Proposal of Germany on Sending Military Materials to Iraq by Way of Turkey in World War Two

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 479 - 489, 27.07.2020

Abdussamed Geçer

Öz

Although
Turkey declared her political and potential military position at the begining
of World War II by signing an Alliance treaty with Britain and France, German
military achievements and Germany’s significant share in Turkish foreign trade,
since Nazi rule which perceived economy as an important instrument for foreign
policy, necessitated Turkey to maintain diplomatic relations with this country
constructively. Germany, who wanted to strengthen pro-axis Rashid Al-Gailani
Government against British operation, demanded from Turkey to permit sending
military materials to Iraq by the way of Turkish lands, in May of 1941. In the
framework of this demand, a nonaggression pact which included secret clause on
sending military materials to Iraq, would be signed between Turkey and Germany.
Due to its alliance with Britain, Turkey did not approach to accept this
proposal. But as a result of string out of negotiations on sending materials,
Britain gained military control in Iraq, and thus there did not remain any
obstacle on signing Turkish-German Non-Aggression Treaty.

Anahtar Kelimeler

World War Two, Turkey, Germany, Iraq, İsmet İnönü, Franz von Papen

İkinci Dünya Savaşı'nda Almanya'nın Türkiye Üzerinden Irak'a Askeri Sevkiyat Gerçekleştirme Tasarısı

Öz

Türkiye İkinci
Dünya Savaşı’nın başında İngiltere ve Fransa ile ittifak antlaşması imzalayarak
savaştaki siyasi ve olası askeri pozisyonunu ilan etmiş olmasına rağmen,
ekonomiyi dış politikanın önemli bir aracı olarak gören Nazilerin Almanya’da
iktidara gelmesinden itibaren Almanya’nın Türk dış ticaretinde oldukça önemli
bir paya sahip olması ve askeri başarıları, Türkiye’nin bu ülke ile olan
ilişkilerini yapıcı bir şekilde yürütmesini zorunlu kılıyordu. Irak’ta
iktidarda olan Mihver yanlısı Raşid El Geylani hükümetini İngiliz müdahalesine
karşı güçlendirmek isteyen Almanya 1941 yılının Mayıs ayında Türk toprakları
üzerinden Irak’a askeri malzeme göndermek için Türkiye’den izin talep etti. Bu
talep çerçevesinde, Türkiye ile Almanya arasında askeri malzemelerin Irak’a
gönderilmesiyle ilgili gizli bir maddeyi içeren bir saldırmazlık antlaşması
imzalanacaktı. Türkiye, İngiltere ile olan ittifakı dolayısıyla bu teklifi
kabul etmeye yanaşmadı. Ancak sevkiyatla ilgili müzakerelerin uzaması
neticesinde İngiltere Irak’ta kontrolü sağladı ve böylece Türk-Alman
Saldırmazlık Antlaşmasının imzalanmasında herhangi bir engel kalmadı.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Türkiye, Almanya, Irak, İsmet İnönü, Franz von Papen

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Arşivi, 2/3-25 859-3 (EBİS 02000859-3, Kayıt No: 455248)
• Cumhurbaşkanlığı Arşivi, 2/3-34 1423-3, (EBİS 02001423, Kayıt No: 447139)
• Documents on German Foreign Policy 1918-1945, Series D (1937-1945), Volume VIII. (1954). Washington: United States Government Printing Office.
• Documents on German Foreign Policy 1918-1945, Series D (1937-1945), Volume XII. (1962). Washington: United States Government Printing Office.
• Ministry of Foreign Affairs of the USSR. (2005). German Policy in Turkey (1941-1943). Hawaii: University Press of the Pacific.
• Nazi-Soviet Relations 1939-1941. (1948). Washington: Department of State.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: VI, Cilt: 19, İctima: 2, Altmış Dokuzuncu İnikat, 25.VI.1941 Çarşamba, s. 165.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: VI, Cilt: 20, İctima: 2, Yetmiş Üçüncü İnikat, 4.VII.1941 Cuma, s. 46-47.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: VI, Cilt: 21, İctima: 3, Birinci İnikat, 1.XI.1941 Cumartesi, s. 3.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (t.y.). İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946). Ankara: Dışişleri Bakanlığı.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2013). İstatistik Göstergeler 1923-2012). Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
• Aydemir, Ş. S. (2011). İkinci Adam, (2. Cilt). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Berend, I. T. (2011). 20. Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Bryant, A. (1957). The Turn of the Tide 1939-1943. London: Collins.
• Churchill, W. (1962). The Grand Alliance. New York: Bantam Books.
• Ciano, G. (1947). Ciano’s Diary. Muggeridge, M. (Ed.). London and Toronto: William Heinemann Ltd.
• Dawisha, A. (2003). Arab Nationalism in the Twentieth Century: From Triumph to Despair. Princeton: Princeton University Press.
• Dawisha, A. (2009). Iraq: A Political History from Indepence to Occupation. New Jersey: Princeton University Press.
• Deringil, S. (2014). Denge Oyunu: İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Erkin, F. C. (1968). Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi. Ankara: Başnur Matbaası.
• Gürün, K. (2000). Savaşan Dünya ve Türkiye. (3. Cilt). İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Hamdi, W. M. S. (1987). Rashid Al-Gailani and the Nationalist Movement in Iraq 1939-1941. London: Darf Publishers.
• Hasanlı, C. (2011). Tarafsızlıktan Soğuk Savaşa Türk-Sovyet İlişkileri 1939-1953. (A. Asker, Çev.) Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Hinsley, F. H. (1951). Hitler’s Strategy. Cambridge: Cambridge University Press.
• İnönü, İ. (2001). Defterler (1. Cilt). Demiral, A. (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Jacobsen, H. A. (1989). Kronoloji ve Belgelerle İkinci Dünya Savaşı. (İ. Ulus, çev.) Ankara: Genel Kurmay Basımevi.
• Jaeschke, G. (1990). Türkiye Kronolojisi 1938-1945. (G. Koçak, çev.) Ankara: Türk Tarik Kurumu.
• Khadduri, M. (1960). Independent Iraq: 1932-1958 A Study in Politics. London:Oxford University Press.
• Koçak, C. (2013). Türk-Alman İlişkileri 1923-1939. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Papen, F. v. (1953). Memoirs. (B. Cornell, çev.) New York: E. P. Dutton & Company Inc.
• Ribbentrop, J. v. (1954). The Ribbentrop Memoirs. (O. Watson, çev.) London: Weidenfeld and Nicolson.
• Shirer, W. (t.y.). Nazi İmparatorluğu ( 3. Cilt). (R. Güran, çev.) İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Soysal, İ. (2000). Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1. Cilt) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Tarbush, M. A. (1982). The Role of Military in Politics: A Case Study of Iraq to 1941. London: Kegan Paul International.
• Tezel, Y. S. (1982). Cumhuriyet Dönemi İktisadi Tarihi 1923-1950, Ankara: Yurt Yayınları.