 676. doi: 10.1037/0033-295x.106.4.676
• Ceviz, B. (2021). Kadının siyasal katılımı ve cinsiyet kota uygulaması: Aydın ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Çadır, M. (2011). Kadının siyasal yaşama katılımında siyasi parti kadın kollarının rolü (TBMM’de grubu bulunan siyasi partiler bağlamında Ankara ili örneği). (Uzmanlık Tezi). TC Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Dahl, R. A. (1963). Modern political analysis. New Jersey: Prentice- Hall.
• Dökmen, Z.Y. (2009). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Dündar, Ö. (2022) The behavior of voters to participate in general elections according to the economic voting theory in Turkey: Spatial panel data analysis. M. Dağ and Ş. Ay (Eds.), Economics in corporate finance and management (s. 113-145) içinde. Ankara: İksad Yayınevi.
• Eagly, A. & Wood, W. (2012). Social role theory. P. A. M. V. Lange, A. W. Kruglanski & E. T. Higgins (Eds.), Handbook of Theories of Social Psychology (s. 458-476) içinde. doi:10.4135/9781446249222.n49
• Elhorst, P. J. (2003). Specification and estimation of spatial panel data models. International Regional Science Review. 26(3), 244-268. doi:10.1177/016001760325379
• Eroğul, C. (1974). Siyaset kavramı hakkında bir deneme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 29(2), 113-130. doi: 10.1501/SBFder_0000000983
• Ertan, S., & Aykaç, H. R. (2019). Elit teori çerçevesinde Türkiye’de kadın milletvekilleri üzerine bir inceleme. Memleket Siyaset Yönetim, (32), 75-102.
• Fortin‐Rittberger, J. & Rittberger, B. (2015). Nominating women for europe: Exploring the role of political parties' recruitment procedures for European Parliament elections. European Journal of Political Research, 54(4), 767-783. doi: 10.1111/1475-6765.12101
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Gökçimen, S. (2008). Ülkemizde kadınların siyasal hayata katılım mücadelesi. Yasama Dergisi, 10, 5-59.
• Göksel, Z. S. (2015). Türkiye'de kadınların kamusal görünürlüğü ve etkinliği bağlamında siyasi partilerin kadın kolları: Mecliste temsil edilen siyasi partilerin kadın kolları üzerine sosyolojik bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Güldü, Ö., & Kart, M. E. (2009). Toplumsal cinsiyet rolleri ve siyasal tutumlar: Sosyal psikolojik bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(3), 97-116. doi:10.1501/SBFder_0000002114
• Gülel, F. E. (2013). Mekansal panel veri modelleri ve Avrupa ülkelerindeki intihar oranları üzerine uygulaması (Yayınlanmamış doktora tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Henig, S. (2002). Women and political power: Europe since 1945. New York: Routledge.
• Irzık, S. & Parla, J. (2011). Kadınlar dile düşünce edebiyat ve toplumsal cinsiyet. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karp, J. A. & Banducci, S. A. (2008). When politics is not just a man's game: Women's representation and political engagement. Electoral Studies, 27(1), 105-115. doi: 10.1016/j.electstud.2007.11.009
• Kage, R., Rosenbluth, F. M. & Tanaka, S. (2019). What explains low female political representation? Evidence from survey experiments in Japan. Politics & Gender, 15(2), 285-309. doi:10.1017/S1743923X18000223
• Kasımoğlu, A. (2015). Milliyetçiliğe dair çözümlemelerde toplumsal cinsiyet olgusu. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10) 248-249. doi: 10.17828/yasbed.73593
• Keskin, F. & Ulusan, A. (2016). Kadının toplumsal inşasına yönelik kuramsal yaklaşımlara dair bir değerlendirme. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (26), 47-68.
• Lesage J. (1999). The theory and practice of spatial econometrics. http://www.spatial-econometrics.com/html/sbook.pdf. adresinden erişildi.
• Lesage, J. P. & Pace, R. K. (2009). Introduction to spatial econometrics. United States of America: Taylor & Francis Goup CRC Press.
• Menteşe, S. (2014). Siyasette kadının yeri ve önemine ilişkin bir araştırma: Tunceli il örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 83-113. doi: 10.16953/deusbed.65033
• Milbrath, L. W. (1965). Political participation. Chicago: Rand McNally & Company.
• Mutlu, A. (2017). Niteliksel bağlamda kadının siyasetteki yeri ve anlamı. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 24-46.
• Olsen, M. E. (1982). Participatory pluralism: Political participation in the United States and Sweden. Chicago: Nelson-Hall.
• Onay, M. (2013) Kadınların siyaseti, siyasetin kadınları. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 100-110.
• Ord, J. K. (1975). Estimation methods for models of spatial interaction. Journal of The American Statistical Association. 70(349), 120-126. doi:10.2307/2285387
• Oruç, T. & Bayrakçı, E. (2018). Yerel siyasette temsil ve katılım: kadın aktörler. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 463-480.
• Özkan, A. (2007) Siyasal iletişim stratejileri. İstanbul: TASAM Yayınları.
• Paxton, P. & Kunovich, S. (2003). Women's political representation: The importance of ideology. Social Forces, 82(1), 87-113. doi:10.1353/sof.2003.0105
• Pehlivan, P. (2017). Toplumsal cinsiyet bağlamında kuramsal yaklaşımlar: bir literatür taraması. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(31), 497-521.
• Pesen, A., Kara, İ., Kale, M. & Abbak, B. (2016). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet algısı ile çatışma ve şiddete ilişkin farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 6(11), 327-328.
• Pınarcıoğlu, N. Ş. (2017). Eril siyasette kadın temsili (mi?). Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 7(1/1), 12-24.
• Sağıt, D. (2016). Yerel yönetimlerde kadının siyasal katılımı: İzmir ili üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Sosyal Güvenlik Kurumu (2022). İstatistik Yıllıkları. https://www.sgk.gov.tr/Istatistik/Yillik/fcd5e59b-6af9-4d90-a451-ee7500eb1cb4/ adresinden erişildi.
• Steininger, B. (2000). Representation of women in the austrian political system 1945-1998: From a token female politician towards an equal ratio?. Women & Politics, 21(2), 81-106. doi:10.1300/J014v21n02_04
• Tobler W. R. (1970). A computer movie simulating urban growth in the Detroit region. Economic Geography, 46, 234–240. doi:10.2307/143141
• Topbaş, H. (2010). David Easton'un siyasal sistem kuramı bağlamında siyasal katılma: Erzurum seçmeni üzerine bir araştırma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (30), 81-111.
• Topuz, S. K. (2014). Sosyo-ekonomik siyasal ve kültürel faktörler ekseninde kadın milletvekili temsil oranına ilişkin bir analiz: OECD ülkeleri örneği. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(1), 211-228. doi:10.17065/huiibf.61246
• Tremblay, M. (2007). Democracy, representation, and women: A comparative analysis. Democratization, 14(4), 533-553. doi: 10.1080/13510340701398261
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2022). Milletvekilleri Albümü. https://www.tbmm.gov.tr adresinden erişildi.
• Türk Dil Kurumu (2022). Büyük Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2022). Bölgesel İstatistikleri. https://www.tuik.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Yaylı, H. & Eroğlu, G. (2015). Yerel katılım bağlamında Türkiye’de kadın temsili. International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS), 3, 504-524. doi:10.14486/IJSCS318
• Yıldırım, A. (2015). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. Konya: Çizgi Yayınları.
• Yüksek Seçim Kurulu (2022). Seçim İstatistikleri. https://www.ysk.gov.tr/tr/secim-i%CC%87statistikleri/78318 adresinden erişildi.
• Zeren, F. (2011). Mekansal ekonometri ve mekansal panel ekonometri yaklaşımları: AB üye ülkeleri için gelir yakınsama hipotezi üzerine bir uygulama (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.