Gülten Dayıoğlu Eserlerinde Kalıp Söz Varlığı (Yurdumu Özledim ve Tuna’dan Uçan Kuş Örneği)

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 16, 10.02.2022

Şükrü Özen

https://doi.org/10.34056/aujef.926621

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma Gülten Dayıoğlu eserlerindeki kalıp söz varlığını kategorik olarak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Kalıp sözler iletişimi düzenleyen dil birimleridir. Atasözü, deyim ikileme gibi kalıplaşmış ifadelerden farklı olarak kalıp sözlerin yaşamın her alanında ve anında kullanıldığı bilinmektedir. Bu sebeple günlük hayatta sıkça kullanılan kültürel bir yanı bulunan kalıp sözler her ne kadar Türkçe ders kitaplarındaki bazı metinlerde yer bulsa da kalıp sözlerin MEB Türkçe öğretim müfredatında bir kazanım maddesi olarak yer almaması, kalıp söz ediniminin edebi eserler yoluyla düzenlenmesini ihtiyaç haline getirmektedir. Ortaokul düzeyinde öğrenim gören bireyler için Gülten Dayıoğlu eserleri, ruhsal ve bilişsel gelişimlerine olduğu kadar kalıp söz dağarcıklarının gelişimine de katkı sunabilir. Bu doğrultuda alan uzmanı 3 Türkçe öğretmeni ve bir Türkçe eğitimi bölümü öğretim üyesinin ortak önerisi olan Gülten Dayıoğlu’na ait ‘Yurdumu Özledim’ ve ‘Tuna’dan Uçan Kuş’ adlı eserlerdeki kalıp söz varlığı, kullanım alanları yönünden kategorik olarak incelenmiştir. Çalışmanın yöntemi betimsel araştırmaya göre desenlenmiş, verileri doküman inceleme yoluyla elde edilmiştir. Ulaşılan veriler içerik analizi ile ele alınıp yorumlanmıştır. Bulguların frekans değerleri tablolar halinde gösterilmiştir. Buna göre eserlerin ‘hayır dua ve iyi dilek bildiren’, ‘duygusal tepkileri dile getiren’, ‘dini inanç bildiren’ kalıp sözler yönünden yeterli olduğu görülmüştür. Her iki eserde de ‘batıl inanç bildiren’ kalıp sözlere yer verilmediği dikkat çekmektedir. Sonuç olarak eserlerin kalıp sözlerin kategorik olarak belirli durumlarda kullanılmak üzere kazandırılmasında etkili birer kaynak olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gülten Dayıoğlu, kalıp söz, söz varlığı, Türkçe eğitimi

The Presence of Formulaic Words in Gülten Dayıoğlu's Works (The Example of Yurdumu Özledim and Tuna’dan Uçan Kuş)

Öz

This study aimed to categorically reveal the presence of formulaic words in Gülten Dayıoğlu's works. Formulaic words are language units that regulate communication. Unlike stereotypes such as proverbs and idioms, it is known that formulaic words are used in all areas and moments of life. For this reason, the fact that formulaic words, which are frequently used in daily life, are not included in the Turkish education curriculum of the MoNE makes it necessary to organize pattern speech through literary works. For individuals studying at the secondary school level, Gülten Dayıoğlu's works can contribute to the development of formulaic word vocabulary as well as their spiritual and cognitive development. In this direction, the formulaic words in the works named "Yurdumu Özledim" and "Tuna’dan Uçan Kuş" by Gülten Dayıoğlu, who is a joint recommendation of 3 Turkish teachers and a Turkish education department lecturer, were categorically examined in terms of usage areas. The study was designed as descriptive research, and the data were obtained through document analysis. The obtained data were handled and interpreted with content analysis. The frequency values of the findings are shown in tables. According to this, the works were found to be sufficient in terms of "expressing blessings and good wishes", "expressing emotional reactions", "expressing religious belief". It is noteworthy that in both works, there is no formulaic word "expressing superstition". As a result, it is thought that the works are an effective source in the acquisition of formulaic words categorically to be used in certain situations.

Anahtar Kelimeler

Gülten Dayıoğlu, formulaic word, vocabulary, Turkish education

Kaynakça

• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim (2. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Bahns, J., Burmeister, H., & Vogel, T. (1986). The pragmatics of formulas in L2 learner speech: Use and development. Journal of Pragmatics, 10, 693-723.
• Bilgin, M. (2006). Anlamdan anlatıma Türkçemiz Ankara: Anı Yayıncılık.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage.
• Coulmas, F. (1994). Formulaic language. In: Asher, R.E. (Ed.), Encyclopedia of Language and Linguistics. Pergamon, Oxford, pp. 1292-1293.
• Çotuksöken, Y. (1994). Deyimlerimiz. İstanbul: Özgül Yayınevi.
• Dayıoğlu, G. (2002). Yurdumu Özledim. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Dayıoğlu, G. (2002). Tuna’dan Uçan Kuş. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Erdem, A. R. (2005). Etkili ve verimli (nitelikli) eğitim. Anı Yayıncılık.
• Gökdayı, H . (2008). Türkçede Kalıp Sözler. Bilig , (44) , 89-110.
• Gökdayı, H. (2015). Türkçede kalıp sözler. İstanbul: Kriter Basım Yayın Dağıtım.
• Hickey, T. (1993). Identifying formulas in first language acquisition. Journal of Child Language, 20, 27-41.
• Irujo, S. (1986). A piece of cake: learning and teaching idioms. ELT Journal, 40 (3), 236-242.
• Milli Eğitim Bakanlığı, MEB (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı, Ankara.
• Özen, Ş. (2020). 5. sınıf öğrencilerinin kalıp sözleri tanıma ve yazılı anlatımda kullanma durumları (Manisa örneği). (Yüksek lisans tezi), YÖK Tez Merkezi, 638181
• Özkan, E. (2012). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında öğrencilere kazandırılması hedeflenen sözcüklerin öğretimi ve iç sözlük ilişkisi. (Yüksek lisans tezi), YÖK Tez Merkezi, 313165
• Sis, N., Gökçe, B. (2009). Gülten Dayıoğlu’nun Çocuk Öykülerinde Yansımalar ve Kalıp Sözler. Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları Dergisi , 4(3), 1975-1989.
• Toklu, M. O. (1995). Türkçe ve Almancada Kalıp Sözler. DTCF Batı Dilleri ve Edebiyatları Araştırma Enstitüsü Dergisi, 3, 113-140.
• Toklu, M. O. (2003). Şiir dili ve çevirisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Uçgun, D , Çetinkaya, G . (2016). Gülten Dayıoğlu’nun öykülerindeki deyimlerin tanınırlık ve saydamlık dereceleri bakımından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi , 210 , 521-537.
• Wood, D. (2002). Formulaic language in thought and word: Vygotskian perspectives. Cahiers Linguistiques d Ottawa, 29-48.
• Wray, A., Perkins, M. R. (2000). The functions of formulaic language: An integrated model. Language and Communication, 1-28.
• http://www.gultendayioglu.com/oduller (Erişim tarihi: 24.07.2021)