Erzurumlu Kadı Darîr’in Yüz Hadis Yüz Hikâye Adlı Eserinde Bulunan Deyimlerin Kavramsal Tasnifi Denemesi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 42 - 70, 30.06.2024

Rabia Arslan

Öz

Anlatımı etkili kılabilmek için toplum tarafından kullanılan ve kabul gören deyimler az sözle çok anlam ifade eden birimler olması sebebiyle günlük konuşma dilinin yanı sıra edebi eserlerde de tercih edilmiştir. Mecaz anlama sahip kalıplaşmış kelime öbeği olarak özetleyebileceğimiz deyimlerin varlığı dilin zenginliğine işaret eder. Türk dilinin en eski döneminden itibaren görülen deyimler, dilin gösterdiği değişim doğrultusunda değişikliğe uğramıştır. Eski Anadolu Türkçesi döneminde kaleme alınmış olan eserlerde deyimler hakkında birçok çalışma yapılmıştır. Bu dönemde Erzurumlu Kadı Darîr’e ait olan Yüz Hadis Yüz Hikâye, Anadolu sahasında yazılan ilk hadis kitabı olması yönüyle önemlidir. Yine topluma hadislerin aktarılması noktasında dilin inceliklerinden faydalanması da dikkat çekicidir. Bu çalışmada Yüz Hadis Yüz Hikâye adlı eserdeki deyimler tespit edilmeye çalışılmıştır. Tespit edilen deyimlerin kavramsal olarak sınıflandırılması amaçlanmıştır. Böylece dilimizdeki deyimlerin zenginliğini ortaya koyan çalışmalara katkıda bulunmak hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yüz Hadis Yüz Hikâye, Erzurumlu Kadı Darîr, deyim tasnifi, kavramsal tasnif

Kaynakça

• AKSAN, Doğan, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1971, TDK Yay.: 338, TTK Basım evi, Ankara, 1989. AKSAN, Doğan. Her Yönüyle Dil- 3, Ankara: TDK Yay, 1982. BEYGU, Abdürrahim Şerif, Erzurum: Tarihi, Anıtları, Kitabeleri, İstanbul 1936 ECKMANN, Janos (1965), "Memlûk Kıpçakçasının Oğuzcalaşmasına Dair", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten 1964: 35-41, Ankara: TDK Yay. ERKAN, M. Yüz Hadis Yüz Hikâye. Ankara Üniversitesi, 1979. ERKAN, M. (2015). Erzurumlu Mustafa Darîr’in Edebiyat ve Kültürümüze Tesirleri. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (32), 65-88. GÖZÜTOK, Ahmet. Eski Anadolu Türkçesinde Anlamca Kaynaşmış (Deyimleşmiş) Birleşik Fiiller. Trakya Üniversitesi, 2009.