Türkiye’nin Afrika’ya Yönelik Kalkınma Yardımlarının Yardım Etkinliği Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 21, 201 - 229, 25.11.2019

Enver Arpa Murat Bayar

Öz

Bu makalede Türkiye’nin gerek kamu kurumları ve gerekse sivil toplum kuruluşları aracılığıyla Afrika Kıtasına yönelik olarak gerçekleştirdiği kalkınma yardımları ele alınmış ve Birleşmiş Milletler Binyıl Kalkınma Hedefleri kapsamında genel bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Ardından Afrika’nın en az gelişmiş ülkelerinden olan Sudan ve Nijer’e yönelik yardım faaliyetleri ele alınarak her iki ülkeden seçilen birer örnek proje OECD DAC kriterleri üzerinden değerlendirilmiştir. İncelemede yeterli kalkınma araçlarına sahip olmasına karşın Kıta’nın hâla yoksulluk sorunuyla karşı karşıya bulunduğu; uluslararası toplumun sağladığı desteğin çeşitli sebe- plerden dolayı arzulanan sonucu elde edemediği tespit edilmiştir. Kıta’da henüz yeni bir aktör olmasına karşın Türkiye’nin bölgeye yönelik kalkınma programlarının dikkat çekici bulunduğu sonucuna varılmıştır. Kıta’nın hemen tüm ülkeleriyle farklı alanlarda kalkınma proje ve programları yürütmekte olan Türkiye’nin gerek kamu kurumları ve gerekse sivil toplum kuruluşları aracılığıyla sağladığı ayni ve nakdi desteğin uluslararası taahhütlerle önemli oranda örtüştüğü tespitinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma Yardımı, Binyıl Kalkınma Hedefleri, DAC Kriterleri

Destekleyen Kurum

Bu çalışma Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından desteklenmiştir. Proje Kodu: 163

Proje Numarası

163

An Assessment of The Effectiveness of Turkey’s Development Assistance to Africa

Öz

Proje Numarası

163

Kaynakça

• Arpa, Enver, Hartum Program Koordinatörlüğü 2011 Faaliyet Raporu (Po- wer Point Sunumu) 05.02.2011.
• Arpa, Enver, “TİKA’nın Yurt Dışındaki Sağlık Faaliyetleri”, Sağlık Düşünce- si ve Tıp Kültürü Dergisi, yıl 2013, sayı 26, ss.16-19.
• Birleşmiş Milletler Evi Türkiye, “Binyıl Kalkınma Hedefleri Nedir?” http:// www.un.org.tr/includes/files/Binyil02.pdf (Erişim Tarihi: 04.02.2019) DW, “2017’de Her 5 Saniyede Bir Çocuk Öldü”, 19.01.2019, https:// www.dw.com/tr/2017de-her-be%C5%9F-saniyede-bir-%C3%A7ocuk- %C3%B6ld%C3%BC/a-45544651 (Erişim Tarihi:09.02.2019)
• Haberler.Com, “Afrika Tecrübe Paylaşımı Hazırlık Programı”, 3 Ağustos 2017, https://www.haberler.com/afrika-tecrube-paylasimi-hazirlik-programi- 9898930-haberi/ (Erişim Tarihi: 04.02.2019)
• Haberler.Com, “Binlerce Afrikalı Işığa Kavuştu”, 29.12.2016, https://www.haberler.com/binlerce-afrikali-isiga-kavustu-9110111-haberi/ (Erişim Tarihi: 13.02.2019)
• IHH, “10 yılda 100 binden fazla kişiye ışık oldunuz”, https://www.ihh.org. tr/katarakt (Erişim Tarihi: 14.02.2019)
• İkinci Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi, http://afrika.mfa.gov.tr/default.tr.mfa (Erişim Tarihi:09.02.2019)
• Karagöz, Ferda, “Yoksulluk Tuzağı ve Dış Yardım: Eleştirel bir Yaklaşım”, Sosyal Bilimler Dergisi, 2010, (4), 1-13.
• Kulaklıkaya, Musa, “Kalkınma Yardımında Dünyadaki Son Trendler ve TİKA”, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, sayı 31.
• Milliyet, “IHH Sudanda 30 Su Kuyusu Açtı”, 16.04.2018, http://www.mil- liyet.com.tr/ihh-sudan-da-30-su-kuyusu-acti-ankara-yerelhaber-2734639/ (erişim: 09.03.2019 OECD, Aid Effectiveness 2011: Progress in İmplementing the Paris Decla- ration, Better Aid, OECD Publishing, 2012 s.19. https://read.oecd-ilibrary. org/development/aid-effectiveness-2011_9789264125780-en#page3 (Erişim Tarihi: 30.01.2019)
• OECD, “DAC Glossary of Key Terms and Concepts”, http://www.oecd.org/ dac/dac-glossary.htm#Aid_Activity (Erişim Tarihi:15.04.2018)
• OECD, “Net ODA”, 20.12.2017, https://data.oecd.org/oda/net-oda.htm (Eri- şim Tarihi: 02.02.2019)
• OECD, The Parıs Declaratıon On Aıd Effectıveness: Fıve Prıncıples For Smart Aıd, http://www.oecd.org/dac/effectiveness/45827300.pdf (Erişim Ta- rihi: 15.04.2018)
• Önder, Murat & Barış, Şevki, “Kalkınma İşbirliğinde Etkinlik Arayışları ve Yeni Aktörler: Paradigma Dönüşümü” Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştır- maları Dergisi, 2017, sayı, 5. ss. 23-43.
• Özlem Keskin, Yardım Etkinliği ve TİKA, TİKA Uzmanlık Tezi, Ankara 2011.
• Serhat Orakçı, Afrika’nın Geleceği Bir Nüfus Analizi, İstanbul: İHH İnsamer, 2017.
• Sudan-Türkiye Eğitim ve Araştırma Hastanesi İşletme ve Devir Protokolü, https://dosyahastane.saglik.gov.tr/Eklenti/21537,1-devir-protokolupdf.pdf?0 (erişim: 09.03.2019)
• Şebnem Tosunoğlu, “Türkiye’nin Resmi Kalkınma Yardımları Politikası: Eğilimler ve Hedefler”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, Cilt: 4, Yıl: 4, Sayı: 10 (2015/3)
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, “Nijer’in Ekonomisi”, http://www.mfa.gov.tr/nijer- ekonomisi.tr.mfa (Erişim Tarihi:09.02.2019)
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, “Türkiye’nin Kalkınma İşbirliği: Genel Özellikleri ve En Az Gelişmiş Ülkelere Yönelik Yaklaşımı”, http://www.mfa.gov.tr/tur- kiyenin-kalkinma-isbirligi.tr.mfa (Erişim Tarih: 06.02.2019)
• T.C. Kalkınma Bakanlığı, Kalkınma İçin Uluslararası İşbirliği, Metotlar ve Yaklaşımlar, Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara 2015.
• TİKA Faaliyet Raporu 2017, hazırlayan: TİKA SGDB. https://www.tika.gov.tr/upload/2018/2017%20Faaliyet%20Raporu/ T%C4%B0KA%20Faaliyet%20Raporu%202017.pdf (Erişim Tarihi: 10.02.2019)
• TİKA, Faaliyet Raporu 2013, hazırlayan: TİKA SGDB, Ankara 2014. http://www.tika.gov.tr/upload/oldpublication/faaliyet-raporu-2013.pdf (Eri- şim Tarihi: 10.04.2018)
• TİKA, 2014 Faaliyet Raporu, hazırlayan: Gökhan Umut, Nurçin Yıldız. http://www.tika.gov.tr/upload/2016/Prestij%20Eserler/Faaliyet%20Raporu%202014.pdf (Erişim Tarihi: 10.02.2019)
• TİKA, 2015 Faaliyet Raporu, hazırlayan: Komisyon. https://www.tika.gov.tr/upload/2017/05/Faaliyet%20Raporu%20 2015/2015%20Faaliyet%20Raporu.pdf (Erişim Tarihi: 08.02.2019)
• TİKA, 2016 İdare Faaliyet Raporu, https://www.tika.gov.tr/upload/2017/03/2016%20 IdareFaaliyetRaporu/%C4%B0dare%20Rapor_2016_WebFormati.pdf (Eri- şim Tarihi: 10.02.2019) TİKA, Her Şey Bir Tebessüm İçin, Ankara 2018.
• TİKA, Kalkınma Yardımlarına İlişkin Tanımlar ve Örnekli Açıklamalar, hazırlayan: SGPK Birimi, Ankara 2008.
• TİKA, Türkiye Kalkınma Yardımları Raporu 2017, hazırlayan: TİKA SGDB, Ankara 2018.
• United Nations, “The Sustainable Development Goals Report 2017”. https:// reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/TheSustainableDevelopment- GoalsReport2017.pdf (Erişim Tarihi: 05.02.2019)
• United Nations, “The Millenium Development Goals Report 2012”. New York, http://www.un.org/en/development/desa/publications/mdg-report-2012. html (Erişim Tarihi:16.04.2018)
• Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, Türkiye Bursları, (yayın- lanmamış bilgi notu) Şubat 2019.