SHADİ ZHANGİRULI'NIN "NAZIM SİYER-İ ŞERİF" ADLI ESERİNİN YARATICI YÖNÜ

Yıl 2019, Sayı: 97, 30 - 40, 25.10.2019

S. Ergobek

Öz

XIX. yy.’ın ikinci yarısıyla XX. yy.’ın başında Kazak edebiyatındaki dini akım temsilcileri Kazak edebiyatı için önemli eserler vermiş ve bir gelenek oluşturmuşlardır. Bu akımın büyük temsilcilerinden biri Şadi Cangirulı’dır. Şair, eserleriyle Kazak edebiyatının gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. Klasik Doğu edebiyatının çeşitli örneklerini Kazak dilinde icra etmekle birlikte İslam tarihi konusuna özel bir önem vermiştir. Yazarın önemli eserlerinden biri Hz. Muhammed’in hayatını ve peygamberliğini anlatan “Nazım Sıyar Şarif” adlı eseridir. Makalede bu eserin ortaya çıkışı, kuruluş özellikleri ve şairin yaratıcılığı ile ilgili konulara değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nazım Sıyar Şerif, Hz. Muhammed, Peygamberlik yolu, Türk uygarlığı, Dini edebiyat, Geleneksel yazılı edebiyat

ШӘДІ ЖӘҢГІРҰЛЫНЫҢ «НАЗЫМ СИЯР ШАРИФ» ТУЫНДЫСЫНЫҢ ЖАНРЛЫҚ, ТАҚЫРЫПТЫҚ СИПАТЫ

Öz

ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басында қазақ әдебиетіндегі діни-ағартушылық ағым өкілдері қазақ әдебиетіне мол жеміс берген, дәстүр қалыптастырған қаламгерлер болды. Осы ағымның ірі өкілдерінің бірі – Шәді Жәңгірұлы. Ақын шығармашылық болмысымен қазақ әдебиетінің тақырыптық, жанрлық және көркемдік тұрғыдан өсуіне мол үлес қосты. Шығыс классикалық әдебиетінің түрлі үлгілерін қазақ тілінде жырлауымен қатар дін ислам тарихы тақырыбына ден қойды. Оның сондай бірегей туындысы - Мұхаммет Пайғамбардың өмірін, пайғамбарлық жолын жырлайтын «Назым сияр шариф». Мақалада шығарманың тууы мен жырлану ерекшелігі, өзіндік құрылымдық сипаты, ақынның шығармашылық қыры сөз болады.

Anahtar Kelimeler

Назым сияр шариф, Мұхаммет Пайғамбардың өмірі, Пайғамбарлық жолы, Түркі өркениеті, Діни-ағартушылық әдебиет, Кітаби әдебиет, Кітаби ақын, Дәстүрлі жазба әдебиет

THE CREATIVE ASPECT OF THE WORKS OF SH. ZHANGIRULY THE «NAZIM SIYAR SHARIF»

Öz

In the second half of the 19th and early 20th centuries, representatives of the religious trends have produced important works in Kazakh literature. They made a great contribution to the literature of the period, establishing the literary tradition. One of the leading representatives of this movement - Shadi Zhangiruly. The poet, in his creative life, made a great contribution to the thematic, genre and artistic growth of Kazakh literature. He sang in the Kazakh language various works of Eastern classical literature and along with this, he fruitfully worked on the topic of religion and Islamic history. His unique work is "Nazim siyar Sharif", which glorifies the life and prophetic path of Muhammad. The article reveals the features of the origin and chanting of the work, a kind of structural character, creative aspect.

Anahtar Kelimeler

Nazim Siyar Sharif, Life of prophet Muhammad, Prophetic way, Turkic civilization, Religious and Educational literature, Book poet, Traditional written literature

ТВОРЧЕСКИЙ АСПЕКТ ПРОИЗВЕДЕНИЯ Ш. ЖАНГИРУЛЫ «НАЗЫМ СИЯР ШАРИФ»

Öz

Во второй половине ХІХ и начале ХХ в. представителями религиозно-просветительского течения в казахской литературе стали книжные поэты, которые внесли большой вклад в литературу и формировали традиции того периода. Одним из крупнейших представителей этого течения является Шади Жангирулы. Поэт своей творческой натурой внес большой вклад в тематический, жанровый и художественный рост казахской литературы. Он воспевал на казахском языке различные произведения восточной классической литературы и наряду с этим плодотворно работал над темой религии и исламской истории. Его уникальное произведение «Назым сияр шариф» воспевает жизнь и путь пророка Мухаммеда. В данной статье раскрываются особенности возникновения и воспевания, своеобразный структурный характер, творческий аспект данного произведения.

Anahtar Kelimeler

Назым сияр шариф, Жизнь пророка Мухаммеда, Путь пророка, Тюркская цивилизация, Религиозно-просветительская литература, Книжная литература, Книжный поэт, Традиционная письменная литература

Kaynakça

• 1. Қазыналы Оңтүстік. 80-том. Шәді Жәңгірұлы. Назым сияр шариф. Бірінші кітап. Алматы: Нұрлы әлем, 2012. -343 б
• 2. Ислам. Энциклопедический словарь. М., 1991.
• 3. Жәңгірұлы, Ш. «Назым сияр Шариф» қиссасы. Алматы: «Санат», 1995. -380 б.
• 4. Ергөбек С. Қазақтың дәстүрлі жазба әдебиеті (ХІХ-ХХ ғғ.). Түркістан: «Тұран» баспасы, 2012. -324 б.
• 5. Бердібай Р. Жұлдыздар жарығы. Алматы, 2000. -350 б.
• 6. Шәді-төре Жаһангерұлы. Назым Сияр Шариф. Ташкент, 1914; Алматы, 2003.
• 7. Қазыналы Оңтүстік. 81-том. Шәді Жәңгірұлы. Назым сияр шариф. Екінші кітап. Алматы: Нұрлы әлем, 2012. -344 б
• 8. Қазыналы Оңтүстік. 82-том. Шәді Жәңгірұлының «Назым сияр шариф» шығармасының түпнұсқа мәтіні және оның түсініктемесі. Алты кітап. Алматы: Нұрлы әлем, 2013.
• 9. Сияр Шәріп (Пайғамбар жолы). Отбасы хрестоматиясы. – Алматы: «Орхон» баспа үйі, 2015. - 336 б.
• 10. Қалижанұлы У. Қазақ әдебиетіндегі діни-ағартушылық ағым. Алматы: «Білім». 1999.