Definition of Fagus orientalis Lipsky. dominated biotopes in Güzelcehisar, Mugada and Kızılkum region of Bartın province

Yıl 2016, Ek Sayı 1, 52 - 57, 15.08.2016

Yeliz Sarı Nayım

Öz

Oriental beech makes its best spread and physical development on slopes of hills extending paralel to Black Sea shoreline in Turkey. Pure and mixed Fagus orientalis Lipsky. forests are particularly located northern slopes. Study area covers slopes facing to Black Sea within coastal areas of the settlements of Güzelcehisar, Mugada and Kızılkum, Bartın Province. The route formed by these settlements represents the part of Northwest Euxine Broadleaved forests of European-Siberian Region. The study area, at the same time, is located in the ‘Eu-Euxine’ part that is the most humid belt close to seaside. Euxine Beech forests intensely take part in this area and spread to the sea. This study was carried out in two stages. Initially abiotic and biotic components of study area were defined and data belong to them were collected and stored in a GIS geodatabase. Then, with help of the most recent satellite images and contemporary land use map, abiotic and biotic components of Beech dominated biotopes and land use properties evaluated together. In this way, spread of biotopes dominated by Fagus orientalis in and around Güzelcehisar, Mugada ve Kızılkum, habitat characteristics and structural changes due to land uses were determined. According to the result of study, the most intense spread of Beech communities takes place around hilly areas of Güzelcehisar where Yemişliçay formation consisting of sandstone, sheyl and limestone exists. Beech communities disappear in low elevated areas around Mugada and Kızılkum. It was determined that the most effective factors on spread of species are elevation, aspects and geologic characteristic of habitats. It was also determined that Fagus orientalis often forms mixed forests with Carpinus betulus, Castanea sativa and Quercus petraea ssp. iberica. And also, with field works it was determined that Beech biotopes were adversely affected by man based factors such as grazing, deforestation for agricultural use, road networks and rural settlements. Definition of Beech forests which take place in habitat classification of EU and contribute to biodiversity will be a preliminary assessment for protection and sustainable use of Euxine beech forests located in coastal areas of the Province of Bartın

Anahtar Kelimeler

Fagus orientalis biotopes, habitat classification, Güzelcehisar, Mugada, Kızılkum

Bartın ili Güzelcehisar, Mugada ve Kızılkum bölgesinde Doğu kayınının hakim olduğu biyotopların tanımlanması

Öz

Doğu kayını, Türkiye’de en geniş yayılışını ve en iyi gelişimini Karadeniz kıyısına paralel uzanan dağlık yamaçlarda yapmaktadır. Saf veya karışık Fagus orientalis Lipsky. Doğu kayını ormanları özellikle kuzey yamaçlarda konumlanmıştır. Çalışma alanı, Bartın ili kıyı kesiminin Güzelcehisar, Mugada ve Kızılkum bölümünde Karadeniz sahiline bakan yamaçları kapsamaktadır. Bu hat Avrupa-Sibirya Bölgesi’nin Kuzeybatı öksin yapraklı ormanlarının bulunduğu bölümü temsil etmektedir. Aynı zamanda alanın, Karadeniz’in denize yakın ve en nemli kuşağı olan ‘EuEuxine’ bölümünde yer aldığı görülmektedir. Öksin Kayın ormanları, bu kesimde yoğun olarak yer almakta ve denize kadar ulaşmaktadır. Çalışma iki aşamada yürütülmüştür. İlk aşamada alana ait abiyotik ve biyotik potansiyele ait sayısal harita katmanları, ArcGIS ortamında bir araya getirilmiştir. Daha sonra güncel uydu görüntüleri ve alan kullanım haritası aracılığıyla Kayın biyotoplarına ait abiyotik ve biyotik özellikler ile alan kullanımları bir arada değerlendirilmiştir. Bu şekilde Fagus orientalis Lipsky Doğu kayını ’nın hakim olduğu biyotopların, Güzelcehisar, Mugada ve Kızılkum Bölgesinde alan içindeki dağılımı, yetişme ortamı özellikleri ve alan kullanımları sonucu oluşan değişimleri tanımlanmıştır. Araştırma sonucunda Kayın toplumlarının büyük çoğunluğunun Güzelcehisar çevresindeki volkonajenik kumtaşı, şeyl, kireçtaşı içeren Yemişliçay formasyonu üzerindeki yüksek kesimlerde yayılış gösterdiği belirlenmiştir. Mugada ve Kızılkum çevresinde yükseltinin azaldığı mekanlarda ise Kayın toplumları ortadan kaybolmaktadır. Abiyotik özelliklerden en fazla yükseklik, bakı ve jeolojik özelliklerin türün dağılımına etki ettiği görülmektedir. Arazi çalışmaları sonucunda Fagus orientalis’in çoğunlukla Carpinus betulus, Castanea sativa ve Quercus petraea ssp. iberica ile karışık ormanlar oluşturduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, Kayın biyotopunun otlatma ve tarım amaçlı açmalar, ulaşım bağlantıları ve kırsal yerleşim gibi insan etkileri sonucunda olumsuz etkilendiği arazi çalışmaları ile ortaya konulmuştur. Avrupa Birliği Habitat sınıflandırmasında yer alan, biyoçeşitliliğe katkı sağlayan Kayın ekosistemlerinin araştırma alanı içinde tanımlanması, Bartın ili kıyı kesimindeki öksin kayın ormanlarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı açısından yararlı bir ön değerlendirmeyi oluşturacağı düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Fagus orientalis biyotopları, habitat sınıflandırması, Güzelcehisar, Mugada, Kızılkum

Kaynakça

• Ayaşlıgil, Y. 1997. Biyotop haritalama ve peyzaj planlama açısından önemi. Doğayı Korumada Kent ve Ekoloji Sempozyumu, 18-19 Aralık 1997 İstanbul, İTÜ Mimarlık Fakültesi: Türkiye Doğayı Koruma Vakfı, 199-208.
• Ayaşlıgil, Y. 2008. Peyzaj ekolojisi ders notları. İÜ Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, İstanbul.
• Bartın Provincial Department of Forestry, 2001. Bartın Orman İşletme ve Amasra Orman İşletme Şeflikleri 2001-2010 uygulama yıllarına ait orman amenajman planları. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Bohn, U., Zazanashvili, N., Nakhutsrishvili, G. 2007. The map of the Natural Vegetation of Europe and its application in the Caucasus Ecoregion. Bulletin of the Georgian National Academy of Sciences, 175/1.
• Dahl, F. 1908. Grundsaetze und grundbegriffe der biocoenotischen forshung. Zoologischer Anzeiger, T.33, 349-353.
• Ertekin, M., Kırdar, E., Ayan, S. 2015. The Effects of Exposure, Elevation and Tree Age on Seed Characteristics of Fagus orientalis Lipsky. South-east Eur for 6 (1): 15-23. DOI: http://dx.doi.org/10.15177/seefor.15-03
• European Communities 1991. Habitats of the European Community Corine Biotopes manual. Volume 2, Commission of the European Communities L-2920, Luxemburg, 92-826-3211-3,http://biodiversity-chm.eea.europa.eu/information/document [21 May 2007].
• European Commission, 2009. Natura 2000 in the Black Sea Region. European Commission, Luxembourg, ISBN 978- 92-79-11585-1, 12pp. www.ec.europa.eu/environment/nature
• Mayer, H., Aksoy, H. 1998. Türkiye ormanları. Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Abant İzzet Baysal Ü. Basımevi, Bolu, 975-7829-56-0.
• Ministry of Forestry and Water Affairs, 2016. General Directorate of Nature Protection and National Parks, Turkey, http://ormansu.gov.tr [29 June 2016]Oudheusden, R. 2005. The Corine biotopes projects. Department of Science, Technology and Society, Utrecht University.
• Sarı Nayim, Y. 2010. Amasra-İnkum (Bartın) arasında yer alan önemli biyotopların haritalanması, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yaltırık, F., Efe, A. 1996. Otsu bitkiler sistematiği. İ.Ü. Orman Fakültesi Yayını, Yayın no: 10, İstanbul, 975-484-122- 9.
• Zohary, M. 1973. Geobotanical foundations of the Middle-East. Gustav Fischer Verlag, Stuttgart..
• This research was supported by the Bartın University Scientific Research Projects Commission (Project no: 2013.2.112)