Birinci Dünya Savaşı ve Sonrasında Musul Meselesi

Yıl 2007, Cilt: 10 Sayı: 40, 643 - 691, 01.12.2006

Cemal Kemal

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000068

Cited By: 4

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Birinci Dünya Savaşı ve Sonrasında Musul Meselesi

Öz

Mezopotamya (Irak)'nin kuzey bölgesini teşkil eden Musul, Çeşitli kültür ve
medeniyetlerin oluşması ve gelişmesinde etkili olmuştur. Musul, Asur'dan itibaren
16 devlet arasında el değiştirmiş, bunların yarısını Türkler oluşturmuş, yaklaşık 800
yıl kadar egemenliğimizde kalmıştır. Osmanlı zamanında Mezopotamya, Musul,
Bağdat ve Basra vilayetleri şeklinde yönetilmiştir. Musul, coğrafi, ulaştırma, sosyal,
ekonomik, politik askeri özelliklerinden dolayı, tarih boyunca dünyanın büyük
devletlerinin çıkar çatışmalarının merkezi haline gelmiştir. Birinci Dünya
Savaşı'nda Irak Cephesi'nde savaştığımız İngiliz Ordusu, Ku-tul Amara'da teslim
olduktan sonra, yeniden başlattığı taarruzla stratejik hedef olarak seçtiği Musul'u
Mondros Mütarekesi şartlarına aykırı olarak, 15 Kasım 1918'de fiilen işgal etmiştir.
Musul, Osmanlı Meclis-i Mebusanı tarafından Misak-ı Milli sınırları içinde kabul
edilmiştir. Mustafa Kemal, bundan sonra Sevr Antlaşması'nı geçersiz kılmak ve
Misak-ı Milli'yi gerçekleştirmek hedefine yönelmiştir. Mustafa Kemal, Birinci
Dünya Savaşı, Milli Mücadele, Lozan görüşmeleri ve sonrasında da Musul Meselesi
ile çok yakından ilgilenmiş, İngiltere ile tekrar savaşı bile göze almıştır. Türkiye'nin
1922-1926 yılları arasındaki dış politikasının en önemli parametresini Musul
konusu teşkil etmiştir. Türkiye, görüşmelerden olumlu bir sonuç alamaması, İtilaf
Devletleri'yle çeşitli problemler yaşaması, iç isyanların ülkenin bütünlüğünü tehdit
etmesi ve başlatılan inkılâpların sürdürülmesi nedenlerinden dolayı, 5 Haziran
1926'da Ankara Antlaşması'm imzalayarak, savaş seçeneğinden vazgeçmiş,
Mustafa Kemal'in,"Yurtta Barış Dünyada Barış" sözlerini dış politikasının parolası
haline getirmiş ve Musul'un İngiltere'nin mandası olan Irak'ın sınırlarına dâhil
olduğunu kabul etmiştir. 1890'dan itibaren İngiltere'nin mandası olan Irak'ın
sınırlarına dâhil edilinceye kadar Musul'a bağlı sancak, bugün merkeze bağlı
vilayet olarak yönetilen Kerkük, sahip olduğu zengin petrol rezervleriyle, gelecekte
de iç ve dış güçlerin çıkar çatışmalarının merkezi olacağı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Musul, Irak, Mustafa Kemal, İsmet Paşa, Lord Curzon, Türkiye, İngiltere, savaş, barış.