Determining the usage formats and nutrient contents of some wild plants around Kisecik Town Karaman, Turkey

Year 2011, Volume: 4 Issue: 3, 71 - 82, 15.12.2011

Ersin Yücel Alime Tapırdamaz İlkin Yücel Şengün Gülçin Yılmaz Ayşe Ak

Abstract

In this study, wild plants consumed as food, animal feed and medicine by people living around KisecikKaraman region and their usage ways were investigated. It is found that in this region there are wild plants belonging to 11 family Zygophyllaceae, Chenopodiaceae, Compositae, Urticaceae, Anacardiaceae, Convolvulaceae, Guttiferae, Malvaceae, Amaranthaceae, Boraginaceae, Labiatae which consist of 17 taxa Achillea millefolium subsp. millefolium Yarrow , Amaranthus albus White pigweed , Chenopodium album var. album Goosefoot , Cichorium intybus Chicory , Convolvulus arvensis Bindweed , Heliotropium europaeum Turnsole , Hypericum perforatum St. John's wort , Lactuca serriola Prickly Lettuce , Malva neglecta Mallow , Peganum harmala Harmal , Rhus coriaria Sumach , Sideritis germanicopolitana subsp. germanicopolitana Ironwort , Teucrium polium Felty germander , Thymus leucostomus var. leucostomus Thyme , Tragopogon dubius Salsify , Tribulus terrestris Devil’s thorn , Urtica dioica Nettle . The plants those are generally consumed as food by people living in this region were reported as Goosefoot, Chicory, Mallow, Sumach, Ironwort, Thyme, Salsify, Nettle. It is reported that Yarrow, St. John's wort, Mallow, Harmal, Sumach, Felty germander, Thyme, Devil’s thorn, Nettle are used as medicinal plants, White pigweed, Bindweed, Turnsole, Prickly Lettuce are used as animal feed while Yarrow and Sumach are also used for treatment of animal diseases. It is also found that the highest protein content in the leaf was found at White pigweed 21,94 g.100g , in the body at Bindweed 11,55 g.100g-1 and in the root at Devil’s thorn 10,35 g.100g-1

Keywords

Ethnobotany, Wild plant, Food, Medicine, Animal feed

Kisecik Kasabası Karaman ve çevresinde bulunan bazı yabani bitkilerin kullanım biçimleri ve besin öğesi içeriklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada Karaman ili Kisecik kasabası ve çevresinde gıda, ilaç ve hayvan yemi olarak kullanılan yabani bitkiler, bunların kullanım şekilleri ve protein içerikleri araştırılmıştır. Bölgede 11 familyaya Zygophyllaceae, Chenopodiaceae, Compositae, Urticaceae, Anacardiaceae, Convolvulaceae, Guttiferae, Malvaceae, Amaranthaceae, Boraginaceae, Labiatae ait 17 taksonun Achillea millefolium subsp. millefolium Ayvadana , Amaranthus albus Bostan güzeli , Chenopodium album var. album Sirken , Cichorium intybus Karakavuk , Convolvulus arvensis Tarla sarmaşığı , Heliotropium europaeum Kokar ot , Hypericum perforatum Kantaron , Lactuca serriola Sütlü ot , Malva neglecta Ebegümeci , Peganum harmala Üzerlik , Rhus coriaria Sumak , Sideritis germanicopolitana subsp. germanicopolitana Anadolu Dağçayı-Kırçayı , Teucrium polium Koyun otu , Thymus leucostomus var. leucostomus Kekik , Tragopogon dubius Çoban ekmeği , Tribulus terrestrisolarak çeşitli amaçlarla tüketildiği saptanmıştır. Yörede yaşayan halk tarafından gıda olarak yaygın şekilde tüketilen türlerin Sirken, Karakavuk, Ebegümeci, Sumak, Anadolu Dağçayı, Kekik, Çoban ekmeği, Isırgan olduğu belirlenmiştir. Ayvadana, Kantaron, Ebegümeci, Üzerlik, Sumak, Koyun otu, Kekik, Demir pıtrak, Isırgan türlerinin bazı hastalıkların tedavisinde kullanıldığı ve Ayvadana, Sumak türlerinin aynı zamanda hayvanlarda yaraların tedavisinde etkili olduğu, Bostan güzeli, Tarla sarmaşığı, Kokar ot, Sütlü ot’un ise hayvan yemi olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Bununla birlikte yaprakta en yüksek miktarda protein içeren bitki Bostan güzeli 21,94 g.100g-1 iken, gövdede en yüksek protein içeren Tarla sarmaşığı 11,55 g.100g ve kökte en yüksek protein içeren bitki ise Demir pıtrak 10,35 g.100g-1 bitkisi olduğu bulunmuştur

Keywords

Etnobotanik, Yabancı ot, Gıda, İlaç, Hayvan yemi

References

• Aberoumand, A., Deokule, S. 2009. Determination of elements profile of some wild edible plants. Food Anal. Methods. 2. 116–119.
• Acartürk, R. 1998. Şifalı bitkiler flora ve sağlığımız. OVAK, İzmir.
• Alan, R., Padem, H. 1989. Erzurum ve yöresinde sebze olarak kullanılan; evelik, kızılca, kuşekmeği, deliçasır ve yemlik otlarının besin değeri üzerine bir araştırma. Tübitak Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi. 1. 48-57.
• Alberski, J., Grzegorczyk, S., Kozikowski, A., Olszewska, M. 2009. Habitat occurrence and nutrition value of Achillea millefolium L. in grasslands. J. Elementol. 14/3. 429-436.
• Anonim. 2004. Türk Gıda Kodeksi (TGK): Gıdaların üretimi, tüketimi ve denetlenmesine dair kanun hükmünde kararnamenin değiştirilerek kabulü hakkında kanun, Kanun No 5179, 05 Haziran 2004 tarih ve 25483 sayılı Resmi Gazete, Ankara.
• Asımgil, A. 1993. Şifalı bitkiler. Timaş Yayınları, İstanbul.
• Baytop, T.1999. Türkiye’de bitkiler ile tedavi-Geçmişte ve bugün. Nobel Yayınevi, İstanbul.
• Bilgir, B. 1982. Ege Bölgesinde insan beslenmesinde kullanılan bazı yabani (şevketi bostan, iğnelik, deve dikeni, yabani pazı ve semiz otu) otları üzerinde araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 19/3. 11-26.
• Certel, M., Sık, B., Cengiz, F., Karakas, B. 2006. Antalya yöresinde tüketilen yenebilir bazı yabani bitkilerin nitrat ve nitrit içerikleri. Türkiye 9. Gıda Kongresi; Bolu.
• Çabukçu, B., Meriçli, A.H., Mat, A., Sarıyar, G., Sütlüpınar, N., Meriçli, F. 2002. Fitoterapi yardımcı ders kitabı., İÜ Eczacılık Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Çolakoğlu, M., Bilgir, B. 1977. Ege Bölgesi’nde insan beslenmesinde kullanılan bazı yabani (sarmaşık, stifno, helvacık, deniz börülcesi, ısırgan ve gelincik) otları üzerinde araştırmalar. VI. Bilim Kongresi; Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu Tebliğleri. Gıda ve Fermantasyon Teknolojisi. 19-37.
• Çolakoğlu, M., Tömek, S. 1975. Ege Bölgesi’nde bazı yenebilen otların bileşimleri. Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları. No. 228, İzmir, 1-24.
• Davis, P. H. 1988. Flora of Turkey and East Aegean Islands, Edinburgh Press. Volume 1-11.
• Demir, H. 2006. Erzurum’da yetişen madımak, yemlik ve kızamık bitkilerinin bazı kimyasal bileşimi. Bahçe, Yalova. 1/2. 55 – 60.
• Demirbağ, Z., Belduz, A.O., Sezen, K., Nakacıoğlu, R. 1997. Bazı bitki ekstraktlarının antibakteriyel etkilerinin araştırılması. Kükem Dergisi. 20 /1. 49-58.
• Denek, N., Deniz, S. 2004. The Determination of Digestibility and Metabolizable Energy Levels of Some Forages Commonly Used in Ruminant Nutrition by In Vitro Methods. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences. 28. 115-122.
• Dığrak, M., İlçim, A., Alma, H., Şen, S. 1999. Antimikrobiyal activites of the extracts of various plants (Valex, mimosa bark, gallnut powders, Salvia sp. and Phlomis). Turkish Journal of Biology. 23. 241-248.
• Doğan, Y., Başlar, S., Ay, G., Mert, H. 2004. The use of wild edible plants in western and central Anatolia (Turkey). Economic Botany. 58/4. 684-690.
• Doğan, A., Başaoğlu, F. 1985. Yemeklik bitkisel yağ kimyası ve teknolojisi uygulama klavuzu, Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayın No. 951. Ankara.
• Endo, Y., Usuki, R., Kareda, T. 1985. Antioxidant effects on chlorophyll and pheophytin on the autoxidation of oils in the dark II. Journal of the American Oil Chemists Society. 62/9. 1387-1390.
• Foo, L. Y., Porter, L.J. 1981. The structure of tannins of some edible fruits. Journal of the Science of Food and Agriculture. 32. 711- 716.
• Guerrero, J. L. G. Et al., 1998. Mineral nutrient composition of edible wild plants. Journal of Food Composition and Analysis, 11. 322–328.
• Güncan, A. 1997. Yabancı otların tıbbi ilaçlar açısından önemi. Türkiye II. Herboloji Kongresi; 1-4 Eylül İzmir ve Ayvalık Bildiriler. 147-152.
• Gürsoy, O. V., Gürsoy, U., K. 2004. Anadolu’da diş ve dişeti ile ilgili hastalıkların tedavisinde halk arasında yaygın olarak kullanılan bitkiler, kullanım şekilleri ve bitkisel özellikleri. Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi. 7/1.
• Ho, C.T., Ferraro, T., Chen, Q., Rosen, R.T. 1994. Phytochemical in teas and rosemary and their cancer preventive properties. Food Phytochemicals for Cancer Prevention. II. Tea, Spices and Herbs, (Eds: Ho, C.-T., Osawa, T., Huang, M.-T., Rosen, R.T.). ACS Symposium Series 547, American Chemical Society: Washington.
• Holland, I., Unwin, D., Buss, D.H. 1992. Fruit and nuts, First Supplement to the Fifth Edition of McCance and Widdowson's The Composition of Foods. 136 Seiten. The Royal Society of Chemistry, Cambridge.
• Kaçar, B., İnal, A. 2008. Bitki analizleri. Nobel Basımevi. Ankara.
• Kaçar, B., İnal, A., 2008. Bitki analizleri. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Kaya, İ., İncekara, N., Nemli, Y. 2004. Ege Bölgesi’nde sebze olarak tüketilen yabani kuşkonmaz, sirken, yabani hindiba, rezene, gelincik, çoban değneği ve ebegümecinin bazı kimyasal analizleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.). 14/1. 1-6.
• Kırbağ, S. 1999. Hypericum perforatum L.’un değişik ekstraktlarının antimikrobiyal aktivitesi, Journal of Quafqaz Univ. II/1. 102- 108.
• Kırbağ, S., Bağcı, E. 2000. Piceae abies (L.) Karst. ve Picea orientalis (L.) Link uçucu yağlarının antimikrobiyal aktivitesi üzerine bir araştırma. Journal of Quafqaz Univ. 3/1. 183-1882.
• Kırbağ, S., Zengin, F. 2006. Elazığ yöresindeki bazı tıbbi bitkilerin antimikrobiyal aktiviteleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.). 16/2. 77-80.
• Larson, R. A. 1988. The antioxidants of higher plants. Pytochemistry. 27/4. 969- 978.
• Lorenz, O.A, Maynhart, D.N. 1980. Knot’s Handbook for Vegetable Growers. John Wiley and Sons, New York.
• Lubenov, Y. 1985. Zararlı otlar, yaşam ve ölüm kaynağıdır Çev: Makaklı, B., Dinçer, Makaklı-Dinçer Yayınları. Ankara.
• Makaklı, B. 1982. Tıbbi bitkilerimizi değerlendirelim. Akgün Yayınevi, Yalova.
• McCollum J.P. 1992. Vegetable Crops. Danville: Interstate Publishers, Inc.
• Nishina, A., Kubota, K., Kameoka, H., Osawa, T. 1991. Antioxidizing component, musizin, in Rumex japonicus Houtt. Journal of the American Oil Chemists Society. 68. 735-739.
• Odhav, B., Beekrum, S., Akula, A., Baijnath, H. 2007. Preliminary assessment of nutritional value of traditional leafy vegetables in Kwazulu-Natal, South Africa. Journal of Food Composition and Analysis 20. 430-435.
• Önde, S., Vurdu, H. 1988. Bitki çeşitliliği ve unutulan gen kaynakları. Tabiat ve İnsan. 22/2. 27-31.
• Özcan, M. 2004. Mineral contents of some plants used as condiments in Turkey. Food Chemistry. 84. 437–440.
• Sarkar, S. 2007. Functional foods as self-care and complementary medicine. Nutr Food Sci. 37/3. 160-167.
• Scharenberg, A., Arrıgo, Y., Gutzwiller, A., Soliva, C.R., Wyss, U., Kreuzer, F.D. 2007. Palatability in sheep and in vitro nutritional value of dried and ensiled sainfoin (Onobrychis viciifolia) birdsfoot trefoil (Lotus corniculatus), and chicory (Cichorium intybus). Archives of Animal Nutrition. 61/6. 481- 496.
• Sür, D., Gürkan, E, Köksal, P. 1998. Chrysanthemum coronarium L. ve Inula viscosa (L.) bitkilerinin antibakteriyel ve antifungal etkileri. 233-237. “Proceeding of XII th International Symposium on Plant Orgininated Crude Drugs”. Ankara.
• Şimşek, I., Aytekin, F., Yeşilada, E., Yıldırımlı, Ş. 2002. Anadolu’da halk arasında bitkilerin kullanılış amaçları üzerinde etnobotanik bir çalışma. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, Bildiriler. (Eds. K.H.C. Başer ve N.Kırımer). Eskişehir.
• Tosun, İ., Karadeniz, B., Yüksel, S. 2003. Samsun yöresinde tüketilen yenebilir bazı yabani bitkilerin nitrat içerikleri. Çevkor. 12/47. 32-34.
• Uusiku, N., Oelofse, A., Duodu, K., Bester, M.J., Faber, M. 2010. Nutritional value of leafy vegetables of sub-Saharan Africa and their potential contribution to human health: A review. Journal of Food Composition and Analysis 23. 499-509.
• Wesche-Ebeling, P., Maiti, R., Garcia-Diaz, G., Gonzalez, D.,I., Sosa-Alvarado, F. 1995. Contrıbutions to the botany and nutrtional value of some wild Amaranthus species (Amaranthaceae) of Nuevo Leon, Mexico. Economic Botany, 49/4. 423-430.
• Yapıcı, Ü., Hoşgören, H., Saya, Ö. 2009. Kurtalan (Siirt) ilçesinin etnobotanik özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi. 12. 191-196.
• Yazgan, A., Aker, M. 1990. Madımak. Hürsöz, 29 Nisan-8 Mayıs, Tokat.
• Yıldırım E., Dursun, A., Turan M. 2001. Determination of the nutrition contents of the wild plants used as vegetables in Upper Çoruh Valley. Turk J Bot. 25. 367-371.
• Yücel, E. 2008. Tıbbi Bitkiler 1. Cetemenler Dijital. Eskişehir.
• Yücel, E., Güney, F., Şengül, İ. Y. 2010. Mihalıçcık (Eskişehir) ilçesinde tüketilen yabani bitkiler ile bunların tüketim amaçlarının saptanması, Biological Diversity and Conservation. 3/3. 158-175.
• Yücel, E., Tunay, M. 2002. Nazilli (Aydın) ve yöresinde gıda olarak kullanılan yabancı otlar. Türkiye Herboloji Dergisi. 5/2, 10-17.
• Yücel, E., Tülükoğlu, A. 2000. Gediz (Kütahya) çevresinde halk ilacı olarak kullanılan bitkiler. Ekoloji. 9/36. 12-14.
• Yücel, E., Unay, N. 2008. Çifteler İlçesinde gıda olarak tüketilen yabani bitkilerin tüketim biçimleri ve besin öğesi değerleri. Cetemenler Dijital, Eskişehir.