MUNTECEBUDDÎN EL-HEMEDÂNÎ’NİN HAYATI VE İLMÎ ŞAHSİYETİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 15 - 28, 29.12.2019

Mahsum Taş

Öz

el-Hemedânî, Hemedân’da doğmuş, ailesiyle birlikte
Mısıra göç edip oradaki meşhur âlimlerden ders alarak farklı ilim alanlarında
ün yapmış bir âlimdir. Mısır’da eğitimini tamamladıktan sonra Dımaşk’a yerleşen
el-Hemedânî, orada bulunan et-Türbetu’z-Zencîliyye medresesinde talebelere uzun
süre kıraat dersleri okutmuştur. O, daha çok kıraat ve nahiv ilimleriyle
tanınmakla birlikte tefsir, fıkıh, kelam ve lügat gibi değişik ilim dallarında
da söz sahibidir. Bu makale onun hayatını ve ilmî yönünü ortaya koymayı ve
böylece onu ilim dünyasına daha iyi tanıtmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Muntecebuddîn el-Hemedânî, Dımaşk, Nahiv

Kaynakça

• ‘Askalânî, İbn Hacer. Lisânu’l-Mîzân thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2002.
• ‘İmâdetu Şuûni’l-Mektebât. Fihresu Kutubi’l-Kiraâti’l-Kur’aniyye. Medine: 1415.
• Altıkulaç, Tayyar. “Ebü’l-Yumn el-Kindî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 10:223. İstanbul: TDV Yayınları,1994.
• Arslan, Mehmet Nafi. “es-Semîn el-Halebî’nin Hayatı ve İlmî Şahsiyeti”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 9 (Bahar 2017): 29-60.
• Arslan, Mehmet Nafi, “Hicrî VIII. Yüzyıla Kadar Yapılan İ‘Râbu’l-Kur’ân Çalışmaları ve es-Semîn el-Halebî’nin ed-Durru’l-Masûn’u”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6/2 (Nisan 2018): 293-301.
• Askalânî, İbn Hacer. ed-Dureru’l-Kâmine fi A‘yâni’l-Mieti’s-Sâmine. Haydarabad: Meclisu Dâireti’l-Ma‘ârifi’l-Osmaniyye, 1972.
• Bâbânî, İsmil b. Muhammed Emin. Hediyetu’l – ‘Arifîn, Esmau’l - Müellifîn ve Âsâru’l – Musannifîn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Tarih Yok.
• Dâvûdî, Şemsuddîn Muhammed b. Ali. Tabakâtu’l-Müfessirîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Tarih Yok.
• Dekûkî, Ebû Muhammed Abdurrahman. Câmiu’l-Fevâid fi Şerhi Esne’l-Metâlib thk. Ali b. Abdilkadir b. Şeyh Sît. Mekke: Câmietu Ümmi’l-Kurâ, 2010.
• Ebu Gudde, Abdulfettâh. Safahât min Sabril-‘Ulemâ. Halep: Mektebetu’l-Matbû‘âtu’l-İslâmiyye, 1971.
• Hadramî, Ebû Muhammed et-Tayyib b. Abdillah. Kılâdetu’n-Nahr fi Vefeyâti’d-Dehr. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 2008.
• Hamdî, Muhammed Abdurrahman. Ârâu’l-Muntecebi’l-Hemedânî en-Nahviyyeti Havle’l-Mesâili’l-Hilâfiyyeti fî Kitâbihi el-Ferîd fî İ‘râbi’l-Kur’ani’l-Mecîd. Doktora Tezi, Câmia‘tu’l-Hartûm, 2008.
• Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût. Mu‘cemu’l-Udebâ’ thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1993.
• Hemedânî, Muntecebuddîn. el-Ferîd fî İ‘râbi’l-Kur’ani’l-Mecîd thk. Fehmî Hasan en-Nimr, Fuâd Ali. Doha: Dâru’s-Sekâfe, 1991.
• İbn el-Cezerî, Şemsuddîn Ebu’l-Hayr Muhammed. Ğâyetu’n-Nihâye fî Tabakâti’l-Kurrâ. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, Tarih Yok.
• İshak, Ali Şevâh. Mu‘cemu musennefâti’l-Kur’ani’l-Kerim. Riyad: Dâru’r-rufâî‘,1984.
• Karagöz, İsmail. “tıval-mufassal”. Dini Kavramlar sözlüğü, Ankara: DİB Yayınları, 2010.
• Kâtib Çelebî. Keşfu’z-Zunûn ‘an Esâmi’l-kutubi ve’l-Funûn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1941.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemu’l-muellifîn, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Tarih Yok.
• Kıftî, Ebu’l-Hasen Cemâlüddîn Alî b. Yûsuf. İnbâhü’r-Ruvât ‘ala Enbâhi’n-Nuhât. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 1982.
• Makdisî, Ebû Şâme. Zeylu’r-Ravdeteyn. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1947.
• Merrâkeşî, Muhammed b. Muhammed b. Abdilmelik. es-Sifru’l-Hâmis Min Kitâbi’z-Zeyli ve’t-Tekmile li Kitâbeyi’l-Mevsûl ve’s-Sıla (thk. İhsân Abbâs). Beyrût: Dâru's-Sekâfe, 1965.
• Münzirî, Ebû Muhammed Zekiyyüddîn Abdülazîm b. Abdilkavî. et-Tekmile li Vefeyâti’n-Nakale thk. Beşşâr Avvâd Maʽrûf. Müessesetu’r-Risâle, 1984.
• Osman, Abdullah. Cuhûdu’l-Munteceb el-Hemedânî e’l-Lugaviyye min Hilâli Kitâbihi el-Ferîd fî İ‘râbi’l-Kur’ani’l-Mecîd. Doktora Tezi, Câmiatü Ümmi’l-kurâ , 2000.
• Safedî, Ebu’s-Safâ Salâhuddîn. ‘Ayanu’l-‘Asr ve A‘vanu’n-Nasr, Beyrut: Daru’l-Fikri’l-Mu‘âsır, 1998.
• Safedî, Ebu’s-Safâ Salâhuddîn. Nektu’l-Himyân fî Nuketi’l-Umyân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2007.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Buğyetu’l-Vuʿât fî Tabaḳâti’l-Luğaviyyîn ve’n-Nuhât thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim. Sayda: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, Tarih Yok.
• Taşköprizâde Ahmed Efendi. Miftâhu’s-Sa‘âde ve Misbâhu’s-Siyâde fî mevzu‘âti’l-‘Ulûm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1985.
• Yazıcı, Tahsin. “Hemedân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 184. İstanbul: TDV Yayınları 1998.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Me‘rifetu’l-Kurrâi’l-Kibâr. Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 1997.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Tezkiretu'l-Huffaz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye,1998.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn. Mu‘cemu’ş-Şuyûh. Tâif: Mektebetu’s-Sadîk, 1988.
• Ziriklî, Hayreddin b. Mahmud. el-A‘lâm, Beyrut: Dâru’l-‘Ulûm li’l-Melâyîn, 2002.
• Zübeyrî, Velid b. Ahmed. el-Mevsû‘atu’l-Muyessera fi Terâcim Eimmeti’Tefsîri ve’l-İkrâi ve’n-Nahvi ve’l-Luğati. Medine: el-Hikme, 2003.