Tanzimat Dönemi’nde Rüşvet ve Yolsuzluk: Diyarbakır Meclis Üyesi Hacı Şeyh Ağa’nın Davası

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 42 - 53, 30.01.2022

Özlem Karsandık Yazıcı

https://doi.org/10.17067/asm.1029439

Öz

Osmanlı’nın kuruluş yıllarından itibaren var olan rüşvet ve yolsuzluğa dair Tanzimatla birlikte bir çok düzenleme yapılmıştır. Ancak bu dönemde de rüşvet ve yolsuzlukla ilgili suçlamalar ve bu suçlamalara istinaden yürütülen davalara her kademedeki yönetici kesiminde rastlanmaktadır. Diyarbakır Meclis Azası Hacı Şeyh Ağa’nın usulsüz uygulamaları nedeniyle açılan dava da bunlardan birini oluşturmaktadır. Çalışmamızda Hacı Şeyh Ağa’nın davası örneğinden hareketle Tanzimat Döneminde rüşvet ve yolsuzluğa dair işleyiş, yolsuzluğa yol açan uygulamalar, bu tür suçlara verilen cezalar değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, Rüşvet, Hacı Şeyh Ağa, Dava

An Evaluation of Bribery, Corruption and Punishments in the Tanzimat Era: The Case of Hacı Sheikh Ağa, a Member of Diyarbakır Council

Öz

Many regulations were made with the Tanzimat Era on bribery and corruption that had existed since the foundation years of the Ottoman Empire. However, in this period, accusations of bribery and corruption and lawsuits based on these accusations were encountered in all the levels of administration. The lawsuit filed due to the irregular practices of Hacı Sheikh Ağa, a Member of Diyarbakır Council was one of them. In the current study, based on the example of Hacı Sheikh Ağa’s case, how bribery and corruption were handled in the Tanzimat period, the practices that led to corruption and the penalties for such crimes were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, Bribery, Hacı Sheikh Ağa, Lawsuit

Kaynakça

• Referans 1 Başkanlık Osmanlı Arşivi İrâde Meclis-i Vâla (İ.MVL) 484/21943; 512/23095
• Meclis-i Vâlâ MVL 402/129;403/31;412/63;606/41;611/60;621/31;627/78;632/1;645/1;655/28;658/2;663/34
• Sadaret Mektubi Kalemi Umum Vilayat Evrakı (A.MKT.UM) 392/20; 522/23; 542/95;551/90;241/42
• Sadaret Mektubi Kalemi Deavi Evrakı (A.MKT.DV )117/81
• Sadaret Mektubi Kalemi Meclis-i Vala Evrakı (A.MKT.MVL )126/73
• Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Deva'ir Evrakı (A.MKT.NZD) 410/15
• Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM) 272/29
• Bozkurt, G., (1996). Batı hukukunun Türkiye'de benimsenmesi (Osmanlı Devleti'nden Türkiye Cumhuriyeti'ne resepsiyon süreci, 1839-1939), TTK: Ankara.
• Carter, V. F., (1996). Kalemiyeden mülkiyeye, Osmanlı memurlarının toplumsal tarihi, Çev.: Gül Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul.
• Çadırcı, M., (1991). Tanzimat döneminde anadolu kentleri’nin sosyal ve ekonomik yapıları, TTK: Ankara.
• Davison, R. H., (1997). Osmanlı İmparatorluğu'nda reform (1856-1876) I, (Türkçesi:Osman Akınhay), Papirus Yayınları: İstanbul.
• Fulin, N., ( 2019). Osmanlı’da rüşvet ve cezası, Akademik Tarih ve Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, ss. 26-35.
• Keleş, E., ( 2005). Tanzimat Dönemi’nde rüşvetin önlenmesi için yapılan düzenlemeler (1839-1858). Tarih Araştırmaları Dergisi, 259-280.
• Kırlı, C., (2015). Yolsuzluğun icadı, 1840 ceza kanunu, iktidar ve bürokrasi, Verita Yayınları, İstanbul .
• Reşat, K., (1985). Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, TTK: Ankara.
• Saydam, A., (Ekim 1996) , “Memur - maaş - yolsuzluk ilişkisi ve Tanzimat yönetimi”, Toplumsal Tarih, 34.
• Saydam, A., (Ekim 2020). “Edirne'de Tanzimat'ın ilk ayları ve vali Nâfiz Paşa'nın muhakemesi”, History Studies, 12/5.
• Seyitdanlıoğlu, M., (1994). Tanzimat devrinde meclis-i vâlâ (1838-1868), TTK: Ankara.
• SHAW, S., SHAW, E., (1983). Osmanlı İmparatorluğu ve modern Türkiye, Çev.: Mehmet Harmancı, C.2, E Yayınları: İstanbul.
• Üçok C, Mumcu A, Bozkurt, G., (1996). Türk Hukuk Tarihi, 8.baskı, Savaş Yayınları: Ankara.
• Veldet, H., (1999). "Kanunlaştırma Hareketi ve Tanzimat", Tanzimat I, MEB: İstanbul.
• Yüksel Ç., “Tanzimat Devrinde rüşvet - hediye ikilemi ve bu alandaki yolsuzlukları önleme çabaları” Türk Kültürü İncelemeleri, 15 (2006), s.25-64.