GAZİANTEP’TE VARLIK VERGİSİ UYGULAMASI

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 15, 680 - 693, 01.01.2018

Mehmet Serkan Şahin

Öz

Varlık Vergisi Kanunu İkinci Dünya Savaşı’nın
tüm ağırlığı ile hissedildiği ve savaş ekonomisi koşullarında alınan önlemlerin
yetersiz kaldığı 1942 yılında parlamento tarafından kabul edildi. 1942-1944
yılları arasında on altı ay boyunca uygulanan bu vergi kanunu olağanüstü
koşullar sonucunda hükümetin başvurmak zorunda kaldığı bir çözüm arayışı idi.
Benzerlerinin savaş yıllarında ABD, Almanya ve İngiltere başta olmak üzere
diğer ülkelerde de uygulandığı bu vergiden hükümetin sağladığı gelir 314,9 milyon lira oldu. Gaziantep’te
kurulan Varlık Vergisi Komisyonu vilayet genelinde mükelleflere 792.540 lira
vergi tahakkuk ettirdi. Kent merkezinde ise 261 mükellef toplam 469.738 lira
vergi ödedi. Gaziantep’te vergisini ödemediği için çalışma kamplarına sevk
edilen mükellef olmadı. Bu çalışmada dönemin Gaziantep yerel basınından
yararlanılarak Varlık Vergisi Kanunu’nun Gaziantep’te uygulanması ve sonuçları
incelenecektir. 

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Varlık Vergisi, Gaziantep, Müslümanlar, Azınlıklar

Kaynakça

• 1. Arşivler TBMM Arşivi
• 2. Resmi Yayınlar Ayın Tarihi
• TBMM Zabıt Ceridesi
• T.C. Resmî Gazete
• 3. Süreli Yayınlar Yeni Gaziantep
• 4. Kitap ve Makaleler Akar, Rıdvan, Aşkale Yolcuları Varlık Vergisi ve Çalışma Kampları, Belge Yayınları, İstanbul, 1999.
• Aktar, Ayhan, Varlık Vergisi ve ‘Türkleştirme’ Politikaları, 8. b., İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
• Aktar, Ayhan, “Varlık Vergisi’nin Hikâyesi”, Toplumsal Tarih, S. 121 (Ocak 2004), s. 82-87.
• Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam, C. 2 (1938-1950), 5. b., Remzi Kitabevi, İstanbul, 1985.
• Barutçu, Faik Ahmet, Siyasî Anılar 1939-1954, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1977.
• Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Fiat İstatistikleri 1936-1947, Ankara, 1948.
• Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908-2005, 10. b., İmge Kitabevi, Ankara, 2006.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
• Derin, Haldun, Çankaya Özel Kalemini Anımsarken (1933-1951), Haz: Cemil Koçak, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1995.
• Haytoğlu, Ercan, “Varlık Vergisi Denizli Uygulaması”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 4, S. 11 (2005), s. 159-185.
• Kafaoğlu, A. Başer, Varlık Vergisi Gerçeği, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2002.
• Kayra, Cahit, Savaş Türkiye Varlık Vergisi, 5. b., Tarihçi Kitabevi, İstanbul, 2015.
• Koçak, Cemil, Türkiye’de Millî Şef Dönemi (1938-1945), C. 2, 5. b., İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
• Metinsoy, Murat, İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye Gündelik Yaşamda Devlet ve Toplum, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016.
• Nadi, Nadir, Perde Aralığından, 2. b., Cumhuriyet Yayınları, İstanbul, 1965.
• Ökte, Faik, Varlık Vergisi Faciası, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul, 1951.
• Sertel, Sabiha, Roman Gibi, Belge Yayınları, İstanbul, 1987.
• Sertel, Zekeriya, Hatırladıklarım, Can Yayınları, İstanbul, 2015.
• Tabak, Serap, “Varlık Vergisi ve Afyon’daki Uygulaması”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XVII, S. 2 (2002), s. 59-77.
• Tabak, Serap, “Varlık Vergisi ve Aydın İlinde Uygulaması”, Gazi Akademik Bakış, C. 9, S. 17 (2015), s. 279-294.
• Tekeli, İlhan / İlkin, Selim, Dış Siyaseti ve Askerî Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, C. 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
• Tekeli, İlhan / İlkin, Selim, İktisadî Politikaları ve Uygulamalarıyla İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• Tezel, Yahya Sezai, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), 5. b., Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2002.
• Toprak, Zafer, “Türkiye’de Muhalefetin Doğuşu II. Dünya Savaşı ve Tek Partinin Sonu”, Toplumsal Tarih, S. 121 (Ocak 2004), s. 70-75.
• Türkiye Cumhuriyeti 1942 Senesi Hazine Hesabı Umumisi, Damga Matbaası, 1944.
• Türsan, Nurettin, Anılar, Arma Yayınları, İstanbul, (basım tarihi yok).