Değişim ve Hive Hanlığı: Yeni bir kanal ve Harezm Vahasında Etnik Çatışmanın Doğuşu, 1870- 1890.

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 10, 150 - 165, 15.07.2017

Aysel Erdoğan

https://doi.org/10.17067/asm.301450

Öz

Önceki
araştırmada 1873 yılında Hive Hanlığı üzerinde Rus himayesinin oluşturulmasının
ardından Türkistan’daki Rus sömürge otoritesinin 1910 yılına kadar müdahalesizlik
(non intervention) sürdürdüğü vurgulanmıştır. Fakat Rus yöneticileri ve sulama
planlayıcıları, XVIII. yüzyıldan itibaren Emperyal Rusya’nın takip ettiği amacı
olan Amu Derya’dan Hazar denizine doğru geçişi gerçekleştirmek için hanlıktaki
sulama konularına müdahil olmayı sürdürmüşlerdir. Bu çabaların en tipik örneği
bu değişime yönelik 1894 yılında yapımına başlanılan Yeni Lawzan Kanalının
başarısızlıkla sonuçlanan inşasıdır. İnşa yerli nüfusun seferber edilmesiyle
kolaylıkla sonuçlanacağı varsayımı altında yeterli inceleme olmaksızın
başlatılmıştır. Bu durum 1899 yılında doğrudan Yomut Türkmenlerinin
ayaklanmasına sebep olmuştur. Sonradan 1920 yılında Özbekler ve Türkmenler
arasında su meseleleri üzerine etnik bir çatışma olarak yorumlanan, Hive
hükümeti ve Türkmenler arasında uzun süren çatışmaların başlangıç noktası
olarak yorumlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Lawzan Kanalı; Hive Hanlığı; Yomud Türkmenleri; sulama politikası

Kaynakça

• Gel’man, Kh. V. 1900. “Obvodnenie starogo rusla Amu-Dar’i.” Izvestiia Turkestanskogo otdela Imperatorskogo Russkogo geograficheskogo obshchestva II–I: 120–165.