Uçan Eşek’te Harnâme’nin İzleri Karşılaştırmalı Bir Okuma Denemesi

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 29 - 40, 04.11.2019

Lokman Turan , Hüseyin Öztürk , Ali Kırcı

Öz

Çağdaş çocuk edebiyatı
yazarlarından Mevlana İdris Zengin’in Uçan Eşek adlı hayvan masalı ile 15. asır
Türk şairlerinden Şeyhî’nin Harnâme adlı mesnevisinin karşılaştırmalı bir
okumaya tâbi tutulduğu bu çalışmaya her iki anlatının da başkahramanının eşek olması
ilham vermemiştir. İki eseri birbirine yaklaştıran asıl husus, her iki eserin
de benzer bir ontolojik muhasebeye dayanıyor olmasıdır. Hem Harnâme’nin hem de
Uçan Eşek’in başkahramanı kendi varoluşsal konumunu sorgulamış, kendi yapısında
kusur ve eksiklikler tespit etmiş; yine kendi yapısında kalıcı değişiklikler
gerçekleştirmeyi arzu etmiştir ancak bu değişiklikler gerçekleştirilmeye
çalışıldığında yine ontolojik kaynaklı olumsuz sonuçlar doğmuştur. Mevcut
varoluşsal durumun, bir hikmet üzerine bina edildiği; bir başka ifadeyle
varlıkların kendi doğaları dışına çıkmalarının onlar için kötü sonuçlar
doğuracağı bilgisi her iki metnin de omurgasını teşkil etmektedir.

Günümüz edebiyat
araştırmalarında birbirine çok sık yaklaşmayan iki farklı alana (Klasik Türk
edebiyatı ve çocuk edebiyatı alanlarına) ait iki ayrı metin olmalarına ve
üretim zamanı bakımından aralarında uzun bir fasıla olmasına rağmen Uçan Eşek
ve Harnâme, benzer anlamsal-mantıksal temellere dayanmaktadır.  Bu çalışma, her anlamda birbirinden uzakta
yer aldığı düşünülse de çocuk edebiyatı ile klasik Türk edebiyatının birbirine
nasıl yaklaşabildiğini bir örnekle tespit etmeye çalışmaktadır. Ayrıca çocuk
edebiyatı ve klasik Türk edebiyatı derslerini birlikte kendi programı
içerisinde bulunduran Türkçe öğretmenliği bölümlerinde bu iki metnin
karşılaştırmalı bir okumaya tâbi tutulması, anlatıların arkasında bulunan
mantıksal yapıların keşfi için öğretmen adaylarına yardımcı olacak etkili bir
örnektir.

Anahtar Kelimeler

karşılaştırmalı okuma, çocuk edebiyatı, klasik Türk edebiyatı

Kaynakça

• Bilktekin, H. (2010) "Şeyhî", tdv islâm ansiklopedisi, c.39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kazan V. (2012) Mevlâna idris zengin masallarının eğitsel değeri (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kılınç, S., B.(2014) Mevlâna idris zengin'in hikâye ve masallarındaki iletiler ve bu iletilerin türkçe eğitimi açısından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Mengi, M. (2000) Harnâme kime sunuldu. Dîvan Şiiri Yazıları, 173-175.
• Özdemir, M. (2011) Şeyhî – harnâme. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Rifat, M. (2013) Açıklamalı göstergebilim sözlüğü: kavramlar, yöntemler, kuramcılar, okullar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tatar, B. (2016) Felsefî hermenötik ve yazarın niyeti. İstanbul: Vadi Yayınları.
• Turan, L. (2013) Çocuk yayınlarında yer alan bazı olumsuzluklar. Yılar, Ö. ve Turan, L. (Yay. haz.) Eğitim Fakülteleri İçin Çocuk Edebiyatı içinde (s.201-224). Ankara: Pegem Akademi.
• Yasa, M. (2012) Mevlâna idris zengin'in masal kitaplarının çocuk edebiyatının temel ögeleri açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.