Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişliklerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 1, 152 - 173, 08.06.2013

Arş. Gör. Suat Polat Arş. Gör. Mustafa Ercengiz Yrd. Doç. Dr. Hayati Tetik

Öz

Bu araştırma, Ağrı İli, Patnos İlçesi ilkokul ve ortaokul kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin cinsiyete, medeni duruma, okulda görev yapan öğretmen sayısına, yaşa, ve mesleki kıdem süresiyle arasında ilişki olup olmadığını incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, Ağrı İli’nin Patnos İlçesi’nde görev yapan 200 ilkokul ve ortaokul öğretmeni üzerinde yapılmıştır. Araştırma, betimsel türde olup tarama yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Veri toplama araçları olarak Maslach Tükenmişlik Envanteri ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 17 paket programı kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen veriler, değişkenlere göre t-testi ve ANOVA testine tabi tutulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin; cinsiyete göre mesleki tükenmişlik düzeyleri 0,05 düzeyinde farklılaşmamıştır. Okulda görev yapan öğretmen sayısına göre mesleki tükenmişlik düzeyleri 0,05 düzeyinde farklılaşmıştır. Medeni duruma, yaşa, mesleki kıdeme göre mesleki tükenmişlik düzeyleri 0.05 düzeyinde farklılaşmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Mesleki Tükenmişlik, Öğretmen, Kıdem, Okul, Eğitim

The Investigation In Terms Of Different Variables Of Occupational Exhaustion Of Teachers'

Öz

 This research is carried out to investigate whether there is a relationship between the
occupational exhaustion levels of teachers working in primary and secondary education by gender,marital
status number of teachers who worked at the school,age and the duration of professional seniority in
Ağrı/Patnos. The research is carried out on 200 primary and secondary school teachers who worked in
Ağrı/Patnos. The research is descriptive type made by using screening method. Maslach Exhaustion
Inventory and Personal Information Form is used as data collection and were analyzed using a statistical
program for data analysis. The data obtained from the research are tested by t-test and ANOVA.
According to the survey, the levels of occupational exhaustion of teachers by gender differ 0.05. The
levels of occupational exhaustion of teachers by the number of teachers who worked at at the school
differentiate 0.05. The levels of occupational exhaustion by marital status, age and professional seniority
differ at the level of 0.05.

Anahtar Kelimeler

Occupational Exhaustion, Teacher, Seniority, School, Education

Kaynakça

• Bal, E. Ç., Koçyiğit, Ç. S. ve Öztürk, V. 2011. ‘’Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri İle İşe Bağlılık Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma: Ankara İli Örneği.’’ Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12 (1) 2011, 84-85.
• Besler, E. 2006. ‘’Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerde Tükenmişliğin İncelenmesi.’’ Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Teknoloji Eğitimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Betoret, F, D. 2009. ‘’Self-Efficacy, School Resources, Job Stressors and Burnout Among Spanish Primary and Secondary School Teachers: A Structural Equation Approach’’. Educational Psychology, 29(1), 45-68.
• Brouwers, A and Tomic, W. 2000. ‘’A Longitudinal Study Of Teacher Burnout and Perceived Self-Efficacy İn Classroom Management’’. Teaching and Teacher Education, 16, 239- 253.
• Brouwers, A., Evers, W. J. G. ve Tomic, W. 2001. ‘’Self-Efficacy İn Eliciting Social Support and Burnout Among Secondary-School Teachers’’. Journal ofApplied Social Psychology, 31(7),1474-1491
• Brouwers, A. and Tomic, W. 1997. ‘’Teacher Burnout, Perceived Self Efficacy İn Classroom Management and Student Disruptive Behaviour İn Secondary Education’’. Education and Society, 17, 7-26.
• Chan, D. W. 2007. ‘’Burnout, Self-Efficacy, and Successful İntelligence Among Chinese Prospective and İn-Service School Teachers İn Hong Kong’’. Educational Psychology, 27(1), 33–49
• Chan, D. W. 2002. ‘’Stress, Self-Efficacy, Social Support and Psychological Distress Among Prospective Chinese Teachers in Hong Kong’’. Educational Psychology, 22(5), 557-569.
• Çarpi, B. 2008. ‘’Eş Tükenmişliğini Yordayan Değişkenlerin İncelenmesi.’’ Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Mersin.
• Çelikkaleli, Ö. 2011. ‘’Yetişkin Eğitimcisi Öğretmenlerin Tükenmişlik ve Mesleki Yetkinliklerinin İncelenmesi’’. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, yıl:3, sayı:4, 2011, 41.
• Çimen, S. 2007. ‘’İlköğretim Öğretmenlerinin Tükenmişlik Yaşantıları ve Yeterli Algıları’’. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Çiper, A. 2006. ‘’Tükenmişlik Sendromunun Hizmet Kalitesine Etkisi ve Çağrı Merkezi Uygulaması.’’ Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Uluslararası Kalite Yönetimi Bilim Dalı, İstanbul.
• Douglas G. B. and Wright, T. A. 1997. “The Contribution of Burnout to Work Performance”. Journal of Organizational Behavior,18, 491-499.
• Dworkin, A. G. 2001. ‘’Perspectives on Teacher Burnout and School Reform’’. International Education Journal, 2(2), 69–78.
• Edelwich, J. and Brodsky, A. 1980. ‘’Burnout: Stages of Disillusionment in Helping Professions’’. New York Human Science Press.
• Egyed, C. J. and Short, R. J. 2006. ‘’Teacher Self-Efficacy, Burnout, Experience and Decision to Refer A Disruptive Student’’. School Psychology International, 27(4), 462–474.
• Ergin, C. 1992. ‘’Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Envanterinin Uygulanması’’. 7.Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı, 143-154. Ankara: Psikologlar Derneği Yayınları.
• Evers, W. J. G., Brouwers, A. and Tomic, W. 2002. ‘’Burnout and Self-Efficacy: A Study on Teachers’
• Beliefs When İmplementing An İnnovative Educational System in The Netherlands’’. British Journal of Educational Psychology, 72, 227–243.
• Freudenberger, H. J. 1974. ‘’Staff Burnout’’. Journal of Social Issue, 30, 159-165.
• Girgin, G. 1995. ‘’İlkokul Öğretmenlerinde Meslekten Tükenmişliğin Gelişimini Etkileyen Değişkenlerin Analizi ve Bir Model Önerisi’’. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gündüz, B. 2005. ‘’İlköğretim Öğretmenlerinde Tükenmişlik’’. Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (1), 152-166.
• Gündüz, H. 2006. ‘’Yatılı İlköğretim Bölge Okullarında Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyleri, Diyarbakır Örneği.’’ Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bilim Dalı, Diyarbakır.
• Gürbüz, Z. 2008. ‘’Kars İlinde Görevli Okul Öncesi Öğretmenlerinin İş Tatmin Düzeyleri ve Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi.’’ Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Okul Öncesi Öğretmenliği Bilim Dalı, İstanbul.
• Grau, R., Salanova, M. and Peiró, J. M. 2001. ‘’Moderator Effects of Self-Efficacy on Occupatioanl Stress’’. Psychology in Spain, 5(1), 63–74.
• Karalar, İ. (1995). ‘’Çevresel Etki Değerlendirmesi’’. Yeni Türkiye Çevre Özel Sayısı, Temmuz-Ağustos, 1. s. 5.
• Karakuş, G. 2008. ‘’Özel İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi’’. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, Ankara.
• Karahan, Ş. 2005. ‘’Özel Eğitim Okullarında Çalışan Eğitimcilerin Öz Yeterlik Algılarının Ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi’’. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kayabaşı, Y. 2008. ‘’Bazı Değişkenler Açısından Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlikleri’’. Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 20. S. 195, Ankara.
• Karayazı, T. 2008. ‘’Uluslararası Müsabakalarda Görev Yapan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi.’’ Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Kokkinos, C. M. 2007. ‘’Job Stressors, Personality and Burnout in Primary School Teachers’’. British Journal of Educational Psychology, 77, 229–243
• Izgar, H. 2001. ‘’Okul Yöneticilerinin Tükenmişlik Düzeyleri’’. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, Sayı: 27. (335-340).
• Maslach, C. and Zımbardo, P. G. 1982. ‘’Burnout- The Cost Of Caring’’. New Jersey: Prentice- Hall, Inc., Englewood Cliffs.
• Maslach, C., M.P. Leitter, and W.B. Schaufeli, 2001. “Job Burnout”, Annual Review of Psychology, Volume: 52, 397-422.
• Maslach, C. and Jackson, S.E. 1986. ‘’Maslach Burnout Inventory Manual’’. Palo Alto, CA Consulting Psychologist Press.
• Maslach, C. and Jackson, S. E. 1984. ‘’Burnout in Organizational Settings’’. Vol.5, Beverly Hills, CA: Sage.
• Maslach, C. and Jackson, S. E. 1981. ‘’The Measurement of Experienced Burnout’’. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. and Leiter, M. P. 2001. ‘’Job Burnout’’. Annual Reviews of Psychology, 52, 397-422.
• Naktiyok, A. and Karabey, C. N. 2005. ‘’İşkoliklik ve Tükenmişlik Sendromu’’. İnternet’ten 20 Aralık 2012’ de Elde Edilmiştir: http://www. libf.atanuni.edu.tr.
• Özdoğan, H. 2008. ‘’Beden Eğitimi Öğretmenlerinde Mesleki Tükenmişlik’’. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Sivas.
• Özmen, H. , 2001. ‘’Görme Engelliler Okullarında Görev yapan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyleri’’. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pines, A. M. and Aronson, E. 1988. ‘’Career Burnout: Causes and Cures’’. New York: Free Press.
• Pines, A. M. 2002. ‘’A Psyhoanalytic-Existential Approach to Burnout: Demonstrated in The Cases Theory/Research/Practice/Training, 39 (1), 103-113. A Teacher and A Manager’’. Psychotherapy:
• Schaufeli, W. B. and Enzmann, D. 1998. ‘’The Burnout Companion to Study & Practice: A Critical Analysis’’. London: Taylor & Francis.
• Schaufeli, W. and Greenglass, E. R. 2001. ‘’Introduction to Special Issue on Burnout and Health’’. Psychology and Health, 16, 501–510.
• Schaufeli, W. and Peeters, M. C. W. 2000. ‘’Job Stres and Burnout Among Correctional Officers: A
• Literature Review’’. International Journal of Stres Management. 7 (1), 19–48.
• Schwarzer, R. and Hallum, S. 2008. ‘’Perceived Teacher Self-Efficacy As A Predictor of Job Stress and Burnout: Mediation Analyses’’. Applied Psychology: An International Review, 57, 152–171.
• Schwab, R. L., Jackson, S. E. and Schuler, R. S. 1986. ‘’Educator Burnout: Sources and Consequences’’. Educational Research Quarterly, 10(3), 14–30.
• Sucuoğlu, B., Kuloğlu-Aksaz, N. 1996. ‘’Özürlü Çocuklarla Çalışan Öğretmenlerde Tükenmişliğin Değerlendirilmesi’’. Türk Psikoloji Dergisi, Cilt: 10, Sayı. 36. (44-60).
• Şahin, D. 2007. “Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyi (Ankara İli İlk ve Ortaöğretim Okulları Örneği)”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Ankara.
• Teltik, H. 2009. ‘’Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Yeterlik Algılarının İş Doyumu Ve Tükenmişlik Düzeyleriyle İlişkisinin Belirlenmesi’’. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Torun, A. 1995. ‘’Tükenmişlik, Aile Yapısı Ve Sosyal Destek İlişkileri Üzerine Bir İnceleme’’. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tuğrul, B ve Çelik, E. 2002. ‘’Normal Çocuklarla Çalışan Anaokulu Öğretmenlerinde Tükenmişlik’’. Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:2 Sayı:12.
• Tümkaya, S. 1996. ‘’Öğretmenlerdeki Tükenmişliğin Sosyo-Demografik Özellikler ve İş Ortamı İle İlişkisi’’. 3. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, Adana 15-16 Nisan.
• Urfalı Aksoy, Ş. 2007. ‘’Eskişehir İli Özel Eğitim Kurumlarında Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Değerlendirilmesi.’’ Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Psikiyatri Ana Bilim Dalı, Tıbbi Psikoloji Bilim Dalı, Eskişehir.
• Van Dick R. and Wagner, U. 2001. ‘’Stres and Strain in Teaching: A Structural Equation Approach’’. British Journal of Educational Psychology, 71, 243–259.
• Weisberg, J. and Sagie, A. 1999. ‘’Teachers’ Physical, Mental and Emotional Burnout: İmpact on İntention to Quit’’. The Journal of Psychology, 133 (3), 333-339.