COĞRAFİ FAKTÖRLERİN KÖY YERLEŞMELERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN OSMANELİ İLÇESİ BİLECİK ÖRNEĞİNDE İNCELENMESİ

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 1, 12 - 41, 01.01.2013

Zafer Başkaya

Öz

Osmaneli ilçesi Marmara Bölgesi’nin Güney Marmara Bölümü’nde yer almaktadır. Osmaneli; kuzeyde İznik Bursa ve Pamukova Sakarya , doğuda Geyve Sakarya ve Gölpazarı Bilecik , güneyde Bilecik Merkez, batıda Yenişehir Bursa ve İznik ilçeleri ile çevrilidir. Yönetim birimi olarak bir ilçe merkezi ve 27 köyden oluşan ilçenin yüzölçümü yaklaşık 526 km²’dir. Bu çalışmada Osmaneli ilçesi köy yerleşmeleri yerleşme coğrafyası açısından değerlendirilmiştir. Fiziki ve beşeri çevre etkisiyle köy yerleşmelerinin sosyo-ekonomik özelliklerdeki benzerlik ve farklılıklarının ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu sebeple Osmaneli ilçesindeki köy yerleşmeleri; adlarına, kuruluş yerlerine, yükselti basamaklarına, yerleşme dokularına, ormana göre konumlarına, yüzölçümü ve nüfus büyüklüklerine, ekonomik faaliyetlerine ve yer değişikliklerine göre incelenmiştir. Buna göre köy yerleşmelerinin dağılışlarında jeomorfolojik özellikler başta olmak üzere, su temini, toprak ve iklim şartları gibi fizik faktörler ile ekonomik faaliyetler, güvenlik ve savunma, ulaşım şartları gibi ekonomik, tarihi ve psikolojik etmenler olduğu belirlenmiştir. Coğrafi düşüncenin temel ilkeleri olan nedensellik, dağılış ve bağlantı ilkelerinden yola çıkarak, olaylar ve yerleşmelerin dağılışında neden-sonuç ve karşılıklı ilişkiler göz önünde bulundurulmuştur. Çalışmanın daha anlamlı ve anlaşılır olması için metin kısmı fotoğraf, şekil, tablo ve dağılış haritalarıyla desteklenmiştir. Çalışmanın güvenilirlik ve geçerliliğinin yüksek olması bakımından haritalar CBS yöntemi kullanılarak ArcGIS programında sayısal ortamda çizilmiştir

Anahtar Kelimeler

Osmaneli, Köy Yerleşmeleri, Coğrafi Faktörler, Ekonomik Faaliyet

An Investigation Into The Effects Of Geographical Factors On Village Settlements In Osmaneli District Bilecik Case

Öz

Osmaneli District is situated in Southern Marmara subregion within the borders of the Marmara Region. It is bordered by İznik Bursa and Pamukova Sakarya districts to the north, Geyve Sakarya and Gölpazarı Bilecik to the east, central district of Bilecik to the South and Yenişehir Bursa and İznik to the west. The district is comprised of one district and 27 affiliated villages in administrative terms with a surface of approximately 526 km² in total. This study was carried out on villages of Osmaneli district from the settlement geography. It is aimed at exploring similarities and differences between socioeconomic characteristics of the villages in the light of physical and human environment. In this scope, village settlements around Osmaneli were investigated by their name, location, elevation steps, settlement patterns, situation in respect to the forest, surface and size, economic activities and changes of site. As a result, it was found out that distribution of the village settlements is affected mainly by geomorphologic characteristics followed by physical factors such as water supply, soil and climate conditions as well as economic activities, transportation costs, security and defence and also historical and psychological factors. While doing this, cause and effect relation and mutual relationships were considered in distribution of events and settlements departing from determinism, distribution and connection principles, which are foundations of the geographical thinking. The study is supported with pictures, figures, tables and distribution maps in order to make the results clearer. The maps used in this study were obtained in the digital media on the ArcGIS by using the GIS method for improved better reliability and validity

Anahtar Kelimeler

Osmaneli, Village Settlements, Geographical Factors, Economic Activity

Kaynakça

• Akbulak, Cengiz., İznik Depresyonu’nun Beşeri ve İktisadi Coğrafya Açısından İncelenmesi, (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2006.
• Akpınar, Erdal, Şiran İlçesinin Coğrafyası, Pegema Yayıncılık, Ankara 2007.
• Bilgin, Turgut, Samanlı Dağları, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını No: 1294, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayını: 50, İstanbul 1967.
• Doğanay, Hayati, Türkiye Beşeri Coğrafyası, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları No: 2982, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi: 877, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1997.
• _______, Türkiye Ekonomik Coğrafyası, Pegem Akademi Yayınları, Ankara 2011.
• Hayati,-Özdemir, Ünal,-Şahin İ.Fevzi, Genel Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Pegem Akademi Yayınları, Ankara 2011, s.172.
• Emiroğlu, Mecdi, “Türkiye Orman İçi Kırsal Yerleşmeleri ve Bolu Örneği”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Sayı:1-2, Ankara 1972.
• Eröz., M., “Sosyolojik Yönden Türk Yer Adları”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: 17, Ankara 1984.
• Göney, Süha., Büyük Menderes Bölgesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 1895, İstanbul 1975.
• İzbırak, Reşat, Coğrafya Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Kitapları Dizisi No: 157, İstanbul 1992.
• Hüdavendigâr Vilayet Salnamesi, Hicri 1307, s.174.
• Hüdavendigâr Vilayet Salnamesi, Hicri 1324, s.349.
• Karaboran, Hilmi, “Türkiye’de Mevkii Adları Üzerine Bir Araştırma”, Türkiye Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 60, Seminer ve Kongre Bildirileri Dizisi: 17, Ankara 1984.
• Tanoğlu, Ali, “Türkiye’nin İrtifa Kuşakları”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 9-10, İstanbul 1947.
• Tanoğlu, Ali, Nüfus ve Yerleşme, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 1183, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Neşriyatı No: 45, Baha Matbaası, İstanbul 1966.
• Mutluer, Mustafa, “Edremit Yöresinde Kırsal Yerleşmelerin Coğrafi Dağılışını ve Nüfus Büyüklüğünü Etkileyen Faktörler”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Ege Coğrafya Dergisi, Sayı: 8, İzmir 1996.
• Özçağlar, Ali, “Türkiye’nin İdari Coğrafyası Bakımından Köy, Bucak, İlçe İl ve Belde Kavramları Üzerine Düşünceler”, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Sayı:12, Ankara 1996.
• Özden, M, Bilecik İli Ağız İncelemesi, (Basılmamış Doktora Tezi), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne 2009.
• Şahin, İ. Fevzi, Refahiye’nin Coğrafi Etüdü, (Basılmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1997.
• Tolun-Denker, Bedriye, Yerleşme Coğrafyası (Kır Yerleşmeleri), İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2275, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 93, İstanbul 1977.
• Tuncel, Metin, “Türkiye’de Yer Değiştiren Şehirler Hakkında Bir İlk Not”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Sayı: 20-21, İstanbul 1977.
• Tunçdilek, Necdet, Türkiye İskân Coğrafyası-Kır İskanı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 1283, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 49, İstanbul 1967.
• Yücel, Talip, “Türkiye’de Kır Yerleşme Tipleri”, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, Yıl: XXVI, Ankara 1988.
• Tarih ve 442 Sayılı Köy Kanunu, Madde: 2.
• www.tuik.gov.tr