Meyve / Kuşburnu güllerinin Rosa L. spp. botanik özellikleri

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 1, 68 - 79, 01.01.2018

Hasan Özçelik Şayeste Özçelik Doğan

Öz

Bu çalışma 2011-2012 yıllarında gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın materyalleri Türkiye genelinden toplanan ve SDÜ. Botanik Bahçesi’nde yetiştirilen yabani veya kültür kuşburnu gülleridir. 15 örnek, potansiyel meyve gülü adayı olarak belirlenmiş ve bu örnekler üzerinde botanik özellikleri belirlenmiştir. Sonuçlar literatür ışığında karşılaştırılmış, tartışılmış ve yorumlanmıştır. Çalışılan gül genotipleri; Rosa canina, R. dumalis, R. beggeriana, R. gallica, R. pendulina, R. noisettiana ve R. alba’ ya aittir. R. alba, R. pendulina ve R. gallica’ ya ait örnekler Türkiye’nin eski bahçe güllerindendir. Diğerleri ise Türkiye’nin doğal yayılış gösteren gülleridir. R. canina dışındaki türler ilk kez tarafımızdan çalışılmıştır. Bitkide boy kısaldıkça meyve verimi artmaktadır. R. dumalis subsp. boissieri var. antalyensis endemik meyve gülcülüğü açısından en önemli taksondur. R. canina ise Türkiye’de yaygın kuşburnu türüdür. Meyve analizleri de oldukça önemli çıkmıştır. R. alba ise dekarda meyve üretimi açısından ilk sırada yer almaktadır. R. beggeriana sadece meyve gülü olarak değil, peyzaj ve boya amaçlı olarak da önemli bir değerdir

Anahtar Kelimeler

meyve gülü, kuşburnu, meyve gülcülüğü, ekonomi, kelebek besini

Botanical characteristics of fruit roses / rosehips Rosa L. spp.

Öz

This research is carried out in 2011-2012 years. Materials of the study collected from all over Türkiye grown in Rosarium part of SDU. Botanical Garden. 15 samples from these plants are identified as potential fruit roses for industry and were carried out botanical characteristics on these samples. The results were compared, discussed and interpreted with the literatures. Except for Rosa canina, other species were studied for the first time. The materials selected by us are belonging to Rosa canina, R. dumalis, R. beggeriana, R. gallica, R. pendulina, R. noisettiana and R. alba. R. alba, R. pendulina, and R. gallica are old garden roses of Türkiye. The other ones are wild roses of Türkiye. If their lengths are shorter, their fruit productions are being increased. R. dumalis subsp. boissieri var. antalyensis endemic is the most important taxon for purposing the fruit roses. The most distributed one is R. canina. R. alba is the first place in terms of fruit production at da. R. beggeriana is both fruit and an important rose in architecture and dying

Anahtar Kelimeler

fruit roses, rosehip, rose production, economy, butterfly bait

Kaynakça

• Akyüz, N., Coşkun, H., Bakırcı, İ. (1996). Kuşburnunun Değeri ve Kullanım Alanları. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane, 271-279.
• Arslan, N., Gürbüz, B., Gümüşçü, A. (1996). Kuşburnunun Kültüre Alınması ve Islahının Temel İlkeleri. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane, 149-156.
• Baytop, T. (1999). Türkiye’ de Bitkiler İle Tedavi. Nobel Yayın Dağıtım, 480 s., İstanbul.
• Bilginer, Ş., Ceyhan, V., Karaduva, L., Demirsoy, H. (1996). Samsun İli’nin Kuşburnu Potansiyeli ve Kuşburnu Toplayan Çiftçilerin Sosyo-Ekonomik Özellikleri. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane, 29-39.
• Çınar, İ., Çolakoğlu, A.S., Alma, M.H. (2004). Kuşburnu Karotenoid Pigmentlerinin Ekstraksiyonu ve Gıdalarda Kullanım Potansiyelinin Belirlenmesi. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, 23-24 Eylül 2004, Van, 198-200.
• Doğan, A., Kazankaya, A., Çelik, F., Ekincialp, A. (2007). Yüksekova (Hakkari) Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp.) Meyve Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 04-07 Eylül 2007, Erzurum, 1, 174-179.
• Ekincialp, A., Kazankaya, A., Eyduran, E., Doğan, A., Çelik, F. (2007). Hakkari Merkez’ inde Yetişen Kuşburnu Bitkilerinin Bazı Pomolojik Özelliklerini Etkileyen Faktörler. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 04-07 Eylül 2007, Erzurum, 1, 194-197.
• Erenberk, H. (1991). Gül ve Gülcülük. Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi, 265, 42-43.
• Güleryüz, M., Ercişli, S. (1996). Kuşburnu Yetiştiriciliği. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane: 103- 117.
• Güneş, M., Şen, S.M. (2001). Tokat Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Bir Araştırma. Bahçe Dergisi, 30 (1-2), 9-16.
• Kadakal, Ç., Gürsoy, O., Nergiz, C. (1999). Gümüşhane Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnu (Rosa canina L.) Bitkisinin Meyve ve Çekirdeğinin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri. Gıda Bilimi ve Teknolojisi Derg, 4, 34- 41.
• Kara, Z., Gerçekçioğlu, R. (1992). Tokat Yöresinde Tabi Olarak Yetişen Kuşburnu (Rosa spp.) Tiplerinden Birisinin Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. I. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, İzmir, 1(Meyve), 623.
• Karaçalı, İ. (1990). Bahçe Ürünlerinin Muhafazası ve Pazarlanması. E.Ü. Basımevi, 413 s, Bornova / İzmir.
• Kazankaya, A., Koyuncu, M.A., Balta, F. (1999). Van Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların Seleksiyonu.Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 14–17 Eylül 1999, Ankara, 1, 648–652.
• Kazankaya, A., Yılmaz, H., Yılmaz, M. (2001). Adilcevaz Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp.) Seleksiyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi (J. Agric. Sci.), 11(2), 29-34.
• Kazankaya, A., Koyuncu, F., Aşkın, M.A., Yarılgaç T., Özrenk K. (2002). Fruit Traits of Rosehips (Rosa spp.) Selections of Edremit and Gevaş Plains. Bulletin of Pure and Applied Sciences, 21(2), 87–92.
• Kazankaya, A., Türkoğlu, N., Yılmaz M., Balta M.F. (2005). Pomological Description of Rosa canina Selections from Eastern Anatolia. Turkey Int. J. Botany., 1(11), 100-102.
• Kazaz, S., Baydar, H., Erbaş, S. (2009). Variaitions in Chemical Compositions of Rosa damascena Mill. and Rosa canina L. Fruits. Czech. J. Food. Sci, 27 (3), 178-184.
• Keleş, F., Kökosmanlı, M. (1996). Kuşburnu ve Kuşburnu Çayında C Vitamini. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane, 245-252.
• Koçan, N. 2010. Peyzaj Planlama ve Tasarım Çalışmalrında Kuşburnu (Rosa canina L. ) Bitkisinin Değerlendirilmesi. H.R.Ü.Z.F. Dergisi, 14(4), 33-34.
• Koçan, N. (2010). Peyzaj Planlama ve Tasarım Çalışmalarında Kuşburnu (Rosa canina L.) Bitkisinin Değerlendirilmesi. H.R.Ü.Z.F. Dergisi, 14(4), 33-34.
• Mısırlı, A., Güneri, M., Gülcan, R. (1999). İzmir-Kemalpaşa’da Doğal Olarak Yetişen Kuşburnu Bitkilerinin Fenolojik ve Pomolojik Değerlendirilmesi. Türkiye Bahçe Bitkileri Kongresi, 14–17 Eylül 1999, Ankara, 764–767.
• Nillson, O. (1972). Rosa in P.H. Davis (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh University Press. 4, 106–128.
• Nizharadze, A.N. (1971). Chemical Analysis of the Dog Rose. Trudy Gruzinskii Nauchno-Issledovatel’shii Institut Pischchevoi Promyshlennosti, 4, 121–126.
• Özçelik, H. (2010). Türkiye Bahçe Güllerine (Rosa L.) Sistematik Katkılar ve Yeni Kayıtlar, Ot Sistematik Botanik Derg., 17 (1), 9-42.
• Özçelik, H., Korkmaz, M., Özgökçe, F., Ünal, M., Yıldırım, B., 2011. Isparta Gülcülüğünde Yeni Alternatifler. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 4 (2), 123-130.
• Özçelik, H., Korkmaz, M., Özgökçe, F., Ünal, M. (2012). The Diversity Centers and Ecological haracteristics of Rosa L. (Rosaceae) Taxa in Türkiye. International Research Journal of Plant Sience (IRJPS), 3(10), 230-237.
• Özçelik, H. (2013). General Appearances of Turkish Roses. SDÜ. Fen Bilimleri Enst. Dergisi, 17(1), 29-42.
• Özçelik Doğan, Ş., Özçelik, H. (2017). Chemical composition analyses of fruit Roses / Rosehips (Rosa spp.) of Türkiye, Biological Diversity and Conservation( www.biodicon.com), 10(2), 122-140.
• Özer, A.E. (2006). Dereden-Tepeden Doğal ve Yapay Alanlardaki Bitkiler. Türkiye Ormancılar Dern Eğitim Dizisi 3, ISBN. 975-93478-5-7, 555 s, Ankara.
• Razungles, A., Oszmianski, J., Sapis, J.C. (1989). Determination of Carotenoids in Fruits of Rosa sp. (Rosa canina and Rosa rugosa) and of Chokeberry (Aronia melanocarpa), J. Food Sci, 54 (3), 774–775.
• Roberts, A.V., Debener, T., Gudin, S. (Edts.) (2003). Encyclopedia of Rose Science, I-III. Elsevier Academic Press, Spain.
• Şen, S.M., Güneş, M. (1996). Kuşburnu Beslenme Değeri, Kullanım Alanları ve Tokat Yöresi Açısından Önemi. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane, 41-46.
• Tipi, E. (1996). Kuşburnu Fidan Üretim Teknikleri ve Üretim Hedefleri. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane, 127-133.
• Tutin, T.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M., Webb, D.A. (2001). Flora Europaea, Cambridge Univ. Press. II, 25-32.
• Türkben, C., Çopur, U., Tamer, E., Şenel, Y. (1999). Bursa Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnu Meyvelerinin Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye III. Bahçe Bitkileri Kongresi, 14–17 Eylül 1999, Ankara, 809–814.
• Türkoğlu, N., Muradoğlu, F. (2003). Tatvan Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnu Tiplerinin Üstün Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 8–12 Eylül 2003, Antalya, 256–257.
• Yamankaradeniz, R. (1983). Kuşburnu (Rosa spp.) Değerlendirme Olanakları. Gıda Dergisi, 4, 157–163.
• Yılmaz, H., Bulut, Y., Kelkit, A. (1996). Peyzaj Planlama Çalışmalarında Rosa canina (Kuşburnu)’nın Kullanım Alanları. Kuşburnu Sempozyumu, 5-6 Eylül 1996, Gümüşhane, 169-176.