1919-1920 YILLARINDA MÜFETTİŞLİK MÜESSESESİ The Inspectorate Establishment During 1919-1920

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 1, 77 - 93, 01.01.2013

Ökkeş Narinç

Öz

Müfettişlik Müessesesi, Milli Mücadele Dönemi öncesi, Milli Mücadele yılları ve Türkiye Cumhuriyeti devlet teşekkülünü sağladıktan sonra da Anadolu’da icra edilmiş bir müessesedir. Bu makale çerçevesinde Osmanlı Devleti’ndeki örnek uygulamalar ve Anadolu’da işgalci kuvvetlerin faaliyetlerinin başlayıp sürdüğü 1919-1920 yılları arası ele alınmıştır. 1914-1918 yılları içerisinde yaşanan savaş Osmanlı Devleti’nin de dâhil bulunduğu grubun mağlubiyeti ile sonuçlanmıştır. Savaşlar Tarihi’nin kaçınılmaz bir gerçeği olan “Galiplerin Yaptırım Hakları” 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi ile Anadolu’da uygulanmaya başlanmıştır. Bu yaptırımların uygulanma sahası olan Anadolu’da işgal kuvvetlerine karşı tepki olarak milli direniş hareketi başlamıştır. Bu tepki dönemi içerisinde Müfettişlik Müessesesi, İşgalci kuvvetlerin talepleri doğrultusunda Osmanlı Devleti’nin Anadolu’yu kontrol altında tutmak amacıyla oluşturduğu bir kurum hüviyetini taşımıştır. Anadolu’ya bu amaçla görevlendirilen müfettişlerin en meşhuru 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa’dır

Anahtar Kelimeler

Müfettişlik, Milli Mücadele, Osmanlı Devleti, Mustafa Kemal, Kuva-yı Milliye.

1919-1920 YILLARINDA MÜFETTİŞLİK MÜESSESESİ The Inspectorate Establishment During 1919-1920

Öz

Inspectorate was a mission which was executed in various purposes at Anatolia before the National War of Independence Period, during the National War of Independence years and after The Republic of Turkey establishing it’s governmental structure. The period of the years between 1919 – 1920, when the activities between The Ottoman Empire and the Occupation Armies started and lasted, will be addressed in this article. The war during the years of 1914 – 1918 was concluded with the defeat of the group which The Ottoman Empire was included. “The Sanction Rights of the Winners” which is the unavoidable fact of the History of Wars, has been enforced in Anatolia with the Armistice of Mudros in 30 October 1918. The national resistance movement has started as a reaction against these occupation armies in Anatolia where it was the practice zone of these sanctions. During this reaction period the Inspectorate Establishment, held a role as an institution built with the purpose of having Anatolia under the control of Ottoman Empire with the demand of the occupational armies. The most known one of these inspectors who were assigned to Anatolia with this purpose was the Inspector of the 9th Army, Mustafa Kemal Paşa

Anahtar Kelimeler

The Inspectorate, The National War of Independence Period, The Ottoman Empire, Mustafa Kemal, The National Forces.

Kaynakça

• Akşin, Sina, Türkiye Tarihi-Çağdaş Türkiye 1908-1980, C. 4,Cem Yay., İstanbul 2002.
• Atatürk ,M. Kemal, Nutuk 1919-1927, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara 2004.
• Aydoğan, Erdal, “Üçüncü Umumi Müfettişliğin Kurulması ve III. Umumi Müfettiş Tahsin Uzer’in Bazı Önemli Faaliyetleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Mayıs-Kasım Ankara 2004.
• Balcıoğlu, Mustafa, Kollektif Eser, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara 2011.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yay., Ankara 2005.
• Güner , Zekai – Orhan KABATAŞ, Milli Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1990, Sayı 38.
• Harb Tarihi Vesikaları Dergisi, Sayı 4, Vesika No: 74
• Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz 3, Emre Yay., İstanbul 1995.
• Karal, Enver Ziya, Büyük Osmanlı Tarihi-İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı 1908- 1918, Cilt V, TTK. Yay., Ankara 199?.
• Kinross, Lord, Atatürk-Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Altın Kitapları Yay., İstanbul 2007.
• Koçak, Cemil, Umumi Müfettişlikler (1927-1952), İletişim Yay., İstanbul 2003.
• Mango, Andrew, Atatürk, Sabah Kitapları, İstanbul 2000.
• Özkaya, Yücel, Türk İstiklal Savaşı ve Cumhuriyet Tarihi, Sayı 414, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yay., Ankara 1981.
• Özsoy, Osman, Saltanattan Cumhuriyete Kurtuluş Savaşı 1918-1923 Olaylar-Belgeler- Gerçekler, Timaş Yay., İstanbul 2007.
• Parlatır, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yay., Ankara 2006.
• Shaw, Standford J. – Ezel Kural SHAW, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye (Reform,Devrim ve Cumhuriyet:Modern Türkiye’nin Doğuşu 1808-1975), E Yay., İstanbul 2006, C. 2.
• Tınmaz, Orhan, Ulusal Kurtuluş Savaşı’na Karşı Bir Örgüt: “Kuva-yı İnzibatiye”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bolu 2006.
• Türkmen, Zekeriya, “Türkiye’de Ulus Devletin Kuruluşuna Uzanan Süreçte Ordu-Millet Dayanışması”, Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, Genel Kurmay Basımevi, Ankara 2007, Sayı 9.
• _________, Zekeriya, Vilayât-ı Şarkiye ( Doğu Anadolu Vilayetleri) Islahat Müfettişliği 1913-1914, TTK. Yay., Ankara 2006.
• Vakit, 3. Sene, No: 893, 5 Mayıs 1336/ 1920.
• Yalçın, Semih- Mustafa TURAN, vd., Türk İnkılap Tarihi ve Atatürk İlkeleri, Siyasal Kitabevi, Ankara 2005.