Denizli’de (Ege Bölgesi) İki Yüzeyli Alet Geleneği: Tekno-Tipolojik Analizlerle Sınırlı Çalışmaların Kronolojik Sorunların Çözümündeki Yetersizliği

Yıl 2021, Sayı: 20, 163 - 182, 23.12.2021

Kadriye Özçelik Hande Bulut

Öz

Denizli ilinde gerçekleştirilen arkeolojik yüzey araştırmalarında, buluntu yoğunluğu ve alet grubuna eşlik eden teknolojik parçaların oranına bağlı olarak işlik yeri/kamp alanı özelliği gösteren birçok buluntu alanı tespit edilmiştir. Alt/Orta Paleolitik dönemleri karakterize eden yontmataş endüstriler sunan bu buluntu alanlarında iki yüzeyli aletler de yer almaktadır. İki yüzeylilerin büyük kısmı klasik olmayan iki yüzeyli aletler içinde değerlendirilmiştir. Özellikle proto-iki yüzeylilerin varlığı ve endüstri grubu içinde yontuk çakıl kültürüne ait aletlerin çok sayıda olması dikkate alınarak Acheuléen kültürün erken aşamalarından söz etmek mümkün görünecektir. Ancak, Acheuléen görünümlü bu teknolojik yapıyı sunan bazı buluntu alanlarında Mousterién kültüre özgü alet ve çekirdeklerin de olması farklı olasılıkları düşündürmektedir. Paleolitik yontmataş buluntuların sadece tekno-tipolojik özelliklerine bakılarak belirli bir kültüre bağlanması istisnai durumlar haricinde genellikle bir soru işareti içerir. Özellikle Ege Bölgesi için bu daha büyük bir sorunsaldır.

Anahtar Kelimeler

Ege Bölgesi, İki Yüzeyli Alet, Alt Paleolitik, Orta Paleolitik, Yontmataş Teknoloji

Destekleyen Kurum

Türk Tarih Kurumu

Teşekkür

Denizli ili yüzey araştırması T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izinleri ve Türk Tarih Kurumu’nun maddi destekleri ile gerçekleştirilmiştir. Bu kurumlar başta olmak üzere; Denizli İl Kültür Müdürlüğü’ne, Denizli Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü’ne, Honaz ve Acıpayam Belediyelerine, arazi çalışmalarına katılan Bakanlık temsilcilerimize ve ekip üyelerimize, ayrıca bu çalışmadaki değerli bilimsel katkılarından dolayı Prof. Dr. Harun Taşkıran’a teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Baykara,İ., 2018 “Gürgürbaba Tepesi Geç Acheulian Dönem El Baltalarının Teknolojik ve Tipolojik Açıdan Tanımlanması”, Anadolu Arkeolojisinde Taş Aletler: 69-99, Ed. Adnan Baysal, İstanbul.
• Bordes ,F., 1988 Typologie du Paleolithique ancien et Moyen, Presses du CNRS, Paris. Brezillon, M. N., 1971 La Dénomination des Objets de Pierre Taillée, Paris.
• Çilingiroğlu, Ç.- B. Dinçer- A. Uhri- C. Gürbıyık- İ. Baykara- C. Çakırlar, 2016 “New Palaeolithic and Mesolithic Sites in the Eastern Aegean: the Karaburun Archaeological Survey Project”, Project Gallery, Antiquity Publications:1-6.
• Kansu, Ş. A., 1963 “Ege (İzmir) Alt Paleolitiğine Ait İlk Not.” Belleten 27.107: 485-490. Kansu, Ş. A., 1969 “İzmir Dolaylarında Bulunan İkinci Bir Alt Paleolitik Alete Ait Not.” Belleten 33.129: 79-80.
• Karahan, G., 2020 “Batı Anadolu’da Levallois Tekniği: Sürmecik Paleolitik Açık Hava Yerleşimi Üzerinden Bir Değerlendirme”. Anadolu/Anatolia 46:293–322.
• Kartal, G., 2011 “Karain Mağarası B Gözü Orta Paleolitik Katlaşımının Teknolojik Analizi.” Işın Yalçınkaya’ya Armağan. Ed. Harun Taşkıran, Metin Kartal, Kadriye Özçelik, Beray Kösem ve Gizem Kartal, 133-152, Ankara.
• Lebatard, A.- M.C. Alçiçek- P. Rochette- S. Khatib- A. Vialet- N. Boulbes- D.L. Bourlès- F. Demory- G. Guipert- S. Mayda- V. Titov- L. Vidal- H. de Lumley, 2014 “Dating the Homo erectus bearing travertine from Kocabaş (Denizli, Turkey) at at least 1.1Ma.” Earth and Planetary Science Letters: 390: 8-18.
• Özçelik, K., 2011 “Le Paléolithique Supérieur de la Turquie. Essai de Synthèse, L’Anthropologie 115.5: 600-609.
• Özçelik, K.- G. Kartal- B. Fındık, 2016 “Denizli İli Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 2014”, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 1: 377-396
• Özçelik, K.- A. Vialet- H. Bulut, 2017 “Denizli İli Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 2015”, 34. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 1: 505-523
• Özçelik, K.- H. Bulut, 2018 “Denizli İli Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 2016”, 35. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 2: 85-98
• Özçelik, K.- İ. Çiçek- N. Türkoğlu- H. Bulut- E. Tunçel- E. Erbil, 2019 “Denizli İli Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 2017”, 36. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 2: 377-390.
• Özçelik, K.- H. Bulut- E. Tunçel- E. Erbil- M. Mutlu, 2020 “Denizli İli Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 2018”, 37. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 2: 401-414.
• Slimak, L.- S. Kuhn- N. Balkan-Atlı- D. Binder- M. Grenet- B. Dinçer, 2007 “Kaletepe Deresi 3: De L’Acheuléen au Mousterién en Anatolie Centrale”, Anatolia Antiqua XV:257-273
• Söyler, Ş.- H. Taşkıran- R.M. Czıchon- K. Özçelik- S. Polat- M.A. Yılmaz- E. Erbil- M. Türker- D. Dağcı, 2018 “Uşak Banaz Sürmecik Paleolitik Kazısı-2016”, 39. Kazı Sonuçları Toplantısı, cilt 2: 381- 391 Bursa.
• Söyler, Ş.- H. Taşkıran- R.M. Czıchon- K. Özçelik- Y. Aydın- E. Erbil- M. Türker- 2019 “Uşak Banaz Sürmecik Paleolitik Kazısı-2017”, 40. Kazı Sonuçları Toplantısı, cilt 2: 307-316 Ankara. Taşkıran, H., 2008 “Réflexions sur l’Acheuléen d’Anatolie (Thoughts about the Acheulean in Anatolia)”, L’Anthropologie, 112/1:140-152.
• Taşkıran, H., 2018 “The distrubition of Acheulean culture and possible routes in Turkey”, Comptes Rendus Palevol, vol.17/1-2:99-106
• Taşkıran, H.- Z. Taşkıran, 2011 “İki Yüzeyli Aletlerin Anadolu’daki Dağılımında Yeni Bir Nokta: Afyonkarahisar.” Işın Yalçınkaya’ya Armağan. Ed. Harun Taşkıran, Metin Kartal, Kadriye Özçelik, Beray Kösem ve Gizem Kartal. Ankara: Bilgin Kültür Sanat, 235-244.
• Taşkıran, H.- Y. Aydın- K. Özçelik- E. Erbil, 2021 “A new discovery of neandertal settlements in Turkey:Sürmecik open-air campsite in western Anatolia”, l’Anthropologie, 125/1: 1-13
• Yalçınkaya, I.- K. Özçelik- M. Kartal- H.Taşkıran, 2010 “Türkiye’de İki Yüzeyli Alet İçeren Kültürlerin Dağılımı”, Anadolu/Anatolia 35: 15-38.
• Yalçınkaya, I- K. Özçelik, 2012 “Karain Mağarası’nın Kültürel ve Çevresel Verileri Işığında Anadolu Orta Paleolitik’inin Değerlendirilmesi”, Adalya XV: 1-12.
• Yalçınkaya, I.- H. Taşkıran- M. Kartal- K. Özçelik- M.B. Kösem- G. Kartal, 2007 “2005 Yılı Karain Mağarası Kazıları”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı, cilt 1: 539-558.