18. Yüzyılın Ortalarında Erzurum’da Güvenlik Meselesi (H. 1155-1162/M. 1742-1749 Tarihli 1 Numaralı Erzurum Ahkâm Defteri’ne Göre)

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 220 - 230, 06.08.2019

Feyzanur Susam Yılmaz Karadeniz

https://doi.org/10.17067/asm.565215

Öz

Osmanlı
Devleti’nin yükselişini geride bıraktığı ve çevresindeki gelişmeleri geriden takip
ettiği yıllarda toplumun içinde bulunduğu durum da pek parlak değildir ve
sorunlar giderek artmaktadır. Her toplumda olacağı gibi kargaşa hali Osmanlı
toplumunda da suç oranının artmasına neden olmuş ve günlük hayatta karşılaşılan
sorunların birçoğu güvenlik zafiyetlerine bağlı gelişmiştir. Eşkıya zümresi
kırsal kesimde yaşayan halkın para ve değerli eşyalarını aleni şekilde gasp
etmeye başlamış, mala ve toprağa haksız yere müdahale artış göstermiştir.
Hırsızlık vakaları da aynı şekilde artmış, insanlar içinde bulundukları
şartlara bağlı olarak zaruri veya keyfi soygunlara başlamıştır. Değerli eşya ve
takasta para edecek ya da kullanılacak mahsul ve hayvanlar dahi çalınmış,
devlet bu suçlara karşı halkı caydırıcı cezalar ile tehdit etse de suç oranında
kayda değer bir azalma olmayıp aksine şikâyet defterleri her geçen gün daha da
kabaran sayfalara sahip olmuştur. Suçluları idam, kürek, sürgün ve para cezası
yıldırmaya yetmemiştir. Buna rağmen devlet her zaman adalet sistemini korumuş
ve her sahada uygulamaya çalışmış haksızlığa karşı tolerans göstermemiştir.
Daima haklının yanında olmaya ve haksızlığa uğrayan halkın kayıplarını telafi
etmesine büyük önem vermiştir. Çalınan malların aynen iade edilmesi, herhangi
bir cinayet işlenmesi halinde diyetinin ödenmesi, toprağa ve mala yapılan
müdahalenin önlenmesi adına çıkan kararlar bunun kanıtı niteliğindedir.     

Anahtar Kelimeler

Ahkâm defterleri, Şekavet, Mal ve para gasbı, Hırsızlık, Katl

The Question of Security in Erzurum in the Mid-18th Century (According to H. 1155-1162 / M. 1742-1749 dated Number 1 Erzurum Court Book)

Öz

In
the years when the Ottoman Empire left behind the rise and followed the
developments around it, it is not very bright and the problems are increasing.
As in every society, the turmoil caused an increase in the rate of crime in the
Ottoman society, and many of the problems encountered in daily life were
related to security weaknesses. The bandit publicly started to usurp the money
and valuables of the people living in the countryside, and unjustified
intervention on the trowel and land had increased. The cases of theft increased
in the same way, depending on the conditions of the people began to be
indispensable or arbitrary robberies. Even if the stolen state and the animals
stolen from valuable goods and goods threatened them with deterrent penalties,
the crime rate did not decrease significantly, but the books of grievances were
getting worse every day. Criminals, rowing, exile and fine was not enough to
intimidate. Nevertheless, the state has always maintained its justice system
and has not tolerated the injustice that has tried to implement it in every
field. He has always attached great importance to being with the right and
compensating the loss of the people who have been wronged. Decisions to repay
the stolen goods, to pay the diet in case of any murder, to prevent the
intervention in the land and property are proof of this.

Anahtar Kelimeler

Ahkâm defters, Banditry, Theft of goods and money, Theft, Slaughter

Kaynakça

• Aydın, M. (2015). Osmanlı divan teşkilatı ve 1281-1296/1864-1879 Tarihli 19 Numaralı Erzurum vilayet ahkâm defterinin tarihi kıymeti, Current research in social sciences, 1(3), s. 69-83.
• Başbakanlık Osmanlı arşivi rehberi (2010). İstanbul: Başbakanlık basımevi.
• Baytimur, S. O. (2018). Osmanlı Devleti’nde hırsızlık suçları ve uygulanan cezalar (1789-1839), Studies of the Ottoman domain, 8, s, 91-108.
• BOA, A. DVNS. AHK. ER. (Başbakanlık Osmanlı arşivi Divan-ı Hümayun Kalemi sicilleri, Erzurum ahkâm defterleri), nr. 00001.
• Cevger, G. (2012). 1 Numaralı ve 1155-1158/1742-1745 Tarihli Karaman ahkâm defterinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi. (Basılmamış yüksek lisans tezi), Erzurum: Atatürk üniversitesi.
• Çiçek, H. (2011). 1 Numaralı ve 1155-1162/1742-1749 Tarihli Erzurum ahkâm defteri’nin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi. (Basılmamış yüksek lisans tezi), Erzurum: Atatürk üniversitesi.
• Devellioğlu, F. (2012). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın kitabevi yay.
• Emecen, F. M. (2005). Osmanlı Divanının ana defter serileri: Ahkâm-ı Mîrî, ahkâm-ı kuyûd-ı mühimme ve ahkâm-ı şikâyet, Türkiye araştırmaları literatür dergisi, 3(5), İstanbul, s.107-139.
• Günay, R. (2013). Osmanlı arşiv kaynakları içerisinde ahkâm defterleri: Gelişim seyri, muhtevası ve önemi, Süleyman Demirel üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü Dergisi, 1(17), s.9-29.
• Halaçoğlu, Y. (2014). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda devlet teşkilatı ve sosyal yapı. Ankara: TTK yay.
• Kul, M. (2011). 1 Numaralı ve 1155-1162/1742-1749 Tarihli Erzurum ahkâm defteri’nin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi. (Basılmamış yüksek lisans tezi), Erzurum: Atatürk üniversitesi.
• Kütükoğlu, M. S. (2006). Mühimme defteri, TDVİA, 31, Ankara, s.520-523.
• Kütükoğlu, M. S. (2018). Osmanlı belgelerinin dili (diplomatik). Ankara: TTK yay.
• Özel, A. (1988). Ahkâm, TDVİA, 1, Ankara, s. 550-551.
• Öztop, F. (2015). Suç cetvellerine Göre Osmanlı devleti’nde “Adam öldürme suçu: Aydın vilayeti örneği (1908-1916), TİDSAD, 2, s. 75-85.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. İstanbul: MEB yay.
• Sahillioğlu, H. (1988). Ahkâm defteri, TDVİA, 1, Ankara, s.551.
• Şemseddin Sami. (2017). Kamûs-ı Türkî. İstanbul: Yeditepe yay.