Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nun Demografik Değişkenlere, Öfke ve Öfke İfade Tarzına Göre İncelenmesi

Year 2012, Volume: 16 Issue: 2, 45 - 67, 10.04.2013

Suna Özmen Ahmet Özmen

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, yetişkin örneklemde DEHB’nin demografik değişkenler ile öfke
ve öfke ifade tarzına göre incelenmesidir. Araştırma tarama modelinde yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma
grubunu 2010-2011 güz yarıyılında Kafkas Üniversitesi pedagojik formasyon programına devam
eden lisans mezunu bireyler oluşturmaktadır (n=190). Katılımcıların yaş ortalamaları 25’tir. Veri toplama
araçları olarak, Kişisel Bilgi Formu, Erişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Ölçeği ve Sürekli Öfke - Öfke
İfade Tarzı Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, DEHB alt ölçeklerinde üst düzeyde en sık görülen DEHB alt boyutunun dikkat eksikliği olduğu görülmüştür. Genel toplamda, üst düzey DEHB’nin oranı
%3.7’ dir. DEHB, Sorun alt ölçeğinde cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermiştir. Kadınların sorun
davranışları erkeklere göre daha çok sergiledikleri görülmüştür. Gerek alt boyutlarda gerekse toplam puanda
medeni duruma ve sigara kullanımına göre anlamlı bir farklılık ortaya çıkmamıştır. Alkol kullanımı ise,
sorun alt ölçeğinde anlamlı bir farklılık göstermiştir. Ailede psikolojik bir rahatsızlığın olup olmaması ile
dikkat eksikliği alt boyutunda anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır. Katılımcıların dikkat eksikliği, aşırı
hareketlilik, sorun alt boyutları ile DEHB toplam puanları ile sürekli öfke, içe yönelik öfke ve dışa yönelik
öfke ile anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Öfke kontrol puanları gerek DEHB alt boyutlarında gerekse
toplam puanda anlamlı bir ilişki vermemiştir

Keywords

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), yetişkin, cinsiyet, öfke, öfke ifade tarzı

References

• Adam, C., Döpfner, M. & Lehmkuhl, G. (2002). “Der verlauf von aufmerksamkeitsdefi- zit-/hyperaktivitaetsstörungen(ADHS) im jugend- und Erwachsenenalter”. Kindheit und Entwicklung, 11 (2), 73-81.
• Ateşçi, F., Tüysüzoğulları, H. D., Özdel, O. & Oğuzhanoğlu, N. K. (2010). “Erişkinlerde Bipolar I Bozukluk ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Eştanısı: Bir Ön Çalışma”. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 20(1), 66-73.
• Aydın, H., Diler, R. S., Yurdagül, E., Uğuz, Ş. & Şeydaoğlu, G. (2006). “DEHB Tanılı Çocukların Ebeveynlerinde DEHB Oranı”. Klinik Psikiyatri, 9, 70-74.
• Aysev, A. & Öner, P. ( 2002). “Çocuklukta Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı Almış Olguların Ergenlik Dönemindeki Psikiyatrik Durumlarının İncelenmesi”. Kriz Dergisi, 10 (2), 41-48.
• Barkley, R. A. (2004). “Driving Impairments in Teens and Adults with Attention-defi- cit / Hyperactivity Disorder”. Psychiatric Clinics of North America, 27, 233–260.
• Bonekamp, E. & von Salisch, M. (2007). “Aergerregulierung bei Jungen Mit ADHS”. Ze- itschrift für Psychiatrie, Psychologie und Psychotherapie, 35 (3), 189-198.
• Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Aka- demi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2009). Bi- limsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Çok Değiş- kenli İstatistik. Ankara: Pegem Akademi.
• Ceylan Özkan, A., Çulha, M. & Karakaş, S. (2008). „The effect of Tendency for Attention Deficit Hyperactivity Disorder on Personality Traits.“ International Journal of Psychophysiology. 69, 207-241.
• Doğan, S., Öncü, B., Saraçoğlu, G. V. & Küçükgöncü, S. (2008). “Üniversite Öğrenci- lerinde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Belirti Sıklığı ve Belirti Düzeyi ile İlişkili Gelişimsel, Akademik ve Psikolojik Etmenler”. Türkiye’ de Psikiyatri, 10(3), 109-115.
• Doğan, S., Öncü, B., Varol-Saraçoğlu, G. & Küçükgöncü, S. (2009). “Erişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Kendi Bildirim Ölçeği (ASRS-v1.1): Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirliği”. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, 77-87.
• DuPaul, G. J., Schaughency, E. A., Weyandt, L. L., Tripp, G., Kiesner, J., Ota, K. & Stanish, H. (2001). “Self-Report of ADHD Symptoms in University Stu- dents: Cross-gender and Cross-national Prevalence”. Journal of Learning Disabilities,34, 370-379.
• Duran, Ş. (2006). Psikiyatri Polikliniğine Başvuran Hastalarda Erişkin Dikkat Eksikliği- Hiperaktivite Bozukluğu Sıklığı ve Eştanı Durumları. (Psikiyatri uzmanlık tezi), İstanbul: Haydarpaşa Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kli- niği.
• Durukan, İ., Erdem, M., Türkbay, T. & Cöngöloğlu, M. A. (2009). “Dikkat Eksikliği Hi- peraktivite Bozukluğu Olan Çocukların Klinik Belirtilerinin Annelerinin Öfke Düzeyleri ve Öfke İfade Tarzları ile İlişkisi”. Gülhane Tıp Dergisi, 51, 101-104.
• Döpfner, M., Frölich, J. & Lehmkuhl, G. (2000). Ratgeber hyperkinetische störungen. Göttingen: Hogrefe.
• Güçlü, O. & Erkıran, M. (2005). “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı Alan Çocukların Ebeveynlerinde Kişilik Bozuklukları”. Klinik Psikiyatri Dergisi, 8 (1), 18-23.
• Günay, Ş., Savran, C., Aksoy, U. M., Maner, F., Yargıç, İ. & Turgay, A. (2005). “Bipolar Bozukluk ve Erişkin DEHB Olan Hastalarda DEHB Belirtileri”. Türkiye’de Psikiyatri, 7(2), 61-66.
• Günay, Ş., Savran, C., Aksoy, U. M., Maner, F., Turgay, A. & Yargıç, İ. (2006). “Erişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Ölçeğinin (Adult ADD/ADHD DSM-IV Based Diagnostic Screening and Rating Scale) Dilsel Eşdeğerlilik, Geçer- lik, Güvenirlik ve Norm Çalışması”. Türkiye’de Psikiyatri, 8(2), 98-107.
• Kessler, R. C., Adler, R. A., Gruber, M. J., Sarawate, C. A., Spencer, T., Van Brunt, D. L. (2007). “Validity of the World Healt Organization Adult Adhad Self- Report Scale (ASRS) Screener in a Representative Sample of Health Plan Members”. International Journal of Methods in Psychiatric Research, 16, 52-65.
• Kessler, R. C., Green, J. G., Adler, L. A., Barkley, R. A., Chatterji, S., Faraone, S. V., Finkelmann, M., Greenhill, L. L., Gruber, M. J., Jewell, M., Russo, L. J., Sampson, N. A. & Van Brunt D. L. (2010). “Structure and Diagnosis of Adult Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: Analysis of Expanded Symptom Criteria from The Adult ADHD clinical Diagnostic Scale”. Arc- hives of General Psychiatry, 67 (11), 1168-1178.
• Krause, K. H., Krause, J. & Trott, G. E. (1998). “Das Hyperkinetische Syndrom (Auf- merksamkeitsdefizit-/ Hyperaktivitätsstörung) des Erwachsenenalters”. Nervenarzt, 69, 543-556.
• Kılıçoğlu, A., Çalık, E., Kurt, İ., Karadağ, F., Çelik, N., Yeter, K., Değirmen, N., Öztürk, S. & Ülkgün, N. (2009). „Üniversite Öğrencilerinde Kendilerini Bildirdik- leri Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Belirtilerinin Değerlendiril- mesi“. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, 88-93.
• Kitchens S. A., Rosèn,L. A. & Braaten, E. B. (1999). “Differences in Anger, Aggression, Depression, and Anxiety between ADHD and non-ADHD Children”. Jour- nal of Attention Disorders July,(3)2 77-83.
• Lauth, G. W. & Heubeck, B. (2006). Kompetenztraining für eltern sozial auffälliger Kin- der (KES). Göttingen: Hogrefe Verlag.
• Lauth, G. W. & Naumann, K. (2009). ADHS in der schule. Weinheim: Beltz PVU.
• Lauth, G. W. & Schlottke, P. F. (2001). Hyperkinetische störungen. In G. W. Lauth, U. B. Brack, & F. Linderkamp, (Eds.), Verhaltenstherapie mit kindern und ju- gendlichen: Praxishandbuch (ss. 202-211). Weinheim: Beltz PVU.
• Lauth, G. W. & Schlottke, P. F. (2002). Training mit aufmerksamkeitsgestörten Kindern. Weinheim: Beltz PVU.
• Lulofs, R. S. & Chan, D. D. (2000). Conflict from theory to action. United States of America: Aperson Education Company.
• Öktem, F. & Sonuvar, B. (1993). “Dikkat Eksikliği Tanısı Alan Çocukların Özellikleri”. Türk Psikiyatri Dergisi, 4, 267-272.
• Öncü, B. & Ölmez, Ş. (2004). “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Eriş- kinlerde Nöropsikolojik Bulgular”. Türk Psikiyatri Dergisi, 15(1), 41-46.
• Öncü, B., Ölmez, Ş. & Şentürk, V. (2005). “Wender-utah Derecelendirme Ölçeği Türkçe Formunun Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’ Nda Ge- çerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Türk Psikiyatri Dergisi, 16 (4), 252-259.
• Özer, A. K. (1994). “Sürekli Öfke (sl- öfke) ve Öfke İfade Tarzı (Öfke-Tarz) Ölçekleri Ön Çalışması”. Türk Psikoloji Dergisi, 9 (31), 26-35.
• Özmen, A. (2004). Seçim Kuramına ve Gerçeklik Terapisine Dayalı Öfkeyle Başa Çık- ma Eğitim Programının Ve Etkileşim Grubu Uygulamasının Üniversite Öğrencilerinin Öfkeyle Başa Çıkma Becerileri Üzerindeki Etkisi. (Yayım- lanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ramirez, C.A., Rosen, L.A., Deffenbacher, J.L., Hurst, H., Nicoletta, C., Rosencranz, T. & Smith, K. (1997). “Anger and Anger Expression in Adults with High ADHD Symptoms”. Journal of Attention Disorders, 2 (2), 115-128.
• Reimherr, F. W., Marchant, B. K., Strong R E., Hedges, D. W., Adler, L., Spencer, T. J., West, S. A. & Soni, P. (2005). “Emotional Dysregulation in Adult ADHD and Response to atomoxetine”. Biological Psychiatry, 58(2), 125–131
• Rösler, M. & Retz, W. (2006). “Aufmerksamkeitsdefizit-/Hyperaktivitätsstörungen (adhs) im Erwachsenenalter”. Zeitschrift für Psychiatrie, Psychologie und Psy- chotherapie, 54 (2), 77-86.
• Schmidt, S., Brücher, K. & Petermann, F. (2006). “Komorbiditaet der Aufmerksamkeits- defizit-/Hyperaktivitätsstörung (adhs) im Erwachsenenalter”. Zeitschrift für Psychiatrie, Psychologie und Psychotherapie, 54 (2), 123-132.
• Schweitzer, J. B., Cummins, T. K. & Kant, C. A. (2001). „Attention-deficit/Hyperactivity Disorder”. Medical Clinics of North America, 85 (3), 757-777.
• Simon, V., Czobor, P., Balint, S., Meszaros, A. & Bitter, I. (2009). “Prevalence and Cor- relates of Adult Attention-deficit Hyperactivity Disorder: Meta-analysis”. The British Journal of Psychiatry, 194, 204-211.
• Sevinç, E., Şengül, C., Çakaloz, B. & Herken, H. (2010). “Psikiyatri Polikliniğinde Eriş- kin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı Konan Hastalarda Eş- tanı”. Nöropsikiyatri Arşivi, 47, 139-143.
• Şengül, C., Efe, M., Alaçam, H. & Herken, H. (2009a). “Bir Genel Psikiyatri Polikliniğin- de Erişkin DEHB Tanısıyla İzlenen Hastaların Değerlendirilmesi”. Anado- lu Psikiyatri Dergisi, 10 (Ek 1), 62-62.
• Şengül, C., Şengül, C. B., Öz, A., Çaylı, H., Kaya, K. & Herken, H. (2009b). “Alkollü Araç Kullanımı Sebebiyle Ehliyetine El Koyulan Sürücülerde Erişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu”. Türkiye’de Psikiyatri, 11 (3), 122-125.
• Şengül, C. B., Şengül, C., Telci, Ş. & Dilbaz, N. (2004). “Erken Erişkinlikte Tanı Konan İki Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Olgusu”. Klinik Psikiyatri, 7, 51-56.
• Taner, E., İlhan, M. N., Taner, Y., Bakar, E. E. ve Şenlik, Z. B. (2007). “Tıp Fakültesi Altıncı Sınıf Öğrencilerinde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Yaygınlığı Ve Eğitim Hayatı Üzerine Etkileri”. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 21(2), 59-62.
• Toros, F. ve Tataroğlu, C. (2002). “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu: Sos- yodemografik Özellikler, Anksiyete ve Depresyon Düzeyleri”. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 9(1), 23-31.
• Torun, N. Y., Özşahin, A. & Sütçügil, L. (2009). “Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozuklu- ğu’ Nun Yetişkinlikteki Yansımaları”. Klinik Psikiyatri, 12, 43-50.
• Tuğlu, C. (2010). “Bipolar Bozukluk ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Ara- sındaki İlişki”. Duygudurum Dizisi, 5, 247-251.
• Tuğlu, C. ve Şahin, Ö. Ö. (2010). “Erişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu: Nörobiyoloji, Tanı Sorunları ve Klinik Özellikler”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2 (1), 75-116.
• Tufan, A. E. ve Yaluğ, İ. (2010). “Erişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozuk- luğu: Türkiye Verilerine Dayalı Bir Gözden Geçirme”. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11, 351-359.
• Yarpuz, A.Y., Ölmez, Ş., Öncü, B. ve Atbaşoğlu, C. (2004). “Erişkin Bir Dikkat Eksikli- ği Hiperaktivite Olgusunun Klinik ve Nöropsikolojik Değerlendirilmesi”. Türkiye Klinikleri Psikiyatri Dergisi, 5(2), 105-111.
• Wender, P. H. (2002). Aufmerksamkeits-und Aktivitaetsstörungen bei Kindern, Jugendli- chen und Erwachsenen. Stuttgart: Verlag W. Kohlhammer.
• Weyandt L. L. & DuPaul G. (2006). “ADHD in College Students”. Journal of Attention Disorders, 10 (1), 9-19.
• Wodarz, N., Lange, K., Laufkötter, R. & Johann, M. (2004). Aufmerksamkeitsdefizit- hyperaktivitätssyndrom (ADHS) und Alkoholabhängigkeit. In Bundesver- band Aufmerksamkeitsstörung/Hyperaktivität e. V. (BV-AH e. V.), ADHS wird erwachsen. Was tun? (pp. 51-60) Karlsruhe: Präzis Druck GmbH.