Konya Ovası Sulamalarında Tabansuyu ve Tuzluluk Sorunları

Yıl 2001, Cilt: 07 Sayı: 04, 41 - 47, 01.11.2001

Belgin Çakmak Berna Kendırlı

https://doi.org/10.1501/Tarimbil_0000000684

Öz

Çiftçilerin bilinçsiz sulama uygulamalar ı ve a şı rı su kullan ı m ı , erozyon, göllenme, tuzluluk, sodyumluluk gibi çevresel problemlere yol açmaktad ı r. Sulama kaynaki ı çevresel problemler önlem al ı nmad ığı koş ulda ülke tar ı mı n ı tehdit edecek boyutlara ula şabilecektir. Bu problemler ço ğ unlukla işletme aşamas ı nda etkin bir izleme ve de ğerlendirme sisteminin bulunmay ışı ndan kaynaklanmaktad ı r. Her geçen gün sulama projelerinde izleme ve de ğ erlendirme önemli bir yönetim arac ı haline gelmektedir. Bu çal ışmada Konya Ovas ı Sulamalar ı n ı n 1995-1999 y ı llar ı na ilişkin tabansuyu düzeyi ve kalitesi ile sürdürülebilir sulama alan ı oran ı dikkate al ı nmış ve değerlendirilmiştir. Sulaman ı n en yoğ un olduğu ayda tabansuyu düzeyi 0-1 m'ye kadar olan alanlar dikkate al ı nd ığı nda en fazla alan ı Çumra Sulamas ı almakta bunu Ulu ı rmak, Atlant ı , Gevrekli, Ilg ı n, İ vriz ve Ayranc ı sulamalar ı izlemekte; tabansuyu tuzlulu ğu 5000 micromhos/cm'den büyük olan alanlara göre s ı raland ığı nda ise ilk s ı ray ı Çumra Sulamas ı almakta, bunu Ulu ı rmak, İ vriz, Ilg ı n, Atlant ı , Gevrekli ve Ayranc ı sulamalar ı izlemektedir. Sürdürülebilir sulama alan ı oran ı %78-100 aras ı nda değ işmekte, en dü şük İ vriz Sulamas ı 'nda %78 ve en yüksek Ilg ı n ve Ayranc ı sulamaları nda °,6100 olmaktad ı r. Tar ı m di şi b ı rak ı lan sulama alanlar ı nda sulama faydas ı dikkate al ı narak hesaplanan yararlan ı lamayan fayda ve yararlan ı lamayan yat ı rı m en düşük Gevrekli Sulamas ı 'nda 385.109 TL ve 921.109TL, en yüksek İ vriz Sulamas ı 'nda 1827.109TL ve 8718.109TL olarak gerçekleşmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir sulama alan ı oran ı , tabansuyu düzeyi, tabansuyu kalitesi, tuzluluk

Problems of Water Table and Salinity in Konya Plain Irrigation Schemes

Öz

Farmers' unconscious irrigation applications and excess water usage lead to environmental problems such as erosion, waterlogging, salinity and alkaline. Environmental problems based on irrigation will become a threating factor for agriculture if necessary precautions are not taken. Lack of an efficient Monitoring and Evaluation M&E system at operation phase mostly brings about these problems. M&E is becoming a critical management tool in irrigation projects day by day. In this study, water table level and quality and sustainable irrigation area ratio relating 1995-1999 years were estimated and evaluated. Based on water table level ranging 0-1 meter for the peak irrigation season, Çumra irrigation covered the highest area, then followed by Ulu ı rmak, Atlant ı , Gevrekli, Ilg ı n, İ vriz and Ayranc ı Irrigation. Çumra irrigation also has the first place based on water table salinity more than 5000 micromhos/cm, then followed by Ulu ı rmak, İ vriz, Ilg ı n, Atlant ı , Gevrekli and Ayranc ı irrigation. Sustainable irrigation area ratios are between 78% and 100%, the lowest with 78% in İ vriz irrigation and the highest with 100% in Ilg ı n and Ayranc ı irrigation. Unusable benefit and investment are the lowest in Gevrekli irrigation with 385.109TL and 921.10 TL, the highest in İ vriz irrigation with 1827. 10 9TL and 8718. 109TL respectively based on irrigation benefit supposed to be obtained from unused irrigatable agricultural land.

Anahtar Kelimeler

Sustainable irrigation area ratio, water table level, water table quality, salinity

Kaynakça

• Aküzüm, T. ve S. Kodal, 2000. GAP'taki Tar ı m Politikalar ı . Güneydoğ u Anadolu Projesi Türkiye'nin Gelece ğinde GAP' ı n Yeri Semineri. T.0 Merkez Bankas ı İ nsan Kaynaklar ı Gn. Md., s.229-318, Ankara.
• Anonim, 2000a. 1995-1999. DSİ IV. Bölge Müdürlü ğ ü Kay ı tlar ı , Konya.
• Anonim, 2000b. 1999 y ı l ı DS İ 'ce işletilen ve Devredilen Sulama Tesisleri Değ erlendirme Raporu. DS İ Gn. Md. İş letme ve Bak ı m Dairesi Ba şkanl ığı , Ankara.
• Anonim, 1995. Tabansuyu izleme Çal ışmalar ı , DSİ Gn.Md. İşletme ve Bak ı m Şb. Md. Kay ı tlar ı , Ankara.
• Anonim, 1996. Tabansuyu izleme Çal ışmalar ı , DSİ Gn.Md. İşletme ve Bak ı m Ş b. Md. Kay ı tları , Ankara.
• Anonim, 1997. Tabansuyu izleme Çal ışmaları , DSİ Gn.Md. İş letme ve Bak ı m Ş b. Md. Kay ı tlar ı , Ankara.
• Anonim, 1998. Tabansuyu izleme Çal ışmalar ı , DSI Gn.Md. İşletme ve Bak ı m Ş b. Md. Kay ı tları , Ankara.
• Anonim, 1999. Tabansuyu Izleme Çal ışmalar ı , DSİ Gn.Md. İş letme ve Bak ı m Ş b. Md. Kay ı tları , Ankara.
• Beyribey, M., A. Balaban, T. Aküzüm, I. Girgin ve B. Çakmak, 1995. Sulama Sistemlerinde Performans De ğerlendirmede Bir Yaklaşı m. 5.Ulusal Kültürteknik Kongresi Bildirileri, 30 Mart-2Nisan 1995, s.69-79, Kemer, Antalya.
• Beyribey, M. 1997. Devlet Sulama Şebekelerinde Sistem Performans ı n ı n Değerlendirilmesi. A .0. Ziraat Fakültesi, yay ı n no:1480, Bilimsel araşt ı rma ve incelemeler 813, 88s.,Ankara.
• Ertaş, M. R. 1979. Konya Ovas ı Sulama Şebekesi Sulama Rehberi. Topraksu Araşt ı rma Enstitüsü Müdürlü ğ ü Yay ı nlar ı Genel Yay ı n No:60, Konya.
• IWASRI, 1989. Annual Report. International Waterlogging and Salinity Research Institute, Lahore, Pakistan.
• Kandiah, A. (Ed) 1990. Water Soil and Crop Management. Relating to the Use of Saline Water. FAO Expert Consultation. AGL/MISC/16/90.193p.
• Öztürk, A. ve B. Çakmak, 1996. Tar ı m Toprakları n ı n Korunmas ı Aç ı s ı ndan Sulama Suyu Kalitesinin Önemi. TOPRAKSU 96/3:17-23, Ankara.
• Tanrı vermiş , H. ve Ş. Şahin, 1999. Sulama Yat ı r ı mlar ı n ı n Çevresel Etki Değerlendirmesi. Tar ı mda Su Kullan ı m ı ve Yönetimi Sempozyumu, Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği ve Vakf ı , s.83-97, Ankara.
• Tekinel,O., R. Kanber ve M., Çetin, 2000. Su kaynaklar ı n ı n geliştirme ve kullan ı m ı . Türkiye Ziraat Mühendisli ği V.Teknik Kongresi, 17-21 Ocak 2000, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odas ı , Milli Kütüphane, s.231-254, Ankara.
• Yanmaz, A. M. 1997. Applied Water Resources Engineering. Department of Civil Engineering, Middle East Technical University, 381 p., Ankara.
• Yı ld ı rı m, M. ve B. Çakmak, 1999.Sulama ve Çevre Kirlili ği. 7.Kültürteknik Kongresi, s.253-259, Nevşehir