Şırnak Yöresel Üzüm Çeşitlerinin Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 277 - 287, 29.12.2020

Mehmet Settar Ünal

https://doi.org/10.33202/comuagri.740162

Öz

Bu çalışma, 2018-2019 yılında Şırnak ili merkez ilçe, Uludere, Beytüşşebab, Güçlükonak, Silopi ve Cizre yöresi bağ alanlarında yetiştirilen yerli üzüm çeşitlerinin ve bunların kısa özelliklerinin tespit edilmesi amacı ile yürütülmüştür. Bu amaçla, uygulanan bağcılık tekniği ve üzüm çeşitleri hakkında yöre bağcılarından bilgi alınmış; hasattan hemen önce çeşitlerin bazı özellikleri belirlenmiş ve fotoğraflar çekilmiş; alınan salkım ve yaprak numuneleri bozulmayı önlemek için buzluk içerisinde laboratuvara getirilerek analizleri yapılmıştır. Projede; yetiştirilen çeşitlerin sinonimleri, şekil, renk, ağırlık, kabuk kalınlığı gibi tane özellikleri, salkım iriliği ve sıklığı, şırada kuru madde ve asit miktarı ile pH, Şıra randımanı, olgunluk zamanı, kullanım amacı ve yaygınlık durumu incelenmiştir. Söz konusu bu özelliklerin belirlenmesinde IBPGR, OIV ve UPOV tarafından yayınlanan 'Descriptors for Grape' adlı yayından da yararlanılmıştır. Söz konusu çeşitlerin genellikle eylül ayı içerisinde hasat edildiği ve sofralık olarak değerlendirildiği, ayrıca Kıtılnefis ve Kerküş çeşitlerinin yörede en fazla yetiştirildiği belirlenmiştir. Bu çalışmanın amacı; iklim yapısı olarak bağcılığa elverişli olan, ancak şu ana kadar önemli bir çalışma yapılamayan ilin mahalli üzüm çeşitlerini ve bazı özelliklerini tespit etmek suretiyle katma değeri yüksek olabilecek çeşitleri üretime kazandırmak ve yine her biri değerli birer gen kaynağı olan bu çeşitleri muhafaza altına alarak kayıp olmalarını önlemektir.

Anahtar Kelimeler

şırnak, üzüm, fenolojik dönemler

Destekleyen Kurum

Şırnak Üni. BAP Koordinasyon Birimince desteklenmiştir.

Proje Numarası

2019.FNAP.13.01.02

Kaynakça

• Anonim, 1983. Descriptor for grape. IBPGR Secretariat. Rome Symposiumon Grape Breeding, Geilwerlerhof. Anonim, 1989. Minimal descriptor list for grapevine varieties. 5th International Symposiumon Grape Breeding, Geilwerlerhof. Anonim, 1990. Standart Üzüm Çeşitleri Katalogu. Tar. Or. ve Köyişl. Bak. Yayınları, Ankara, Seri No: 15, 91s. Anonim, 2001. 2. Edition of the OIV descriptor list for grape varieties and vitis species. Organisation Internationale de la Vigne et du Vin, Paris. Anonim, 2012. Türkiye Asma Genetik Kaynakları. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bak., TAGEM, Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Tekirdağ. Anonim, 2019a. https:// www.haberler. com/ turkiye–de-bin-400-e-yakin- uzum- cesidi- bulunuyor- 8920373-haberi/. Erişim Tarihi: 3 Kasım 2019. Anonim, 2019b. https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9E%C4%B1rnak. Erişim Tarihi: 1 Mayı .2019. Ağaoğlu, Y. S. 2006. Türkiye’de üzümsü meyvelerin bugünkü durumu ve geleceği. II. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu (s. 1-7). Nobel Yayım Dağıtım, Tokat. Aşcı, Ö. A., Babalık, Z., Demirci, T., Baydar, N. B., 2017. Alphonse lavallée üzüm çeşidinde borik asit uygulamalarının bazı kalite kriterleri üzerine etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12 (2):40-46. Atak, A., Altındişli, A., Özer, C., Kahraman, K. A., 2011. Melezleme ile elde edilen üzüm (vitis vinifera l.) çeşit adaylarının bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Bahçe 40 (2): 1 – 11. Bekar, T., 2016. Şaraplık üzüm kalitesi üzerine yetiştiriciliğin etkileri. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 3(4): 255–264, 2016. Çelik, S., 2011. Bağcılık (Ampeloloji). Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Cilt 1, 3. Baskı, Tekirdağ, 427s. Eren, F. ve Yağcı, A., 2015. Gemerek (Sivas) yöresinde yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi, Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi-A 27 (Türkiye 8. Bağcılık ve Teknolojileri Sempozyumu, Özel Sayısı): s. 580-585, 2015. Ergül, A., Kazan K., Aygün, H., Burak, B., Ayanoğlu, H., Kuden, A., Bayazıt, B., Çölekçioğlu, S., Akçay M. E., Yaşasın, A.S., Atak, A., Kocataş, H., Şahin, N., Tan, N., Öz, M. H., Karadoğan, B., Vurgun, H., Doğan, A., Demirtaş, İ., Öztürk, G., Pektaş, M., Söylemezoğlu, G., Çelik, H., Boz, Y., Özer, C. ve Akman, B., 2006. Ülkemizde ekonomik öneme sahip bazı meyve türleri ile asma gen kaynaklarının high-througput moleküler yöntemlerle tanımlanması. 105G078, TAGEM-Tubitak projesi. Gerçekçioğlu, R., 2008. Meyveciliğin Ülke Ekonomisindeki Yeri. Genel Meyvecilik (Meyve Yetiştiriciliğinin Esasları) ( s. 3-29). Nobel Yayım Dağıtım, Ankara. Kamiloğlu, Ö. ve Üstün, D., 2014. Bazı Şaraplık Üzüm Çeşitlerinin Hasat Sonrası Kalite Özellikleri. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 1(3): 361-368, 2014. Karataş, H. ve Ağaoğlu, Y. S., 2007. Bazı üzüm çeşitlerinin döl verimleri üzerine tozlayıcı Kalecik karası çeşidinin etkileri. Tarım Bilimleri Dergisi 2007, 13(3) 261-264. Kaya, M., 2018. Diyarbakır ili üzüm çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Dicle Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 123s. Kayalar, M., 2015. Tokat ilinde farklı yörelerde yetiştirilen Narince üzüm çeşidinden üretilen şarapların bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Keskin, N., Yağcı, A., Keskin, S., 2013. Sivas-Gemerek yöresi üzümlerinin bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. YYÜ Tar. Bil. Derg., 2013, 23(3): 271-278. Sabır, A., 2015. Xenia and metaxenia in grapes: differences in berry and seed characteristics of maternal grape cv. 'Narince' (Vitis vinifera L.) as influenced by different pollen sources. Plant Biology, 17 (2), 567-573. Serhat, M. İ., 2016. Iğdır yöresinde yetiştirilen yerel üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Şahin, G., 2016. Farklı tozlayıcıların alphonse lavallée (v. vinifera l.) Üzüm çeşidinde tane tutumu ile tane ve çekirdek özellikleri üzerine etkileriSelçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, . Yüksek Lisans Tezi. Şensoy, R. İ. G. ve Balta, F., 2010. Bazı üzüm çeşitlerinin van ekolojik şartlarına adaptasyonu. YYÜ Tar Bil Derg., 2010, 20(3): 159-170. Tangolar, S., Şahan, E. Ve Tangolar, S., 2013. Flame Seedless ve Alphonse Lavallée üzüm çeşitlerinde bilezik alma ve salkım seyreltmesi uygulamalarının bazı salkım ve tane özellikleri üzerine etkisi. 8. Bağcılık ve Teknolojileri Sempozyumu, 25-28 Eylül 2013. PS-051. Konya. TÜİK, 2018. Bitkisel üretim istatistikleri. https:// biruni. tuik. gov.tr/. Erişim Tarihi: 26 Temmuz 2019. Uysal, T., Boz, Y., Yaşasın, A. S., Gündüz, A., Avcı, G.G., Sağlam, M., Öztürk, L., Kıran, T., Solak, E., 2016. Türkiye asma genetik kaynaklarının belirlenmesi, muhafazası ve tanımlanması üzerinde araştırmalar. Bahçe Özel Sayı: VII. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Bildirileri-Cilt II: Sebzecilik-Bağcılık-Süs Bitkileri. Ünal, M.S. ve Sevgin, N., 2017. İdil/Şırnak yöresi üzüm çesitleri ve bazı ampelogafik özellikleri. 2nd International Mediterranean Science and Engineering Congress (IMSEC 2017). Yıldırım, M., 2019. Şırnak ili idil ilçesinde yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerinin belirlenmesi. Şırnak Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 134s.