NATO’nun Genişleme Politikası, Kafkasya ve Türkiye ile İlişkiler

Yıl 2023, Sayı: 10, 61 - 89, 27.06.2023

Yıldız Deveci Bozkuş

https://doi.org/10.56679/balkar.1232608

Öz

Bu çalışmada öncelikle Soğuk savaş döneminin sona ermesiyle birlikte Kafkasya bölgesinde Rusya’nın izlediği politikalar ve bu politikaların Sovyet coğrafyasında yarattığı sorunlar ele alınacaktır. Bu kapsamda başta Gürcistan olmak üzere NATO ve AB üyeliği konularıyla gündeme gelen Ukrayna ve SSCB sonrası bu coğrafyada kurulan diğer ülkelerin üyelik yolunda attıkları adımlar, ödedikleri bedeller ve NATO’nun bölge ülkeleriyle hangi alanlarda işbirliğinin olduğu üzerinde durulacaktır. Daha sonra NATO’nun genişleme politikalarının Batı dünyası, Türkiye ve Sovyet sonrası coğrafyada nasıl karşılandığı, genişlemenin bölgesel ve küresel çapta ne tür etkilerinin olduğu, genişleme politikalarının başta enerji güvenliği, gıda, güvenlik, terörizm, ekonomi ve caydırıcılık konularında yaratmış olduğu sorunlar üzerinde durulacaktır. Genişlemenin NATO’ya ekonomik açıdan getirdiği sorumluluklar ve ileride NATO’ya üye devletlerin sayısının artmasının NATO’nun gelecekteki gücü ve caydırıcılığı konularındaki etkileri de değerlendirilecektir. Özellikle Rusya Ukrayna savaşıyla birlikte yeniden gündeme gelmeye başlayan paralı askerler sorunu, cihatçı örgütlerin Kafkasya’ya yerleştirilmeye başlandığı iddiaları ile savaş sırasında Ukrayna’ya yönelik NATO’nun sağladığı askeri ve lojistik desteklerin hangi alanlarla sınırlı kaldığı ve bu tür deskteklerin gelecekte ne tür sorunların yaşanmasına sebebiyet verebileceği hususları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

NATO, Kafkasya, Rusya, Ukrayna, Türkiye

NATO’NUN GENİŞLEME POLİTİKASI, KAFKASYA VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER

Öz

NATO’s Enlargement Policy, Relations with the Caucasia, and Turkey
In this study, firstly, the policies followed by Russia in the Caucasus region with the end of the Cold War period and the problems created by these policies in the Soviet geography will be discussed. In this context, the steps taken by Georgia, Ukraine and other countries established in this geography after the USSR, which came to the agenda with NATO and EU membership issues, the price they paid, and the fields of cooperation between NATO and the countries in the region will be emphasized. Then, it will be focused on how NATO’s enlargement policies were met in the Western world, Turkey, and the post-Soviet geography, what kind of regional and global effects of enlargement, and the problems that enlargement policies created in the fields of energy security, food, security, terrorism, economy and deterrence. The economic responsibilities that enlargement brings to NATO and the effects of the increase in the number of NATO member states in the future on NATO’s future strength and deterrence will also be evaluated. In particular, the problem of mercenaries, which started to come to the fore again with the Russian-Ukrainian war, the claims that jihadist organizations started to settle in the Caucasus, and the areas in which the military and logistic support provided by NATO to Ukraine during the war were limited will be discussed. Considering that enlargement policies cause regional instability and wars, the policies followed by NATO in the Soviet geography in the post-Soviet period and the regional and global effects of these policies will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

NATO, Caucasia, Russia, Ukraine, South Caucasia, Türkiye

Kaynakça

• İnternet Kaynakları
• Deveci Bozkuş, Yıldız. “ABD’nin ev sahipliğindeki Azerbaycan-Ermenistan görüşmeleri”, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/3-soruda-abdnin-ev-sahipligindeki-azerbaycan-ermenistan-gorusmeleri/2892525 (erişim tarihi: 09.05.2023).
• “AB Konseyi Başkanı Charles Michel’den ‘Enerji Birliği’ Önerisi”, https://tr.euronews.com/2022/09/30/ab-konseyi-baskani-charles-michelden-enerji-birligi-onerisi (erişim tarihi: 30.09.2022).
• “AB, Ermenistan-Azerbaycan Sınır Belirleme Çalışmaları İçin Misyon Gönderecek.” https://tr.euronews.com/2022/10/07/ab-ermenistan-azerbaycan-sinir-belirleme-calismalari-icin-misyon-gonderecek (erişim tarihi: 07.10.2022).
• “Ermenistan Neden Bir NATO Forumu’nda Yer Alıyor?” https://www.avim.org.tr/tr/Yorum/ERMENISTAN-NEDEN-BIR-NATO-FORUM-UNDA-YER-ALIYOR erişim tarihi: 09.05.2023).
• Perebyinis, H. E. Yevhen, Deputy Minister of Foreign Affairs of Ukraine. “The Russian War Against Ukraine.” The Diplomatic-academic Conference, Keynote Speech, 4 Ekim 2022.
• Sarınay, Yusuf. “Atatürk’ten Günümüze Türk Dış Politikası Hakkında Genel Bir Değerlendirme.” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 1648 (2000): 857-886.
• “NATO Üyesi 9 Ülke, Ukrayna’nın İttifaka Üyeliği İçin Destek Çağrısı Yaptı.” https://tr.euronews.com/2022/10/02/nato-ulkesi-9-ulke-ukraynanin-ittifaka-uyeligi-icin-destek-cagrisi-yapti (erişim tarihi: 04.10.2022).
• Deveci Bozkuş, Yıldız. “Avrupa Birliği’nin Kafkasya Politikalarına Genel Bir Bakış.” Uluslararası Değişimler ve Türkiye içinde, (2018): 112-120, https://www.academia.edu/44773001/Uluslararas%C4%B1_De%C4%9Fi%C5%9Fimler_ve_T%C3%BCrkiye (erişim tarihi: 17.01.2023).
• Kesgin, Serdar. “Nato’nun Genişleme Politikasının Karadeniz Güvenliğine Etkisi”, https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/KESG%c4%b0N-Serdar-NATO%e2%80%99NUN-GEN%c4%b0%c5%9eLEME-POL%c4%b0T%c4%b0KASININ-KARADEN%c4%b0Z-G%c3%9cVENL%c4%b0%c4%9e%c4%b0NE-ETK%c4%b0S%c4%b0.pdf (erişim tarihi: 04.10.2022).
• Kibaroğlu, Mustafa. “Türkiye-NATO ilişkileri.” SETA, Seta Yayınları, 2017. https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2020/6/pdf/What_is_NATO_tur_20200507.pdf (erişim tarihi: 30.09.2022).
• “NATO Memnun.” https://tr.armradio.am/2022/01/17/nato-memnun/?doing_wp_cron=1683652931.4228029251098632812500 (erişim tarihi: 09.05.2023).
• İkincil Literatür
• Akdemir, Erhan. “Nato’nun Karadeniz Politikası.” Karadeniz Araştırmaları, 42 (2014): 1-9.
• Aktürk, Şener. “NATO Neden Genişledi? Uluslararası İlişkiler Kuramları Işığında NATO’nun Genişlemesi ve ABD-Rusya İç Siyaseti.” Uluslararası İlişkiler Dergisi, 9/34 (2012): 73 -97.
• Askerzade, A. “NATO Çerçevesinde Azerbaycan-Türkiye Askerî İşbirliği ve Bölgesel Güvenlik Sorunları.” Karadeniz Araştırmaları, 20 (2009): 1-17.
• Alpargu, Mehmet & Enis Şahin. “Sovyet Rusya’nın Dağılmasından Sonra Kafkasya’da Kimlik Problemi.” Akademik İncelemeler Dergisi, 2 (2007): 329-345.
• Bölme, Selin M. “NATO-Türkiye Relations: From Irreplaceable Partner to Questionable Ally.” Studia Europejskie, vol. 26, 3 (2022): 93-116.
• Criss, Nur Bilge. “Türkiye-NATO İttifakının Tarihsel Boyutu.” Uluslararası İlişkiler Dergisi, 9/34 (2012): 1-28.
• Çakır, Adem. “Türkiye-NATO İlişkilerinde İnşacı Etkiler (1991-2011).” Uluslararası İlişkiler, 18/71 (2021): 45-66.
• Çelikpala, Mithat. “Enerji Güvenliği: NATO’nun Yeni Tehdit Algısı.” Uluslararası İlişkiler Dergisi, 10 (2014): 74-99.
• Erkmen, Ayşe. “Türkiye’nin NATO Üyeliği ve Üyeliğin TBMM’de Kabulü.” Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17/2 (2020): 1024-1049.
• Flanagan, Stephen J., et al. Russia, NATO, and Black Sea Security. RAND Corporation, 2020.
• Karaosmanoğlu, Ali L. “NATO’nun Dönüşümü.” Uluslararası İlişkiler Dergisi, 10/40: (2014): 2-38.
• Malek, Martin. “NATO and the South Caucasus: Armenia, Azerbaijan, and Georgia on Different Tracks.” Connections, 7/3 (2008): 30-51.
• Oğuzlu, Tarık. “NATO ve Türkiye: Dönüşen İttifakın Sorgulayan Üyesi.” Uluslararası İlişkiler Dergisi, 9 (2012): 99-124.
• Özkan, Gökhan. “Soğuk Savaş Sonrası Orta Asya ve Kafkasya Ekseninde Türkiye-NATO-Rusya İlişkileri ve Türk Dış Politikası’na Yansımaları.” Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12/1 (2010): 109-132.
• Polat, Doğan Şafak. “NATO ve Rusya Federasyonu’nun Yeni Mücadele Alanı: Karadeniz.” Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 5 (Özel Sayı Nisan 2017): 67-82.
• Polat, Doğan. Şafak. “Kafkasya’da Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan İttifakının Bölgesel Güvenliğe Etkileri.” İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2019): 248-265.
• Reçber, Kamuran. “NATO Kurucu Andlaşması 5. Maddesinin Saldırı Fiili Açısından Analizi.” Diplomasi Araştırmaları Dergisi 2/2 (2020): 1-10.
• Türközü, Faruk & Server Sevil Akyürek. “Structural Change Efforts of NATO and Turkey’s Role within the Framework of the New Institutional Theory.” Technium Social Sciences Journal, vol. 22 (2021): 762-777.