Hacıosman Ormanı Tabiatı Koruma Alanı (Samsun) Florası, Vejetasyon ve Habitat Yapısı ile Genel Bitki Ekolojisi Özellikleri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 168 - 193, 13.03.2020

Okan Ürker

https://doi.org/10.17798/bitlisfen.679543

Öz

Samsun İli, Çarşamba İlçesi sınırlarında yer alan Hacıosman Ormanı Tabiatı Koruma Alanı içerisinde ekosistem tiplerinin belirlenmesi ve Tabiatı Koruma Alanı'nın floristik özelliklerinin gözlemlenmesi amacıyla 2017 yılı Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarında çeşitli lokalitelerde hat-transekt metodu uygulanarak genel bitki ekolojisi, flora, vejetasyon ve habitat özelliklerine ait gözlemler gerçekleştirilmiş olup, 96 familya, 224 cins ve bu cinslere ait 272 damarlı bitki takson tespit edilmiştir. Alanda sazlık-bataklık, geçici subasar ormanı, orman ve dere ekosistemleri bir arada bulunmaktadır. Bu nedenle alan küçük olmasına rağmen farklı habitat ve ekosistem tiplerini içerdiğinden zengin bir biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Tabiatı Koruma Alanı, Doğal Sit Alanı ve aynı zamanda Önemli Bitki Alanı koruma statülerini bünyesinde barındıran Hacıosman Ormanı, hem Avrupa’da da nadir bulunan kalıntı alüvyal su basar ormanlardan biri olması nedeniyle hem de içerdiği ekosistem tipleri ve biyolojik çeşitlilik unsurları, nadirlik ve tipiklik bakımından oldukça önem arz etmektedir. Çalışma alanında tespit edilen damarlı bitki taksonları içerisinden her ne kadar endemik ve nadir türlere rastlanılmamış olmakla beraber izlemeye konu olabilecek 4 türün varlığından söz edilebilir; bunlardan ilki IUCN Kırmızı Liste kategorilerine göre VU statüsünde yer alan Plantago lanceolata (Su sinir otu), diğeri Bern Sözleşmesi’nin Ek-1 listesi içerisinde yer alan türlerden Cyclamen coum ssp. coum (Sıklamen-Yer Somunu) bitki taksonları ile Quercus robur (Saplı Meşe) ve Fraxinus angustifolia (Sivri Meyveli Dişbudak) türlerine ait bu orman dokusu içerisinde tespit edilen iki adet potansiyel anıt ağaç olarak özetlenebilir.

Anahtar Kelimeler

Hacıosman Ormanı Tabiatı Koruma Alanı, Flora, Vejetasyon, Habitat, Subasar orman, Bitki ekolojisi

Destekleyen Kurum

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

Teşekkür

Bu araştırma, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü uhdesinde, 2017 yılı içerisinde BELDA Belde Proje ve Danışmanlık Ticaret Ltd. Şti. tarafından yürütülen ‘Hacıosman Ormanı Tabiatı Koruma Alanı Kaynak Değerleri Envanter-Araştırma ve İzleme Programının Geliştirilmesi Projesi’ kapsamında tamamlanmıştır. Araştırmanın arazi çalışmaları sırasındaki desteklerinden dolayı Biyolog Prof. Dr. Tamer KEÇELİ, Orman Mühendisi Doç. Dr. Serhat URSAVAŞ’a, çalışma kapsamında çeşitli literatür verilerinin derlenmesi ve haritalama çalışmalarındaki katkılarından dolayı BELDA Belde Proje ve Danışmanlık Ticaret Ltd. Şti. çalışanlarına, araştırmanın her aşamasındaki gerekli izinlerin ve bilgilerin sağlanması, lojistik desteklerin sunulması ve diğer katkılarından dolayı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü özelinde tüm T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı 11. Bölge Müdürlüğü Samsun İl Şube Müdürlüğü yetkililerine teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Avrupa Çevre Ajansı, 2020. The EU Habitats Directive Annex I habitat types – EUNIS Habitat Tipleri sorgulama sistemi. https://eunis.eea.europa.eu/habitats.jsp Web sayfasına 2 Ocak 2020 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Bonham, C.D. 1989. Measurements for terrestrial vegetation. Wiley Intersciences Series, 346 p., N.Y.
• Braun-Blanquet, J. 1932. Plant Sociology: the Study of Plant Communities. English translation of Pflanzensoziologie (Translated by Fuller, G.D. and H.S. Conard), McGraw-Hill. New York.
• Canfield, R. H., 1941. Application of the Line Interception Method in Sampling Range Vegetation, Volume 39: pp. 388-394.
• Carrington, M.E. and Keeley, J.E., 1999. Comparision of post-fire seedling establishment between scrub communities in Mediterranean and non-Mediterranean climate ecosystems. Journal of Ecology 87: 1025-1036.
• Dale, V. H., S. L. Brown, R. Haeuber, N. T. Hobbs, N. J. Huntly, R. J. Naiman, W. E. Riebsame, M. G. Turner, T. J. Valone. 2000. Ecological principles and guidelines for managing the use of land. Ecological Applications 10:639- 670.
• Davis, P.H. 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 1-9, University Press, Edinburgh.
• Davis, P.H., Harper, P.C. & Hege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburg.
• Davis, P. H., Mill, R. R., Tan, K. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 10, University Press, Edinburgh.
• Diersing, V. E., Shaw, R. B., and D.J. Tazik. 1992. US Army Land Condition-Trend Analysis (LCTA) Programme. Enviromental Management 16: 405-414.
• Eken, G., Bozdoğan, M., İsfendiyaroğlu, S., Kılıç, D.T. ve Lise, Y. (eds.). 2006. Türkiye'nin Önemli Doğa Alanları. 2 Cilt. Doğa Derneği, Ankara.
• Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel N., 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Listesi, (Red Data Book of Turkish Plants (Pteridophyta and Angiospermae)). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği ve Van 100. Yıl Üniversitesi Yayını, 246 Syf. Ankara.
• Güner, A., N. Özhatay, T. Ekim & Baser, K. H. C. (edlr.) (2000). Flora of Turkey and East Aegean Islands 11, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M.T., (edlr.), 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. 1290 Syf. İstanbul.
• International Union for Conservation of Nature-IUCN, 2001. Red List Categories and Criterias, Gland-Switzerland. IUCN, 2020. www.iucnredlist.org Websayfasına 2 Ocak 2020 tarihinde erişim sağlanmıştır. IUCN Red List 2019.3, Gland-Switzerland.
• Kevseroğlu, K., Özen, F., Duru, M., 1994. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kurupelit kampus alanındaki önemli tıbbi bitkilerin tespiti ve çiçeklenme dönemlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Ond. May. Üniv. Fen Dergi. 5(1), 27-38.
• Kılınç, M., Özen, F., 1988. Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kurupelit kampus alanı ve çevresinin florası. Ond. May. Üniv. Fen Der. 1 (2): 97-121.
• Kılınç, M., Özkanca, R., 1991. Orta Karadeniz Bölgesi kıyı kumullarının florası. Doğa. Tr. J. of Botany 15: 314-327.
• Korkmaz, H., Mumcu, Ü.G., Alkan, S., Kutbay, H.G., 2012. Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı’nın Psammofil, Higrofil ve Orman Vejetasyonu Üzerine Sintaksonomik Bir Araştırma. Ekoloji 21, 85, 64-79 (2012).
• Krebs, C.J., 1989. Ecological Methodology. Harper & Row Publishers, New York.
• Larsen, T.H. (ed.). 2016. Core Standardized Methods for Rapid Biological Field Assessment. Conservation International, Arlington, VA.
• Özen, F., Kılınç, M., 2002. The Flora and Vegetation of Kunduz Forests (Vezirköprü / Samsun). Turk J Bot, 26 (2002) 371-393.
• Özhatay, N., Byfield, A., Atay, S., 2003: Türkiye’nin Önemli Bitki Alanları, WWF Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı), İstanbul.
• Özhatay, N., Kültür, Ş., 2006. Check-list of additional taxa to the Supplement Flora of Turkey III. Turkish Journal of Botany 30:281-316.
• Özhatay, N., Kültür, Ş., Aslan, S. 2009. Check-list of additional taxa to the supplement Flora of Turkey IV. Turkish Journal of Botany 33: 191-226.
• Phillips, O.L. & Miller, J.S. 2002. Global Patterns of Forest Diversity: The Dataset of Alwyn Gentry. Monographs in Systematic Botany, Volume 89. Missouri Botanical Garden, St Louis, Missouri. 319 p.
• Pils, G. 2006. Flowers of Turkey, A Photo Guide. Friedrich VDV, 408 Syf. Austria.
• Stylinski, C.D., Allen, E.B., 1999. Lack of native species recovery following severe exotic distuurbance in southern Californian shrublands. Journals of Applied Ecology 36: 544-554.
• Şişli, M. N., 1996. Ekoloji. Yeni Fersa Matbaacılık, Ankara.
• Tavşanoğlu, Ç., Gürkan, B. 2002. Postfire changes in soil properties of Pinus brutia Ten. forests in Marmaris National Park, Turkey. Hacettepe Journal of Biology and Chemistry 31: 95-105.
• Tazik, D.J., Warren, S.D., Diersing, V.E. , Shaw, R.B., Brozka, R.J., Bagley, C.F., and W.R. Whitworth. 1992. U.S. Army Land Condition-Trend Analysis (LCTA) Plot Inventory Field Methods. USACERL Technical Report N-92/03. Champaign, IL.
• Thanos, C.A. and Marcou, S., 1991. Post-fire regeneration in Pinus brutia ecosystems of Samos Island (Greece): 6 years after. Acta Oecologica 12(5): 633-642.
• TÜBİVES (Türkiye Bitkileri Veri Servisi), 2020. http://turkherb.ibu.edu.tr/index.php
• Yalçın, E., 2004. Orta Karadeniz Bölgesinin Sahil Kesiminde Bulunan Doğal Meraların Vejetasyonu Üzerinde Floristik, Fitososyolojik ve Ekolojik Bir Araştırma. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Yeniyurt, C., Çağırankaya, S., Lise, Y., Ceran, Y., (editörler), 2008. Kızılırmak Deltası Sulak Alan Yönetim Planı (2008-2012). Çevre ve Orman Bakanlığı, Ankara.