Rusya Dış Politikasında Orta Doğu: Arap Baharı Sonrası Tehditler ve Fırsatlar

Yıl 2018, Cilt: 53 Sayı: 1, 87 - 116, 08.05.2018

Duygu Dersan Orhan

Öz

Orta Doğu’da
2010 yılı sonunda başlayan Arap ayaklanmaları yeni bir bölgesel düzeninin
oluşmasına ve küresel aktörlerin pozisyonlarının yeniden tanımlanmasına yol
açmıştır. Bu durumdan etkilenen dış güçlerden birisi de Rusya’dır. Rusya’nın
Arap Baharı’na yönelik politikası ülkeler bazında farklılık göstermektedir.
Özellikle, Libya’daki gelişmeler Rusya için ciddi bir kırılma noktası olmuş, ilk
etapta, halk hareketlerini destekler bir görünüm çizen ve Batıyla uyumlu
politikalar izleyen Rus yönetimi, Libya iç savaşı ve uluslararası müdahale
sonrasında Batıdan uzaklaşmıştır. Arap Baharı, Rusya dış politikası açısından yeni
krizler ve fırsatlar yaratmıştır. Rusya bölgesel değişiklikleri kendi lehine
çevirip, Orta Doğu’da yeniden etkin bir aktör olmayı hedeflemektedir. Rusya’nın
Arap Baharı sonrası Orta Doğu’ya yönelik dış politikasında küresel bir güç
olmayı hedeflemesinin yanısıra, iç tehdit algılamalarının, ekonomik ve güvenlik
çıkarlarının da önemli bir rol oynadığı değerlendirilmektedir. Rusya, Arap
Baharı’nın yarattığı demokrasi talepleri ve İslami siyasetin yükselişinin kendi
ülkesine sıçramasından tehdit algılamıştır. Bu makale, Rusya’nın Orta Doğu’daki
tarihsel rolü ışığında, Arap Baharı ve sonrasında Rusya’nın bölgedeki
politikalarını incelemeyi ve başarı ve sınırlılıklarını analiz etmeyi
amaçlamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Rusya, Orta Doğu, Arap Baharı, tehit, fırsat

Kaynakça

• Al Asshab, Naim. “A Necessary Counterbalance”, Bitterlemons-International: Middle East Roundtable, XXII/3, 2005.
• Allison, Roy. “Russia and Syria: Explaining Alignment with a Regime in Crisis”, International Affairs, 89/4, 2013, pp. 795-823 . Baev, Pavel K. “Russia’s Counter-Revolutionary Stance toward the Arab Spring”, Insight Turkey, XIII/3, 2011, pp. 11-19.
• Buzan, Barry, Ole Wæver and Jaap de Wilde. Security: A New Framework for Analysis, UK: Lynne Rienner Publishers, 1998.
• Chandra, Amresh. “Strategic Triangle among Russia, China and India: Challenges and Prospects”, Journal of Peace Studies, XVII/ 2&3, April-September 2010, pp. 40-60.
• Cleveland, William L. A History of the Modern Middle East, Colorado: Westview Press, 2000.
• Dannreuther, Roland. “Russia and the Arab Spring: Supporting the Counter-Revolution”, Journal of European Integration, XXXVII/1, 2015, pp. 77-94.
• Dannreuther, Roland. “Russia and the Middle East: A Cold War Paradigm?”, Europe-Asia Studies, VXIV/3, 2012, pp. 543-560.
• Drysdale, Alasdair and Raymond Hinnebusch. Syria and the Middle East Peace Process, New York: Council on Foreign Relations Press, 1991.
• Erdoğan, Seven. “Arab Uprisings and Russia’s International Standing”, GUEJISS, VI/13, 2015, pp. 253-263.
• Fontaine, Richard and Michael Singh, “Rocking the Casbah”, The National Interest, March/April 2017, p. 12-23.
• Freedman, Robert O. “Russia and Middle East Under Putin”, Orta Doğu Etütleri, II/3, 2010, s. 9-55.
• Halliday, Fred The Middle East in International Relations: Power, Politics and Ideology, New York: Cambrdige University Press, 2005.
• Hughes, Geraint Alun. “Syria and the perils of proxy warfare”, Small Wars and Insurgencies, Vol. 25, Iss. 3, 2014, pp. 522-538.
• Malashenko, Alaxey. “Russia and the Arab Spring”, Carnegie Moscow Center, October 2013.
• Morgenthau, Hans. In Defense of the National Interest: A Critical Examination of American Foreign Policy, New York: Knopf, 1951.
• Musaoğlu, N. “Krizin İlk İki Yılında Suriye Krizinin Çözümü/Çözümsüzlüğünde Rusya”, Karadeniz Araştırmaları, S. 48, Kış 2015, s. 1-30.
• Neuchterlein, Donald. “National Interest and Foreign Policy: A Conceptual Framework for Analysis and Decision-Making”, 2/3, British Journal of International Studies, 1976, pp. 246-266.
• Önal, Buket ve Dilara Mehmetoğlu, “Putin Rusyası’nın Orta Doğu Politikasında Suriye’nin Yeri ve Önemi”, Türk Dünyası Araştırmaları, CCXI, Ağustos 2014, s. 79-98.
• Purtaş, Fırat, “Rusya ve Arap Orta Doğusu”, Akademik Orta Doğu, II/2, 2008, s. 45- 75.
• Range, Williard. “An Interpretation of Nassserism”, The Western Political Quarterly, XII/4, December 1959, pp.1006-1007.
• Schumacher, Tobias and Cristian Nitoiu. “Russia’s Foreign Policy Towards North Africa in the Wake of the Arab Spring”, Meditterenean Politics, XX/1, 2015, pp. 97-104.
• Sharma, Urmila and S. K. Sharma. Principles and Theory in Political Science. New Delhi: Atlantic Publishers and Distributors, 2000.
• Smolansky, O. M. “Moscow and the Suez Crisis, 1956: A Reappraisal”, Political Science Quarterly, LIII/4, December 1965, pp. 581-605.
• Stein, Janice Gross. “Threat Perception in International Relations” in The Oxford Handbook of Political Pyschology, Leonie Huddy, David O. Sears, and Jack S. Levy (eds.), Oxford: Oxford University Press, 2013.
• Telatar, Erel. “Zümrüdüanka: Rusya Federasyonu’nun Dış Politikası”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, LXV/3, 2010, s. 189-236.
• Trenin, Dmitri. “The Mythical Alliance: Russia’s Syria Policy”, Carnegie Moscow Center Papers, February 2013.
• “Attempts to Change Power in Syria Should Be Suppressed - Lavrov”, Interfax, June 2, 2011. (World News Connection). Erişim Tarihi:20.06.2017
• “Can Russia resolve the conflict in Libya?”, Al Jazeera, 16 March 2017, http://www.aljazeera.com/indepth/features/2017/03/russia-resolve-conflict-libya-170316094138550.html Erişim Tarihi:15.06.2017.
• Dasseleer, Pol-Henry ve Nicolas Gosset, “Russia and the Arab Spring”, http://www.irsd.be/website/images/livres/enotes/en/eNote04EN.pdf Erişim Tarihi: 01.06.2017.
• “Dmitry Medvedev Held a Meeting of the National Antiterrorism Committee in Vladikavkaz,” Official Website of the President of Russia, February 22, 2011, http://kremlin.ru/news/10408. Erişim Tarihi: 09.02.2018.
• “Dmitry Medvedev Address the World Economic Forum in Davos,” Kremlin.ru Archive, January 26, 2011, http://eng.kremlin.ru/news/1684. Erişim Tarihi: 06.05.2017.
• “Egypt, Russia to hold joint military exercises in mid-October”, Reuters, October 12, 2016, http://www.reuters.com/article/us-egypt-russia-military-idUSKCN12C2E0, Erişim Tarihi: 11.05.2017.
• “Egypt's president is a bloodthirsty dictator. Trump thinks he's done a fantastic job.”, Vox, April 3, 2017, https://www.vox.com/world/2017/4/3/15160358/trump-egypt-abdel-fattah-el-sisi-white-house. Erişim Tarihi: 27.02.2018.
• Hanna, Michael Wahid. “The United States And The Future Of Egyptian-Russian Relations”, Hoover Institution, Issue 1613, March 9, 2017, http://www.hoover.org/research/united-states-and-future-egyptian-russian-relations. Erişim Tarihi: 11.05.2017.
• “Lavrov: ‘Either Secure Syria’s Chemical Weapons, or Arm Its Rebels,” interview in RussiaToday, December 24, 2012, http://rt.com/politics/lavrov-interview-rt-syria-628. Erişim Tarihi. 09.02.2018.
• “Link seen between Russia and Libyan commander Haftar: U.S. general”, Reuters, March 24, 2017, http://www.reuters.com/article/us-usa-libya-russia-idUSKBN16V2IW Erişim Tarihi:20.06.2017.
• “No Libya style scenario to bring down President Assad”, http://worldunitednews.blogspot.com.tr/2012/06/no-libya-style-scenario-to-bring-down.html Erişim Tarihi:15.06.2017.
• “Russia and Libya: A brief history of an on-again-off-again friendship”, Brookings, September 1, 2016. https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2016/09/01/russia-and-libya-a-brief-history-of-an-on-again-off-again-friendship/. Erişim Tarihi: 05.02.2018.
• “Russia Sees a Threat in Its Converts to Islam”, New York Times, https://www.nytimes.com/2015/07/02/world/russia-sees-a-threat-in-its-converts-to-islam.html. Erişim Tarihi:05.02.1017.
• “Russia, Egypt seal preliminary arms deal worth $3.5 billion”, Reuters, Sep 17,.2014, http://www.reuters.com/article/us-russia-egypt-arms-idUSKBN0HC19T20140917.Erişim Tarihi: 11.05.2017.
• “Russia and Tunisia sign nuclear energy cooperation agreement”, Russia Beyond the Headlines, September 26, 2016, https://www.rbth.com/news/2016/09/26/russia-and-tunisia-sign-nuclear-energy-cooperation-agreement_633427 Erişim Tarihi: 11.05.2017.
• “Russia, Tunisia to Replace Lost European Markets”, http://tunisia-tn.com/russia-tunisia-to-replace-lost-european-markets/ Erişim Tarihi: 06.06.2017.
• “Russia to lend Egypt $25 billion to build nuclear power plant”, Reuters, May 19, 2016, http://www.reuters.com/article/us-egypt-russia-nuclear-idUSKCN0YA1G5, Erişim Tarihi: 11.05.2017.
• “Russian Government–European Commission Meeting,” February 25, 2011, www.russianmission.eu/en/news/russian-government-%E2%80%93-europeancommission-meeting. Erişim Tarihi: 09.02.2018.
• “Rusya, Suriye'nin borcunun yüzde 73'ünü sildi”, Hürriyet, 6 Haziran 2008, http://www.hurriyet.com.tr/rusya-suriyenin-borcunun-yuzde-73unu-sildi-9117116 Erişim Tarihi:20.06.2017.
• Security Council Veto List, Dag Hammarskjöld Library, UN Documents,http://research.un.org/en/docs/sc/quick. Erişim Tarihi: 27.02.2018.
• “Statement by the President of Russia on the Situation in Egypt”, Kremlin.ru Archive, February 12, 2011, http://eng.kremlin.ru/news/1768. Erişim Tarihi: 01.06.2017
• “The Foreign Policy Concept of Russian Federation”, June 28, 2000. https://fas.org/nuke/guide/russia/doctrine/econcept.htm. Erişim Tarihi: 09.02.2018.
• “Tunisia Ranks 1st Among Foreign Destinations of Russian Tourists in 2016”, Sputnik, 13.06.2016. http://sputniknews.com/society/20160613/1041259615/tourism-tunisia-security-flights.html Erişim Tarihi: 06.06.2017.
• “Vladimir Putin: Military Action against Iraq Can Not Be Justified” - 20 March, 2003 - http://www.pravdareport.com/russia/politics/20-03-2003/2053-0/#sthash.bn8ZsxV9.dpuf Erişim Tarihi: 17.05.2017.
• “1990 ve 2000’li Yıllarda Rus Dış Politikasında Temel Eğilimler”, Uluslararası Politika Akademisi, 25 Ağustos 2012, http://politikaakademisi.org/2012/08/25/1990-ve-2000li- yillarda-rus-dis-politikasinda-temel-egilimler/ Erişim Tarihi: 09.05.2017.