Research and conservation studies on sea daffodil (Pancratium maritimum)
Yıl 2020,
Cilt: 3 Sayı: 3, 103 - 108, 01.07.2020
Sevim Demir
,
Fisun Gürsel Çelikel
Öz
There is only one Pancratium species naturally grown in Turkey is called Sea daffodil (Pancratium maritimum L.). P. maritimum a group of monocotyledons belongs to the Amaryllidaceae family and they are geophyte with their bulbs. Sea daffodil is a perennial Mediterranean plant and naturally grows in the sandy coasts of Turkey. Pancratium maritimum is one of the rare and endangered plants of Turkey because of urbanization, tourism infrastructure, usage their natural habitats as coasts, and recreational activities, excessive collection flowers and bulbs. Their usage in pharmacology because of the medical properties of the bulbs and in other related industries and their potential usage as ornamental plants increases their importance. In the framework of a national TÜBİTAK project Pancratium maritimum were taken under conservation in the collection gardens or Research Institutes in Turkey. Collection of the Pancratium maritimum is prohibited in the wild at national level by regulations concerning bulbous plants in Turkey. In addition some morphological and anatomical properties, determination of threats affecting Pancratium maritimum populations were studied in Turkey. Other than in vitro and seed propagation, taxonomy and biological properties, evaluation of conservation strategies and genetic diversity in P. maritimum, chemical composition of floral volatiles, determination of alkaloids from P. maritimum bulbs, their bioactivity and usage in pharmacology were studied in the world. In this review, some information about conservation and research studies of Pancratium maritimum in Turkey and the other countries were given and discussed to take attentions and considerations on the importance and conservation of P. maritimum.
Teşekkür
Teşekkür ve Bilgilendirme
Bu çalışma 28-30 Kasım 2018 tarihlerinde Samsun’da düzenlenen ‘The 2nd International UNIDOKAP Black Sea Symposium on BIODIVERSITY’ isimli sempozyumda sunulmuştur.
Kaynakça
- Abbassy M, Gougery O, El-Hamady S, Sholo M. 1998. Insecticidal, Acaricidal and Synergistic Effects of Soosan, Pancratium maritimum Extracts and Constituents. J. Egypt. Soc. Parasitol. 28: 197-205.
- Anonim 2014. http://www.milliyet.com.tr/kum-zambagi-icin-seferberlik-aydin-yerelhaber-318080. Erişim; Nisan, 2017.
- Ağır ŞU, Kutbay HG, Sürmen B. 2014. Samsun Kumul Vejetasyonunda Nadir TürlerinTespiti.https://www.researchgate.net/publication/272160559_Samsun_Kumul_Vejetasyonunda_Nadir_Turlerin_Tespiti_The_Determination_of_Rare_Species_in_Central_Black_Sea_Dune_Vegetation. Erişim; 14 Aralık 2015.
- Balestri E, Luccarini G, Cinelli F. 2001. Isolation of Leaf Protoplasts from Pancratium maritimum L. and Two Other Dune Plants: Possible Applications. Journal of Coastal Research, 17/1:188-194.
- Balkaya A, Duman İ, Engiz M, Ermiş S, Onus N, Özcan M, Çelikel F, Demir İ, Kandemir D, Özer M. 2015. Bahçe Bitkileri Tohumluğu Üretimi ve Kullanımında Değişimler ve Yeni Arayışlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi, 12-16 Ocak 2015, Ankara, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, 2: 985-1110.
- Berkov S, Evstatievaa L, Popov S. 2004. Alkaloids in Bulgarian Pancratium maritimum L. Z. Naturforsch, 59:65-69.
- Bogdanova Y, Pandova B, Yanev S, Stanilova M. 2009. Biosynthesıs Of Lycorine By in vitro Cultures of Pancratıum maritimum L. (Amaryllidaceae). XI Anniversary Scientific Conference, 919-922.
- Berkov S, Bastida j, Nikolova M, Viladoma F, Codina C, 2008. Rapid TLC/GC-MS Identification of Acetylcholinesterase Inhibitors in Alkaloid Extracts. Phytochem Anal 19:411–419.
- Çelikel FG. 2014. Doğal Çiçek Soğanları ve Süs Bitkileri Ders Notları, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Samsun.
- Çelikel FG. 2015. Süs Bitkilerinde Tohumluk (Tohum, Fide, Fidan, Soğan) Üretimi ve Kullanımı. SÜSBİR Dergisi, 3:32-33.
- Davis PH. 1984. Flora of Turkey and East Aegan Islands. Edinburgh University Pres, 8: 380-381.
- De Castro O, Brullo S, Colombo P, Jury S, Luca P, Maıo A. 2012. Phylogenetic and Biogeographical İnferences for Pancratium (Amaryllidaceae), with An Emphasis on The Mediterranean Species Based on Plastid Sequence Data. Botanical Journal of the Linnean Society, 170:12–28.
- Demir Z, Müderrisoğlu H, Aksoy N, Aydın Ş, Uzun S, Özkara H. 2010. Effects of Second Housing and Recreational Use on Pancratium maritimum L. Population in Western Black Sea Region of Turkey. Journal of Food, Agriculture & Environmen, 8 /2:890-894.
- Demir E, Özdemir Z. 2013. Kazanlı - Mersin Bölgesinde Cu, Mn, Zn, Cd ve Pb için Biyojeokimyasal Anomalilerin İncelenmesi ve Çevresel Ortamın Yorumlanması. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 37/2: 119-140.
- Demir S, Çelikel FG. 2017. Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5/13: 1726-1731.
- Dothan NF. 1986. Flora Palaestina, Vol. 4. Israel Academy of Sciences and Umanities, Jerusalem, Israel.
- Eisikowitch D, Galil J. 1971. Effect of Wind on The Pollination of Pancratium maritimum L. (Amaryllidaceae) by Hawkmoths (Lepidoptera: Sphingidae). Journal of Animal Ecology, 40 (3): 673-678.
- Erciyas Yavuz K. 2011. Önemli Bir Doğa Alanı: Kızılırmak Deltası, Samsun Sempozyumu, Samsun.
- Georgiev V, Ivanov I, Pavlov A. 2010. Obtaining and Selection of Pancratium Maritimum L. In Vitro Cultures with Acetylcholinesterase Inhibitory Action. Biotechnology & Biotechnological Equipment, 24:sup1, 149-154.
- Giovino A, Domina G, Bazan G, Campisi P, Scibetta S. 2015. Taxonomy and Conservation of Pancratium maritimum (Amaryllidaceae) and Relatives in the Central Mediterranean. Acta Botanica Gallica, 162:4, 289-299.
- Grassi F, Cazzaniga E, Minuto L, Peccenini S, Barberis G, Basso B. 2005. Evaluation of Biodiversity And Conservation Strategies in Pancratium maritimum L. for The Northern Tyrrhenian Sea. Biodiversity and Conservation, 14: 2159-2169.
- Gümüş C, Ellialtıoğlu Ş. 2006. Kum Zambağı (Pancratium maritimum)’nın Doku Kültürü ile Çoğaltılma Olanağı Üzerine Bir Çalışma. III. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, 8- 10 Kasım 2006, İzmir, Türkiye, 435- 439.
- Gümüş C. 2015. Kum zambağı (Pancratium maritimum L.) Bitkisinde Yapılan Araştırmalar Üzerinde Bir İnceleme. Derim, 32 /1:89-105.
- Hocagil M, Pınar H, Ulun A. 2010. Mersin İlinde İki Farklı Bölgede Belirlenen Kum Zambağı (Pancratium maritimum L.) Genotiplerinin Genetik Farklılıklarının SRAP ve RAPD Markırları Yardımıyla Belirlenmesi, IV. Süs Bitkileri Kongresi, 20–22 September, Erdemli, Mersin, pp. 245-250.
- Iordanov D. 1964. Genus Pancratium. In: Flora of People’ Republic of Bulgaria. Ademic Press, Sofia, Vol. 2, pp. 323-324.
- Kanmaz E. 2013. Kum Zambağı (Pancratium maritimum L.)’nın in vivo ve in vitro koşullarda tohumla üretimi üzerine bir çalışma. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı.
- Kaya E, Erken K, Arı E, Ulun A, Aslay M, Saraç Y, Rastgeldi U, Kesici A. 2009. 105G068 no’lu TÜBİTAK-KAMAG-1007 Proje Sonuç Raporu, Bazı Doğal Bitkilerin Kültüre Alınması Yeni Tür ve Çeşitlerin Süs Bitkileri Sektörüne Kazandırılması-I.
- Kılınç M, Yuksel S. 1995. Pancratium maritimum L. (Amaryllidaceae) Üzerinde Morfolojik, Anatomik ve Ekolojik Bir Araştırma, Doga. Turk. J. Bot. 19: 309–320.
- Korkmaz E, Çelikel FG. 2013. Türkiye Kıyılarında Doğal Yayılış Gösteren Kum Zambağının Korunması ve Kültüre Alınması Üzerine Yapılan Araştırmalar. V. Süs Bitkileri Kongresi. 6-9 Mayıs, Yalova. 855-859.
- Leporini M, Catinella G, Bruno M, Falco T, Tundis R, Loizzo MR. 2018. Investigating the Antiproliferative and Antioxidant Properties of Pancratium maritimum L. (Amaryllidaceae) Stems, Flowers, Bulbs, and Fruits Extracts. Hindawi Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 1-7.
- Nikopoulos D, Alexopoulos AA. 2008. In vitro propagation of an endangered medicinal plant: Pancratium maritimum L. Journal of Food, Agriculture & Environment, 6/2:393-398.
Resmigazete 2020. Doğal çiçek soğanlarının ihracat listesi, www.resmigazete.gov.tr (Erişim tarihi, 10.02.2020).
- Sanaa A, Boulila A, Bejaoui A, Boussaid M, Fadhel NB. 2012. Variation of The Chemical Composition of Floral Volatiles in The Endangered
Tunisian Pancratium maritimum L. Populations (Amaryllidaceae). Industrial Crops and Products, 40:312–317.
- Sanaa A, Boulila A, Boussaid M, Fadhel NB. 2013. Alginic Acid and Derivatives, New Polymers from the Endangered Pancratium maritimum L. Industrial Crops and Products, 44:290-293.
- Soltan M, Hamed AR, Hetta MH, Hussein AA. 2015. Egyptian Pancratium maritimum L. Flowers as A Source of Anti-Alzheimer’s Agents. Bulletin of Faculty of Pharmacy, Cairo University, 53:19-22.
- Sur-Altıner D, Gürkan E, Mutlu G, Tuzlacı E, Ang O. 1999. The Antifungal Activity of Pancratium maritimum. Fitoterapia, 70:187-189.
- Yasemin S, Köksal N, Büyükalaca S. 2018. Effects of Disinfection Conditions and Culture Media on in vitro Germination of Sea Daffodil (Pancratium maritimum). J Biol Environ Sci, 12/34:13-22.
- Ulun A, Hocagil M. 2009. Doğu Akdeniz Kumullarında Bulunan Doğal Bitkilerin Seleksiyonu ve Süs Bitkisi Olarak Kullanım Olanaklarının Araştırılması, TUBİTAK 1007 programı sonuç raporu.
- Zahreddine H, Clubbe C, Baalbaki R, Ghalayini A, Talhouk SN. 2004. Status of native species in threatened Mediterranean habitats: the case of Pancratium maritimum L. (sea daffodil) in Lebnon. Biological Conservation, 120:11–18.
Yıl 2020,
Cilt: 3 Sayı: 3, 103 - 108, 01.07.2020
Sevim Demir
,
Fisun Gürsel Çelikel
Öz
Pancratium cinsine ait Türkiye’de doğal olarak yetiştiği bilinen tek tür kum zambağıdır (Pancratium maritimum L.). Soğanlı bitki olmasıyla geofit grubuna giren kum zambağı, Amaryllidaceae familyasına ait ve monokotiledonlardandır. Çok yıllık bir Akdeniz bitkisi olan P. maritimum L. doğal olarak Türkiye’nin kumul alanlarında yetişmektedir. Ancak Türkiye’de nadir olarak bulunan P. maritimum’un yaşam alanı olan sahillerin bilinçsiz kullanımı, turizm çalışmaları, kentleşme, rekreasyonel faaliyetler, soğanların ve çiçeklerin aşırı ve bilinçsiz sökümleri gibi sebeplerden dolayı nesli tehlike altındadır. P. maritimum’un süs bitkisi olarak kullanım potansiyeli bulunmaktadır. Ayrıca toprak altı gövdelerinde bulunan alkaloitlerin farmakolojide ve ilgili diğer endüstrilerde değerlendirilmesi kum zambağının önemini arttırmaktadır. Ülkemizde yapılan ulusal düzenlemeler ile ‘Doğal Çiçek Soğanlarının Doğadan Toplanması, Üretimi ve İhracatına İlişkin Yönetmelik’e göre P. maritimum’ un doğadan toplanması ve ihracatı tamamen yasaklanmıştır. Ayrıca Türkiye’de kum zambağı ile ilgili, bazı morfolojik ve anatomik çalışmalar ile popülasyonları etkileyen tehdit faktörlerinin belirlenmesi üzerine çalışmalar yürütülmüştür. Ülkemizde yapılan bu çalışmaların yansıra dünyada kum zambağı üzerine in-vitro ve generatif çoğaltma çalışmaları, taksonomik, biyolojik özellikler ve koruma stratejileri ile genetik çeşitliliğin belirlenmesi ile ilgili çalışmalara rastlanmaktadır. Ayrıca P. maritimum çiçeklerinde bulunan uçucu yağların ve soğanlarda bulunan alkaloitlerin belirlenmesi ile bunların farmakolojide kullanımıyla ilgili çalışmalar da ülkemizde ve dünyada yürütülmüştür. Bu derleme, Türkiye’de doğal olarak yetişen ve ülkemiz açısından çok önemli bir tür olan Pancratium maritimum üzerine yapılan koruma ve araştırma çalışmaları ile alakalı bilgiler vermek, türün önemine ve korunmasına dikkat çekmek amacıyla hazırlanmıştır.
Kaynakça
- Abbassy M, Gougery O, El-Hamady S, Sholo M. 1998. Insecticidal, Acaricidal and Synergistic Effects of Soosan, Pancratium maritimum Extracts and Constituents. J. Egypt. Soc. Parasitol. 28: 197-205.
- Anonim 2014. http://www.milliyet.com.tr/kum-zambagi-icin-seferberlik-aydin-yerelhaber-318080. Erişim; Nisan, 2017.
- Ağır ŞU, Kutbay HG, Sürmen B. 2014. Samsun Kumul Vejetasyonunda Nadir TürlerinTespiti.https://www.researchgate.net/publication/272160559_Samsun_Kumul_Vejetasyonunda_Nadir_Turlerin_Tespiti_The_Determination_of_Rare_Species_in_Central_Black_Sea_Dune_Vegetation. Erişim; 14 Aralık 2015.
- Balestri E, Luccarini G, Cinelli F. 2001. Isolation of Leaf Protoplasts from Pancratium maritimum L. and Two Other Dune Plants: Possible Applications. Journal of Coastal Research, 17/1:188-194.
- Balkaya A, Duman İ, Engiz M, Ermiş S, Onus N, Özcan M, Çelikel F, Demir İ, Kandemir D, Özer M. 2015. Bahçe Bitkileri Tohumluğu Üretimi ve Kullanımında Değişimler ve Yeni Arayışlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi, 12-16 Ocak 2015, Ankara, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, 2: 985-1110.
- Berkov S, Evstatievaa L, Popov S. 2004. Alkaloids in Bulgarian Pancratium maritimum L. Z. Naturforsch, 59:65-69.
- Bogdanova Y, Pandova B, Yanev S, Stanilova M. 2009. Biosynthesıs Of Lycorine By in vitro Cultures of Pancratıum maritimum L. (Amaryllidaceae). XI Anniversary Scientific Conference, 919-922.
- Berkov S, Bastida j, Nikolova M, Viladoma F, Codina C, 2008. Rapid TLC/GC-MS Identification of Acetylcholinesterase Inhibitors in Alkaloid Extracts. Phytochem Anal 19:411–419.
- Çelikel FG. 2014. Doğal Çiçek Soğanları ve Süs Bitkileri Ders Notları, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Samsun.
- Çelikel FG. 2015. Süs Bitkilerinde Tohumluk (Tohum, Fide, Fidan, Soğan) Üretimi ve Kullanımı. SÜSBİR Dergisi, 3:32-33.
- Davis PH. 1984. Flora of Turkey and East Aegan Islands. Edinburgh University Pres, 8: 380-381.
- De Castro O, Brullo S, Colombo P, Jury S, Luca P, Maıo A. 2012. Phylogenetic and Biogeographical İnferences for Pancratium (Amaryllidaceae), with An Emphasis on The Mediterranean Species Based on Plastid Sequence Data. Botanical Journal of the Linnean Society, 170:12–28.
- Demir Z, Müderrisoğlu H, Aksoy N, Aydın Ş, Uzun S, Özkara H. 2010. Effects of Second Housing and Recreational Use on Pancratium maritimum L. Population in Western Black Sea Region of Turkey. Journal of Food, Agriculture & Environmen, 8 /2:890-894.
- Demir E, Özdemir Z. 2013. Kazanlı - Mersin Bölgesinde Cu, Mn, Zn, Cd ve Pb için Biyojeokimyasal Anomalilerin İncelenmesi ve Çevresel Ortamın Yorumlanması. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 37/2: 119-140.
- Demir S, Çelikel FG. 2017. Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5/13: 1726-1731.
- Dothan NF. 1986. Flora Palaestina, Vol. 4. Israel Academy of Sciences and Umanities, Jerusalem, Israel.
- Eisikowitch D, Galil J. 1971. Effect of Wind on The Pollination of Pancratium maritimum L. (Amaryllidaceae) by Hawkmoths (Lepidoptera: Sphingidae). Journal of Animal Ecology, 40 (3): 673-678.
- Erciyas Yavuz K. 2011. Önemli Bir Doğa Alanı: Kızılırmak Deltası, Samsun Sempozyumu, Samsun.
- Georgiev V, Ivanov I, Pavlov A. 2010. Obtaining and Selection of Pancratium Maritimum L. In Vitro Cultures with Acetylcholinesterase Inhibitory Action. Biotechnology & Biotechnological Equipment, 24:sup1, 149-154.
- Giovino A, Domina G, Bazan G, Campisi P, Scibetta S. 2015. Taxonomy and Conservation of Pancratium maritimum (Amaryllidaceae) and Relatives in the Central Mediterranean. Acta Botanica Gallica, 162:4, 289-299.
- Grassi F, Cazzaniga E, Minuto L, Peccenini S, Barberis G, Basso B. 2005. Evaluation of Biodiversity And Conservation Strategies in Pancratium maritimum L. for The Northern Tyrrhenian Sea. Biodiversity and Conservation, 14: 2159-2169.
- Gümüş C, Ellialtıoğlu Ş. 2006. Kum Zambağı (Pancratium maritimum)’nın Doku Kültürü ile Çoğaltılma Olanağı Üzerine Bir Çalışma. III. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, 8- 10 Kasım 2006, İzmir, Türkiye, 435- 439.
- Gümüş C. 2015. Kum zambağı (Pancratium maritimum L.) Bitkisinde Yapılan Araştırmalar Üzerinde Bir İnceleme. Derim, 32 /1:89-105.
- Hocagil M, Pınar H, Ulun A. 2010. Mersin İlinde İki Farklı Bölgede Belirlenen Kum Zambağı (Pancratium maritimum L.) Genotiplerinin Genetik Farklılıklarının SRAP ve RAPD Markırları Yardımıyla Belirlenmesi, IV. Süs Bitkileri Kongresi, 20–22 September, Erdemli, Mersin, pp. 245-250.
- Iordanov D. 1964. Genus Pancratium. In: Flora of People’ Republic of Bulgaria. Ademic Press, Sofia, Vol. 2, pp. 323-324.
- Kanmaz E. 2013. Kum Zambağı (Pancratium maritimum L.)’nın in vivo ve in vitro koşullarda tohumla üretimi üzerine bir çalışma. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı.
- Kaya E, Erken K, Arı E, Ulun A, Aslay M, Saraç Y, Rastgeldi U, Kesici A. 2009. 105G068 no’lu TÜBİTAK-KAMAG-1007 Proje Sonuç Raporu, Bazı Doğal Bitkilerin Kültüre Alınması Yeni Tür ve Çeşitlerin Süs Bitkileri Sektörüne Kazandırılması-I.
- Kılınç M, Yuksel S. 1995. Pancratium maritimum L. (Amaryllidaceae) Üzerinde Morfolojik, Anatomik ve Ekolojik Bir Araştırma, Doga. Turk. J. Bot. 19: 309–320.
- Korkmaz E, Çelikel FG. 2013. Türkiye Kıyılarında Doğal Yayılış Gösteren Kum Zambağının Korunması ve Kültüre Alınması Üzerine Yapılan Araştırmalar. V. Süs Bitkileri Kongresi. 6-9 Mayıs, Yalova. 855-859.
- Leporini M, Catinella G, Bruno M, Falco T, Tundis R, Loizzo MR. 2018. Investigating the Antiproliferative and Antioxidant Properties of Pancratium maritimum L. (Amaryllidaceae) Stems, Flowers, Bulbs, and Fruits Extracts. Hindawi Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 1-7.
- Nikopoulos D, Alexopoulos AA. 2008. In vitro propagation of an endangered medicinal plant: Pancratium maritimum L. Journal of Food, Agriculture & Environment, 6/2:393-398.
Resmigazete 2020. Doğal çiçek soğanlarının ihracat listesi, www.resmigazete.gov.tr (Erişim tarihi, 10.02.2020).
- Sanaa A, Boulila A, Bejaoui A, Boussaid M, Fadhel NB. 2012. Variation of The Chemical Composition of Floral Volatiles in The Endangered
Tunisian Pancratium maritimum L. Populations (Amaryllidaceae). Industrial Crops and Products, 40:312–317.
- Sanaa A, Boulila A, Boussaid M, Fadhel NB. 2013. Alginic Acid and Derivatives, New Polymers from the Endangered Pancratium maritimum L. Industrial Crops and Products, 44:290-293.
- Soltan M, Hamed AR, Hetta MH, Hussein AA. 2015. Egyptian Pancratium maritimum L. Flowers as A Source of Anti-Alzheimer’s Agents. Bulletin of Faculty of Pharmacy, Cairo University, 53:19-22.
- Sur-Altıner D, Gürkan E, Mutlu G, Tuzlacı E, Ang O. 1999. The Antifungal Activity of Pancratium maritimum. Fitoterapia, 70:187-189.
- Yasemin S, Köksal N, Büyükalaca S. 2018. Effects of Disinfection Conditions and Culture Media on in vitro Germination of Sea Daffodil (Pancratium maritimum). J Biol Environ Sci, 12/34:13-22.
- Ulun A, Hocagil M. 2009. Doğu Akdeniz Kumullarında Bulunan Doğal Bitkilerin Seleksiyonu ve Süs Bitkisi Olarak Kullanım Olanaklarının Araştırılması, TUBİTAK 1007 programı sonuç raporu.
- Zahreddine H, Clubbe C, Baalbaki R, Ghalayini A, Talhouk SN. 2004. Status of native species in threatened Mediterranean habitats: the case of Pancratium maritimum L. (sea daffodil) in Lebnon. Biological Conservation, 120:11–18.