KENTSEL YEŞİL ALANLARI SÜRDÜRÜLEBİLİR KENTLEŞME ÜZERİNDEN OKUMAK: AMASYA KENTİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Sayı: 3, 270 - 292, 31.01.2023

Zeynep Özdemir Merve Özkaynak

Öz

Kentleşmenin hızlı ilerlediği 1980’li yıllardan günümüze kadar olan süreçte kentlerin durumu incelendiğinde kentsel arazi kullanımının etkin bir şekilde yönetilemediği, kentsel rant uğruna doğal alanların hızla tahrip edildiği görülmektedir. Teknolojinin gelişmesiyle bina yapım süreçleri de hızlandığı buna bağlı olarak yüksek yoğunluklu konut alanlarının ortaya çıktığı görülmektedir. Konut alanları planlanırken ise imar planı standartlarına uygun yeşil alanların bırakılmaması kentlerin giderek ekolojisinin ve mikro-klimasının bozulmasına dolayısıyla çevre kirliliği gibi sorunların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. bu durum kentlerin sürdürülebilirliğini tehdit ederek gelecek kuşaklara yaşanabilir alanların bırakılmasını olumsuz etkilemektedir. Son zamanlarda tüm dünyayı etkileyen Covid-19 salgını gibi afetlerle sürdürülebilir kentleşmenin yapı taşlarından biri olan kentsel yeşil alanların korunmasının ne kadar önemli olduğu da bir kez daha karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada sürdürülebilir kentleşme için kentsel yeşil alanların ihtiyacı karşılayıp karşılamadığı, belirlenmiş farklı büyüklükteki yeşil alan tiplerinin kişi başı m2 standartlarına uygun olup olmadığı ve yeşil alanların etki alanları doğrultusunda herkesin eşit bir şekilde kentsel yeşil alanlara erişip erişemediği Amasya kenti örnekleminde incelenmiştir. Sonuç olarak Amasya kentinin yıllara bağlı olarak gelişen mahalle ölçeğinde yeşil alan standartlarını karşılamadığı ve giderek betonlaşma baskısı ile doğal alanların hızla tahrip edilmesi sorunu ile karşı karşıya kaldığı tespit edilmiştir. Örneklem alanı üzerinden kentlerin sürdürülebilir kalkınma hedeflerinden biri olan yeşil alan kapasitelerinin artırılmasına yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Planlama Standartları, Sürdürülebilir kentleşme, Kentsel Yeşil Alanlar, Amasya

Kaynakça

• Amasya Belediyesi, 2021, Amasya Kenti Halihazır Planı.
• Aydemir, Ş., Erkonak Aydemir S., Şen Beyazlı D., Ökten N., Öksüz A. M., Sancar C., Özyaba M. ve Aydın Türk y.(2004). Kentsel Alanların Planlanması ve Tasarımı. Akademi Yayınevi. Trabzon.
• Burat, S. (2017) Kentsel Açık alanlar ve Planlama, Kent Planlama, 1. Baskı 231-251,Ankara:İmge Kitabevi.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022). Habitat konferansları,https://habitat.csb.gov.tr/habitat-konferanslari-i-5746 (E.T. 19.11.2022)
• Çoban, G. S. (2021). “Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kendini Gerçekleştirme Basamağında Gizil Yetenekler”. European Journal of Educational and Social Sciences, 6(1), 111–118.
• Dinç G., Gül A. ve Çağla Aydemir Ç., (2020) “Kentsel Açık ve Yeşil Alan Tipolojileri ve Sistemlerinin İmar Planı Sürecine Entegrasyonu”, H.Altınçekiç ve S.Tunçel (Ed.) İstanbul Senin:İstanbul Yeşil Alanlar Çalıştayı Bildiri Kitabı, Kültür Sanat Basımevi, ISBN 978-605-9492-58-4
• Dunnett, N., Swanwick, C., Woolley, H., for Transport, L. G., the Regions, ve of Sheffield. Department of Landscape, U. (2002). "Improving Urban Parks, Play Areas and Green Spaces". Department for Transport, Local Government and the Regions.
• Dünya Sağlık Örgütü, (2019). Urban green spaces and health Urban green spaces and health https://www.who.int/sustainable-development/cities/health-risks/urban-green-space/en/ (E.T: 12.12.2022).
• Erdoğan, G., Simsar, S. , Sakal, S. D. , Kor, Ö. , Kardoğan, G. , Parıltı, C. , Kaya, Y. D. Ve Gündoğdu, B. (2022). “Dirençli Şehirler Tasarlamak: Uygulama Kılavuzu Arayışı İzmir-Torbalı Örneği”. Çevre Şehir ve İklim Dergisi, 1 (2) , 165-202 https://dergipark.org.tr/tr/pub/csid/issue/72150/1125570
• Ersoy M., (2015) Kentsel planlamada standartlar, 1. Baskı, İstanbul:Ninova yayıncılık,Ersoy Tonyaloğlu, E. (2019). “Kentleşmenin Kentsel Termal Çevre Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi, Efeler ve İncirliova (Aydın) Örneği”. Türkiye Peyzaj Araştırmaları Dergisi, 2 (1) , 1-13 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/peyad/issue/47375/476403
• Eşbah Tunçay, H. (2022). “İklim Dostu Şehircilik Bağlamında Suya Duyarlılık”. Çevre Şehir ve İklim Dergisi 1 (2) , 41-58 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/csid/issue/72150/1144310
• Farhan, Y. ve Al-Shawamreh, S. (2019). “Impact of Rapid Urbanization and Changing Housing Patterns on Urban OpenPublic Spaces of Amman, Jordan: A GIS and RS Perspective".. Journal of Environmental Protection, 10, 57-79. DOI: 10.4236/jep.2019.101005.
• Gül, A. ve Küçük, V., 2001, “Kentsel açık yeşil alanlar ve Isparta kenti örneğinde irdelenmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, (2): 27-48.
• Güneş, C. , Pekkan, E. ve Tün, M. (2021). “Eskişehir Kent Merkezinde Yer Alan Üniversite Kampüslerindeki Kentsel Isı Adası Etkilerinin Landsat-8 Uydu Görüntüleri Üzerinden Araştırılması”. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 4 (1), 22-32. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ucbad/issue/60915/866882
• Karakurt Tosun, E. (2013). “Sürdürülebilir kentsel gelişim sürecinde kompakt kent modelinin analizi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 103–120.
• Karataş, A., ve Kılıç, S. (2017). “Sustainable Urban Development and Green Areas”. SİYASAL: Journal Political Sciences, 26(2), 53–78. https://doi.org/10.26650/siyasal.2017.26.2.0003
• Kayhan, A. K. (2013). “A Review of United Nations Environment Program”. Public and Private International Law Review, 33(1), 61–90.
• Keleş, R. (2006). Kentleşme Politikası, 9. Baskı, Ankara:İmge Kıtabevi.
• MPYY (2014). Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19788&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 (E.T. 19.11.2022)
• Özdede, S. , Hazar Kalonya, D. ve Aygün, A. (2021). “Pandemi Sonrası Dönemde Kişi Başına Düşen Kentsel Yeşil Alan İhtiyacını Yeniden Düşünmek”. İdealkent , Post COVID-19 Effects on Urban Public Spaces, 362-388 . DOI: 10.31198/idealkent.843386 Özdemir, Z., (2022), Kişisel arşiv.
• Öztürk, S. ve Özdemir Z. (2013). “Kentsel Açık ve Yeşil Alanların Yaşam Kalitesine Etkisi “Kastamonu Örneği”” . Kastamonu University Journal of Forestry Faculty,13 (1) , 109-116 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kastorman/issue/17231/179963
• Sandal, E. K. ve Karademir, N. (2014). “Kahramanmaraş’ta Yeşil Alanların Yeterliliği İle Halkın Beklentilerinin ve Bilinç Düzeyinin Belirlenmesi”, Doğu Coğrafya Dergisi, 18 (29), 155-176 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2457/31312
• Sarı, T., (2010). Türkiye’de Kent Planlaması ile Değişen Konut Üretim Sürecinin İncelenmesi: Amasya Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Sezgin, D., ve Varol, Ç. (2012). “Ankara’daki kentsel büyüme ve Saçaklanmanın Verimli Tarım Topraklarının Amaç Dışı Kullanımına Etkisi”. Metu Journal of the Faculty of Architecture, 29(1), 273–288. https://doi.org/10.4305/METU.JFA.2012.1.15
• Tango, U. ve Topçu, M. (2021). “Kentsel Donatı Alanlarının Erişilebilirlik Analizi: Mardin Kızıltepe Örneği”. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi, 3 (2) , 104-115 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/tucbis/issue/65820/944795
• TÜİK (2022). Amasya İlçe Mahalle Nüfusları, www.tüik.gov.tr (E.T. 18.10.2022)Türkoğlu, H. ve Kısar Koramaz, E. (2012). “Yaşam kalitesi ve kentsel yeşil alanlar”. M. Ersoy (Ed.), Kentsel planlama (Ansiklopedik Sözlük) içinde (s. 474–475). İstanbul: Ninova Yayıncılık.
• UN-HABITAT, (2020). “Sustainable development goals”, https://unhabitat.org/sites/default/files/2020/06/sustainable_development_goals_summary_version.pdf, (E.T. 18.11.2022).
• UNESCO (2022). “Sürdürülebilir kalkınma hedefleri”, https://www.unesco.org.tr/Pages/108/219/Sürdürülebilir-Kalkınma-2030-Hedefleri-İhtisas-Komitesi(E:T 18.11.2022)
• United Nations (2022).”United Nations Conference on the Human Environment”, 5-16 June 1972, Stockholm https://www.un.org/en/conferences/environment/stockholm1972 (E.T. 14.12.2022).
• WCED, (1987). “Our Common Future World Commission on Environment and Development”, Oxford :Oxford University Press.
• Wentworth, J. (2016). Green space and health, report, https://researchbriefings.files.parliament.uk/documents/POST-PN-0538/POST-PN-0538.pdf (E.T. 19.11.2022).
• Google Earth (2022). Amasya, www.earth.google.com (E.T. 20.09.2022)Yılmaz Turgut, N. (2012). Çevre Politikası ve Hukuku. 2. Baskı, Ankara: İmaj Yayınevi.
• Yürük D., (2022). Üretken Peyzajın Ketli Hali, M. Erdem Kaya (Ed.)Peyzajı Açmak, İstanbul: Yem Yayınları.