Türk Kültüründe Silah ve Hegemonik Erkeklik Sembolü Olarak Silahın Kullanımı

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 162 - 174, 26.07.2023

Ahmet Emin Şahiner

https://doi.org/10.17067/asm.1262402

Cited By: 1

Öz

Tarihte Türkler silahla birlikte yaşamış bir millettir. Silah, Türk kültürünün bilinen eski zamanlarından itibaren var olmanın, hayatta kalmanın vesilesi olarak sembolleşmekte ve kahramanlığın, gücün, iktidarın, hâkimiyetin gerçekleşmesinin temel unsuru olmaktadır. Bu çalışmada Türk kültüründe silahın, erkeklik ve güç ile ilişkisi ele alınmaktadır. Çalışmada öncelikle Türk kültürünün yazılı kaynaklarındaki eski Türk topluluklarında, Türk silah kültürü ve kültürü etkileyen unsurlar tespit edilmiştir. Bu tespitlerle, toplumsal cinsiyetçi yaklaşımlardan hegemonik erkeklik bağlamında, silahın geçmişten günümüze işlevleri üzerine halkbilimsel değerlendirmeler yapılmıştır. Geçmişteki silahın hayatta kalma mücadelesinde üstünlük ve güvenlik işlevlerinin, günümüzde ataerkil toplum düzeniyle yetişmiş insanların erkeklik inşa süreçlerine etkisi ve silahın suç olgusuyla olan ilişkisi istatistiksel veriler ışığında tartışılmıştır. Dünyada yaşanan ihtisaslaşma, endüstrileşme süreçleri ile silah teknolojisinin gelişmesi, silah çeşidinin artması ve silahları kolay ulaşılan unsurlar haline getirmiştir. Silah, “suç” olgusuyla bağlantılı olarak insanları adeta birer suç makinesi haline getirebilmektedir. Erkeklik ve -toplumsal cinsiyet çalışmalarının popüler ifadesiyle- hegemonik erkeklik ile silahlar arasında yakın ilişkinin olduğu çeşitli çalışmalarda ortaya çıkan sonuçlardan biridir. Erkeklik inşasında silahla sağlanan güç, farklı toplumlarda değişkenlik gösterebilir.

Anahtar Kelimeler

Türk silah kültürü, Toplumsal cinsiyet, Erkeklik/Hegemonik Erkeklik, Bireysel silahlanma, Suç ve şiddet.

Weapons in Turkish Culture and the Use of the Weapon as a Symbol of Hegemonic Masculinity

Öz

Weapons have been a part of life with different dimensions since the earliest periods of Turkish cultural history. Depending on the living conditions of the Turks, the weapon, which is a means of survival, has also turned into a cultural element and gained symbolic meanings. Especially in the traditional life style of the horse-nomadic period, the weapon has been the main element of the realization of heroism, power and domination. In this context, it is one of the results of various studies that there is a close relationship between masculinity and -as the popular expression of gender studies- hegemonic masculinity and weapons. The power provided by weapons in the construction of the role of masculinity may vary in different societies. The subject of this study is the relationship of the weapon with masculinity and power in Turkish culture. In this study, it is aimed to comparatively evaluate the functions of the weapon from past to present in the context of hegemonic masculinity, one of the gendered approaches. First of all, based on written sources, Turkish weapon culture and the factors affecting this culture were determined in the old Turkish communities. The effects of the superiority and security functions of the weapon in the struggle for survival in the past, on the masculinity building processes of people who have grown up with the patriarchal society today, and the relationship between the weapon and the crime phenomenon are discussed in the light of statistical data. In terms of the results obtained in the study, it was seen that the weapon was one of the basic elements that ensured the survival of man in his struggle with the elements of nature and other people in the past. When it comes to today, it is among the results obtained that the weapon, with its various dimensions, gains symbolic meanings depending on the patriarchal culture codes and gains the identity of power and power indicator.

Anahtar Kelimeler

Turkish weapon culture, Gender, Masculinity/Hegemonic masculinity, Individual armament, Crime and violence

Kaynakça

• Avcı, C. (2016). Dede Korkut kitabında imtihan motifinin yapısal ve işlevsel özellikleri. III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi, Dede Korkut ve Türk Dünyası, 19-23 Ekim 2015, Bildiri Kitabı. (Ed. Metin Ekici vd.) s. 237-248.
• Avcı, C. (2020). Dede Korkut Kitabı’nda toplumsal cinsiyet tipolojisi üzerine bir inceleme. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi. Yıl: 8, Sayı: 22, 117-135.
• Bang, W. ve Arat, R. R. (1936). Oğuz Kağan destanı. İstanbul: Burhaneddin Basımevi.
• Barutçu, A. (2013). Türkiye’de erkeklik inşasının bedensel ve toplumsal aşamaları. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Bourdieu, P. (2015). Eril tahakküm. Çev. Bediz Yılmaz. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar. Çev. Cem Soydemir. İstanbul: Ayrıntı.
• Çobanoğlu, Ö.(2005). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dökmen Y, Z. (2017). Toplumsal cinsiyet ve sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Duman, M. (2022). Toplumsal cinsiyet ve erkeklik çalışmaları açısından folklorun Niteliği ve bir yöntem denemesi. Folklor Akademi Dergisi. Cilt:5, Sayı:2, 461 – 473.
• Dumezil, G. (2012). Mit ve destan I. (Çev. Ali Berktay), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Durmuş, İ. (2016). Türk Kültürüne giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ekici, M. (2000). Halk, halk bilimi ve halk bilgisi üzerine bir deneme. Milli Folklor, S. 45, 2-8.
• Ergin, M. (2004). Dede Korkut kitabı I, Ankara: TDK Yayınları.
• Ersoy, R. (2012). Halk bilimi çalışmalarının gelişimine paralel olarak alan araştırması kavramını yeniden düşünmek. Millî Folklor, S. 24 (94), s. 5-13.
• Fine, C. (2011). Toplumsal cinsiyet yanılsaması. İstanbul: Sel Yayıncılık
• Göksu, E. (2009). Kutadgu Bilig’e göre Türk savaş sanatı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, 2/6: 266-281.
• Göksu, E. (2015). Türk kültüründe silah. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Göver, İ. H. ve Şenol, D. (2017). Toplumsal bir olgu olarak suç sosyolojik bir analiz. Journal Of Current Researches on Social Sciences (JoCReSS), 7/2: 191-208
• Hıdır, N. (2015). Erkeklik kimliğindeki değişimlerin sorgulanması, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Horzum, Ş. (2018). Erkek ve erkeklik çalışmaları: sorunsaldan kuramsala. Amasya: Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/4:75-101.
• İlhan, N. ve Şenel, M. (2008). “Dîvânu Lugat’it Türk’e göre av, avcılık ve hayvancılıkla ilgili kelimeler ve kavram alanları”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3-1:259-277.
• Kafesoğlu, İ. (2003).Türk milli kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kaplan, M.(1999). Türk Edebiyatı üzerinde araştırmalar I. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Koca, S. (2003). Türk kültürünün temelleri II. Ankara: Odes Kültür Yayınları.
• Nahya, Z. N. (2017). Toplumsal cinsiyet ve halkbilimini bir arada düşünmek: bir sempozyumun ardından. ODTÜ THBT Toplumsal Cinsiyet ve Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, 20-22 Mart 2015. Ankara: Ürün Yayınları. s. 166-173.
• Saygılıgil, F. (2016). Toplumsal cinsiyet tartışmaları. (Haz. Feryal Saygılıgil). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Stroud, A. (2012). Good guys wıth guns: hegemonic masculinity and concealed handguns. Gender and Society, 26(2), 216–238. http://www.jstor.org/stable/23212214
• Yavuz, Ş. (2014). İktidar olma sürecinde erkeklerin erkeklikle imtihanı, Milli Folklor, 26/104:110-127.
• Zeybekoğlu, Ö. (2009). Toplumsal cinsiyet bağlamında erkeklik olgusu. Akdeniz Üniversitesi Sosyoloji Anabilim Dalı, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi.
• Zeybekoğlu, Ö. (2013). Günümüzde erkeklerin gözünden babalık ve aile. Antalya, Akdeniz, Üniversitesi Sosyoloji Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• URL 1: http://www.ozelguvenlik.pol.tr/duyurular/sayfalar/b%c4%b0reysel-%c4%b0lahlanmaya-da%c4%b0r-2017-yılı-raporu.aspx - (Erişim: 11.02.2019)
• URL 2: http://www.umut.org.tr/ - (Erişim: 11.02.2019)