Milli Mücadele’den Türk Siyasal Hayatına; Alâettin Tiritoğlu 1903 1969

Yıl 2009, Cilt: 11 Sayı: 44, 649 - 671, 01.04.2009

Serdar Sarısır

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000308

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Milli Mücadele’den Türk Siyasal Hayatına; Alâettin Tiritoğlu (1903-1969)

Öz

Alâettin (Tiritoğlu), 1903’te Uşak’ta dünyaya gelmiştir. Yunan işgali ile birlikte Milli Mücadele’ye katılmış, 17 yaşında henüz 20 günlük evli iken, Uşak’tan oluşturduğu akıncı müfrezesinin başında, Demirci Cephesi’ne gitmiştir. İzmir İktisat Kongresi’ne katılmış, İzmir’de bulunduğu sürede de, Milli Mücadele için faydalı işler yapmıştır. Paris Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olduktan sonra, 1931’de Uşak Belediye Başkanı seçilmiştir. Kırklareli Cumhuriyet Halk Partisi başkanlığı görevinde iken, V. Dönemde Maraş’tan; VI ve VII. Dönemlerde ise, Kütahya’dan C.H.P. milletvekili seçilmiştir. Kısa bir süre, Cidde Elçiliği yapmış olan A. Tiritoğlu, 1957’de C.H.P’den ayrılarak Cumhuriyetçi Millet Partisine geçmiştir. Daha sonra arkadaşlarıyla birlikte, 10 Ocak 1960’ta Sosyalist Partiyi kurmuştur. 1961’de genel sekreterlikten düşürülünce, aynı gün partiden istifa etmiştir. 1962 yılına gelindiğinde, A. Tiritoğlu’nun Sosyalist Kültür Derneğinin kuruluş çalışmaları içersinde yer aldığını görmekteyiz. 1964’te Sosyal Demokrat Parti’nin kuruluşunda yer almışsa da, burada aradığını bulamamış; C.H.P. “ortanın solu” sloganını benimseyince, tekrar C.H.P.’ye katılmıştır. İstiklâl Madalyası sahibi olan Alâettin Tiritoğlu, 28 Aralık 1969’da Ankara’da vefat etmiştir

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele, Cumhuriyet Halk Partisi, Cumhuriyetçi Millet Partisi, Sosyalist Parti, Sosyalist Kültür Derneği, Sosyal Demokrat Parti.

Kaynakça

• Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşivi
• Alâettin Tiritoğlu, Sicil Dosyası, 5 D, 7 D.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• 1.0.0-48.289.1.
• 18.1.2-123.52.9.
• 490.01.663.220.1.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi
• Devre V, C. 15, 16, 17, 18, 19, 24, 25, 26, Ankara 1937.
• Devre VI, C. 2, 3, Ankara 1939.
• Devre VI, C. 10, 11, Ankara 1940.
• Devre VI, C. 18, 19, Ankara 1941.
• Devre VII, C. 2, Ankara 1943.
• Devre VII, C.11, Ankara 1944.
• Devre VII, C. 15, 18, Ankara 1945.
• Cumhuriyet Gazetesi
• Şubat 1957, 20-21 Ocak 1960, 23 Eylül 1964.
• AHMAD, Feroz-Bedia Turgay; Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), Bilgi Yayınevi, Ankara, 1976.
• AKTAŞ, Erhan; Atatürk ve Uşak, Yelken Matbaası, İstanbul 1981.
• ALTAY, Fahrettin; 10 Yıl Savaş 1912-1922 ve Sonrası, İnsel Yayınları, İstanbul 1970.
• ARIKOĞLU, Damar; Hatıralarım, Tan Matbaası, İstanbul 1961.
• ATALAY, Besim; “Uşak’ta Milli Hareket”, Yakın Tarihimiz, C. II, S. 20, (12 Temmuz 1962), ss. 205-207.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya; İkinci Adam 1938-1950, C. II, Remzi Kitabevi, İstanbul 2000.
• BARUTÇU, Faik Ahmet; Siyasî Hatıralar Milli Mücadeleden Demokrasiye, C. II, 21. Yüzyıl Yayınları, Ankara 2001.
• BİLÂ, Hikmet; CHP 1919-1999, Doğan Yayınları, İstanbul 1999.
• BÖLÜKBAŞI, Deniz; Türk Siyasetinde Anadolu Fırtınası Osman Bölükbaşı, Doğan Kitap, İstanbul 2005.
• ÇALIŞLAR, İzzettin; “Kurtuluş Savaşı’nda Uşak’tan Hatıralar”, Uşak Halk Eğitim Dergisi, C. 1, S. 2, (Mayıs 1978), ss. 5-10.
• DEMİREL, Ahmet (Haz.); Nihat Erim Günlükler 1925-1979, C. II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005.
• EKİNCİ, Necdet; II.Dünya Savaşı’ndan Sonra Türkiye’de Çok Partili Düzene Geçişte Dış Etkenler, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul 1997.
• ERER, Tekin; Basında Kavgalar, Renk-Tur Yayınları, İstanbul 1965.
• EROĞUL, Cem; Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, Ankara, 1990.
• GOLOĞLU, Mahmut; Milli Şef Dönemi (1939-1945), Kalite Matbaası, Ankara 1974.
• HALİS; Çanakkale Raporu, Eser Matbaası, İstanbul 1975.
• JEZ, Gaston; Finanas İlmi, Çev. Alâettin Tiritoğlu, Yeni Cezaevi Matbaası, II. Baskı, Ankara 1939.
• KANBOLAT, Yahya; Olduğu Gibi, Bayır Yayınları, Hatay 1979.
• KARPAT, Kemal H.; Türk Demokrasi Tarihi Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, Afa Yayınları, İstanbul 1996.
• KOLOĞLU, Orhan; Ecevit İle CHP: Bir Aşk ve Nefret Öyküsü, Büke Yayıncılık, İstanbul 2000.
• LIPOVSKY, Igor P.; The Socialist Movement in Turkey 1960-1980, E.J. Brill, Leiden, New York, Köln 1992.
• NESİMİ, Abidin; Yılların İçinden, Gözlem Yayınları, İstanbul 1977.
• PEKTAŞ, Şerafettin; Milli Şef Döneminde (1938-1950) Cumhuriyet Gazetesi, Fırat Yayınları, İstanbul 2003.
• SAYILGAN, Aclan; Türkiye’de Sol Hareketler (1871-1972), Hareket Yayınları, İstanbul 1972.
• SERTEL, Sabiha; Roman Gibi, Ant Yayınları, İstanbul 1969.
• TEKELİ, İlhan–İlkin Selim; Ege’deki Sivil Direnişten Kurtuluş Savaşına Geçerken Uşak Heyet-i Merkeziyesi ve İbrahim (Tahtakılıç) Bey, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989.
• TEVETOĞLU, Fethi; Türkiye’de Sosyalist ve Komünist Faaliyetler, (Yayınevi yok) Ankara 1967.
• TOKER, Metin; Tek partiden Çok Partiye, Baha Matbaası, İstanbul 1970.
• TOPUZ, Hıfzı; 100 Soruda Türk Basın Tarihi, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1973.
• -----------------; II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2003.
• TÖKİN, F. Hüsrev; Türk Tarihinde Siyasi Partiler ve Siyasi Düşüncenin Gelişmesi, Elif Yayınları, İstanbul 1965.
• TUTSAK, Sadiye; Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Uşak (1923-1933), Uşak Belediyesi Yayınları, İzmir 1998.
• TÜMER, Haşim; Uşak Tarihi, Gün Matbaası, İstanbul 1971.
• Türk Parlamento Tarihi, T.B.M.M.-IV. Dönem 1931-1935, C. I, T.B.M.M.-V. Dönem 1935-1939, C. II, T.B.M.M. Yayınları, Ankara 2001.
• TÜRKMEN, Zekeriya (Haz.); İngiliz Kemâl (Ahmet Esat Tomruk) Milli Mücadele Dönemi Hatıraları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
• Uşak İl Yıllığı 1967, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul 1967.
• YEŞİL, Ahmet; Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
• YILMAZ, Murat; “Rauf Orbay”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Muhafazakârlık, C. 5, İletişim Yayınları, İstanbul 2003, ss. 54-65.
• Yurt Ansiklopedisi, C. X, Anadolu Yayıncılık, İstanbul 1984.