CUMHURİYETİN İLK BARAJI: ÇUBUK BARAJI (1929-1936)

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 59, - , 28.03.2016

Yüksel Özgen Recep Büyüktolu

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000451

Öz

En eski dönemlerden itibaren insanlar tarafından akarsular üzerine inşa edilen 

bentler ve baraj gölleri vasıtasıyla suların biriktirilerek içme, sulama ve benzer 

amaçlarla kullanılmasına yönelik birçok çalışma yapılmışve yapılmaya devam 

etmektedir. Türkiye Cumhuriyeti’nde su kaynaklarının daha verimli ve etkin 

kullanımıile ilgili ilk çalışmalar Mustafa Kemal Atatürk döneminde başlamışve ilk 

yapılan baraj Çubuk Barajıolmuştur. Baraj, Ankara’nın başkent ilan edilmesinden 

sonra, şehrin hızla artan nüfusunun su ihtiyacınıkarşılamak, şehri besleyen tarım 

alanlarında sulama amaçlıkullanmak, su taşkınlarınıönlemek ve şehirde gelişmeye 

başlayan sanayi tesislerinin artan sugereksinimlerini gidermek amacıyla inşa 

edilmiştir. 1929 yılında yapılan etüt çalışmalarının ardından 1930 yılıMayıs ayında 

başlayan baraj inşaatı1936 yılıNisan ayında tamamlanmıştır. Çubuk Barajı, 3 

Kasım 1936 tarihinde Başbakan İsmet İnönü’nün katıldığıresmi bir törenle hizmete 

açılmıştır. Daha sonra baraj yamaçlarına Atatürk konaklamasıiçin köşk yapıldığı

ve zaman zaman Atatürk’ün baraj gölünde motorlu tekneyle gezintiler yaptığı

bilinmektedir. Yapıldığıdönemde Ankara’ya 12 kilometre uzaklıkta olan ve Çubuk 

Çayıüzerine inşa edilen barajın temelden yüksekliği 58 metre, kapasitesi de 5.6 

hektometreküptür. Bu çalışmada  Cumhuriyetin ilk yıllarında kalkınma ve 

sanayileşme seferberliğinin bir parçasıolan Çubuk Barajıile ilgili; ihalesinin 

yapılmasından bağlantıyollarının inşasına, baraj yapımında kullanılan bazı

parçaların yurt dışından getirilmesinden açılıştörenine, sosyal tesislerin yapılması

ve çevre düzenlenmesine kadar tüm konular Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nde yer 

alan belgeler, resmi kurumların yayınlarıve basında çıkan haberler esas alınarak 

değerlendirilecek ve barajla ilgili genel bir tasvir çizilmeye çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Çubuk Barajı, Atatürk, İsmet İnönü

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Arşivler
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Bakanlar Kurulu Kararları(1920-1928) Fonu
•  30 1 0 0.122.774.1.
•  30.10.0.0-158.109.9
•  30 18 1 2.38.60.10.
•  30 18 1 2.40.72.3.
•  30 18 1 2.39.66.12.
•  30 18 1 2.66.57.14.
•  30 18 1 2.36.40.16.
•  30 18 1 2.28.39.7.
•  30 18 1 2.35.21.18.
•  30 18 1 2.50.82.9.
•  30 18 1 2.83.44.8.
•  30 18 1 2.94.17.1
•  30 10 0 0.122.866.19. nolu belgeler
• Makaleler
• Birinci, Ali. “Meşrutiyet Ankara’sında Bir Yangın”, Türk Yurdu, C. XXVIII, Sayı: 251, (Temmuz 2008), ss. 51-63.
• Duru, Bülent, “Mustafa Kemal Döneminde Ankara'nın İmarı”, Cumhuriyetin Ütopyası: Ankara, Haz. Funda Şenol Cantek, Ankara Üniversitesi Yayınevi, Ankara, 2012, ss. 173-192.
• Erdem, Sargon, “Ankara-İslam Öncesi”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayını, C. III, İstanbul, 1991, ss. 201-203.
• Kalkan, Yunus, “Baraj Emniyeti ve Deformasyon İzleme Çalışmaları Atatürk Barajı Örneği”, IV. Ulusal Baraj Güvenliği Sempozyumu, Elazığ, 2014, ss. 199-209.
• Karabatan, Yılmaz, “Su ve Toprak Kaynaklarının Önemi ve Uygulanan Strateji- Su Yapıları, Barajlar” Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi, Sayı: 442-443/51-200672-3, Ankara, ss. 90-115.
• Nafia Bakanlığı Sular U. M. Fen Heyeti, “Çubuk Barajı- Ankara”, Arkitek, Aylık Yapı Sanatı, Şehircilik ve Dekoratif Sanatlar Dergisi, Sayı: 1011, İstanbul, 1936, ss. 275-282. Namıkoğlu, Yıldız, “Ankara’nın Tarihsel Dokusu ve Koruma Çalışmaları”, Mimarlık Dergisi, Sayı: 3, Ankara, 1977, ss. 75-79.
• Özaydın, Abdülkerim, “Ankara-İslami Dönem”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayını, C. III, İstanbul, 1991, ss. 203-204.
• Özdemir, Rıfat, “Ankara-Osmanlılar Devri”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayını, C. III, İstanbul, 1991, ss. 204-209.
• Şahin, Savaş Zafer, “Ankara Kentinin Unesco Dünya Miras Alanı Adaylığı İçin Bir Öneri ve Eylem Planı”, Ankara Araştırmaları Dergisi, (Haziran, 2013), ss. 36-50. Şimşir, Bilal Niyazi, “Ankara’nın Başkent Oluşu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. VII, Sayı: 20, Ankara, 1991 ss. 189-222.
• Süreli Yayınlar
• Cumhuriyet, 4 Teşrinisani 1936; 7 Mayıs 1938; 8 Mayıs 1938 tarihli sayılar. Akşam, 22 Teşrinevvel 1929 tarihli sayı.
• İnternet Kaynakları
• www.ataturk.net (Erişim 11.06.2015).
• www.dsi.gov.tr (Erişim 07.07.2015).
• www.ergir.com.tr (Erişim 25.08.2015).
• www.tbmm.gov.tr/tutanaklar (Erişim 28.08.2015).
• www.mgm.gov.tr (Erişim 27.08.2015).