Tunceli-Çemişgezek- Doğan Köyü Halı Dokuma Örnekleri / Tunceli-Cemisgezek- Dogan Village Carpet Weaving Samples

Yıl 2016, Cilt: 20 Sayı: 4, 1321 - 1335, 31.12.2016

Eylem Güzel Mehmet Kulaz

Öz

Toplumda yüzyıllardır büyük bir çeşitlilik içinde yer bulan geleneksel el sanatları arasında en önemli grubu dokumalar oluşturmaktadır.  Dokumalar,   toplumun dış etkenlere karşı korunma gereksinimi ile doğmuş olmakla birlikte, zamanın kendisine yüklediği sanatsal ve kültürel bir ifade de taşımaktadır. Anadolu, dokuma sanatı açısından zengin bir coğrafyadır. Her yörede, özgün ve bazen de Anadolu’nun ortak özellikleriyle karşımıza çıkan dokuma sanatı, pek çok açıdan büyük bir çeşitlilik göstermektedir. Dokuma konusunda zengin örneklere sahip kentlerden biri de Tunceli’dir. Özellikle Şavak Aşiretinin yoğun olarak yaşadığı köylerde halı ve diğer dokuma türleri teknik ve estetik açıdan hayli gelişkindir. Bu köylerden biri olan Çemişgezek İlçesi’ne bağlı Doğan Köyünde yapmış olduğumuz incelemeler sonrasında elde edilen halı örneklerinin, ihtiyaçlar neticesinde sedir, yan, taban ve yastık yüzü gibi değişik formlarda dokunduğu görülmüştür. Halıların genelinde kompozisyon olarak gôllü/göllü halı olarak düzenleme yapılmış ve bu gôller, çok kollu yıldız, kanat desenli, sekizgen madalyonlu, akrep ve ejder motifleriyle zenginleştirilmiştir. Yörede görülen bu örnekler konar-göçer kültürünün son örnekleri olarak değerlendirilebilir. Gelişen sanayi ile birlikte değişen yaşam koşulları bu kültürün artık yok olmayla karşı karşıya gelinmesine neden olmuştur. Yöreye ait ürünlerin incelenmesi, yazılması ve gelecekte tekrar ele alınması için belgelenmesi, kültürel yok oluşun engellenmesi adına yapılacak olan çalışmalar, geleneksel el sanatlarımızın geleceği açısından ivedilikle üzerinde durulması gereken konulardır.

Anahtar Kelimler: Tunceli, halı, dokuma, motif, el sanatları

Abstract: Weaving makes up the most important group among traditional craftwork that finds a place among a great variety in the society for centuries. Although weaving was born with the requirement to protect the society against external effects, it has an artistic and cultural expression attached to it with time as well. Anatolia is a geographical location having important examples in weaving matter. Weaving art, coming forward with a unique and sometimes integrative understanding in each region, has rich samples. One of the cities having rich examples in weaving is Tunceli City. Carpet and other weaving examples show diversity in the villages where Savak Tribe lives densely and continues its presence in the city. It is observed that carpet samples, which were obtained as a result of the examinations made in one of these villages, Dogan Village of Çemisgezek County, were weaved in various forms such as sofa, side, base and pillowcase. Arrangements were made as laky carpet, a composition of the carpet in general, and these laky carpets were enriched with the multi armed star, wing pattern, octagonal medallion, and scorpion and dragon motifs. These examples seen in the region can be evaluated as the last samples of migrant-settler culture. Living conditions, changing in parallel to the developing industry, have caused this culture to face vanishing. Studies to be made for the examination and writing of the products belonging to the region and their documentation to handle them again in the future are the issues to be focused on swiftly for the future of our traditional craftwork.

Keywords: Tunceli, carpet, weaving, motif, craftwork

Makale Geliş Tarihi: 27.01.2016

Makale Kabul Tarihi: 30.10.2016