TÜRKİYE YÜZYILINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE

Yıl 2023, Sayı: 3, 1 - 22, 31.01.2023

Ersin Gürtepe , Mehmet Emin Birpınar

Öz

Bugün insanlık olarak birçok risk ile karşı karşıyayız. 2019 yılı sonunda başlayan ve hala etkisini sürdüren covid-19 salgınına, 2022 Şubat ayında Rusya-Ukrayna gerilimi eklenmiş, bu durum bir yandan gıda ve enerji tedarik zincirinde kırılmalara yol açarken bir yandan da enflasyonist bir ortam oluşturarak dünya genelinde ekonomik buhranların yaşanmasına yol açmıştır.
Dünya Ekonomik Forumu (WEF) tarafından yayınlanan “2023 yılı Küresel Riskler Raporuna” göre önümüzdeki 10 yıllık süreçte dünya ekonomisi etkilemesi beklenen risklerin ilk 4 sıradaki riskler çevre ve iklim odaklı. Aynı şekilde, BM Çevre Programı tarafından yayınlanan 2022 Emisyon ve Uyum Raporlarına göre küresel sıcaklık artışının sanayi öncesi döneme kıyasla +2,4C seviyelerine çıkacağı, adaptasyon sürecindeki her gecikmenin de ihtiyaç duyulan finansmanın artışına yol açtığı vurgulanmıştır. Bununla birlikte, kaynaktan bağımsız büyüme yaklaşımı olan Döngüsellik Açığı 2023 Raporuna göre dünyamızın döngüsellik oranı yüzde 7,2 seviyesine gerilemiş durumda. Pandemi öncesi bu değer yüzde 9 mertebelerinde seyretmekteydi.
Hiç kuşkusuz bu hadiseler acil bir değişim ve dönüşümün gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu itibarla son 25 yıldır hayatımıza giren sürdürülebilirlik kavramı daha da büyük önem kazanmıştır.
Temiz enerji üretim maliyetlerinde yaşanan düşüşler bu dönüşümü cazip kılarken kaynaklar üzerindeki baskıyı azaltmak üzere doğadan ilham alan ve kaynaktan bağımsız büyüme metodu olan döngüsel ekonomiye geçiş için de aynı şekilde çalışılması gerekiyor.
Keza, Avrupa Yeşil Mutabakatı ile başlayan ve Avrupa Birliği ülkelerine yapılacak ihracatı etkileyen sınırda karbon düzenlemelerinin Almanya Dönem Başkanlığında G7 ülkelerinde de iklim kulübü adı altında hayat bulacak olması küresel bazda düşük karbonlu kalkınmaya geçişi hızlandıracak adımlar olarak değerlendirilebilir.
Türkiye yüzyılında, ülke 2053 net sıfır hedefini belirlemiş, bu hedefe de yeşil kalkınma vizyonu dahilinde ulaşacağımız ilan edilmiştir. Bu itibarla, sürdürülebilir çevre temel ekseninde politikalar geliştirilmiş; sanayi, ısınma, ulaşım ve enerji gibi birçok sektörde başarılı yeşil dönüşüm çalışmaları gerçekleştirilmiş; sürdürülebilir üretim ve tüketim kalıplarının yaygınlaşması adına faaliyetlere başlanmıştır. Bu minvalde, ülkemiz girişimiyle BM nezdinde kabul edilen 30 Mart “Uluslararası Sıfır Atık Günü” başarılı ve örnek çalışmalarımızdan biri olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, Net Sıfır Emisyon, Yeşil Büyüme, Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim, Sıfır Atık, Döngüsel Ekonomi

Kaynakça

• AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı (2020), Avrupa Yeşil Düzeni, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52015DC0614
• AKİB, AB Emisyon Ticaret Sistemi, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/qanda_21_3542.
• Akkuyu Nükleer Güç Santrali Projesi (2022), https://enerji.gov.tr/neupgm-akkuyunukleer-guc-santrali-projesi
• Anadolu Ajansı (2022), Bakan Karaismailoğlu: Avrasya Tüneli’nin işletme süresibittiğinde devlet 140 milyon dolar gelir elde edecek, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/bakan-karaismailoglu-avrasya-tunelinin-isletme-suresi-bittiginde-devlet-140-milyon-dolar-gelir-elde-edecek/2550106
• Atık Yönetimi alanında Kılavuzlar, https://cygm.csb.gov.tr/kilavuz-i-86221
• Avrupa Yeşil Mutabakatının Duyurulması, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_19_6691
• Bakan Kurum, Cop27 Zirvesi Bakanlar Oturumunda Konuştu (2022), https://csb.gov.tr/bakan-kurum-cop27-zirvesi-bakanlar-oturumunda-konustu-bakanlikfaaliyetleri-36297
• Birinci İklim Şurası (2022), https://iklimsurasi.gov.tr/public/images/sonucbildirgesi.pdf Konya.
• Birleşik Krallık Meteoroloji Ofisi, https://www.metoffice.gov.uk/weather/learnabout/weather/case-studies/great-smog
• Birpınar M. E.-Gürtepe E, (2021), Yenilenebilirlerin Zirvesinde HESLER var, https://birpinar.com/yenilenebilirlerin-zirvesinde-hesler-var/
• BM 2030, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, https://sdgs.un.org/goals, Erişimtarihi:23 Aralık 2022,
• BM Çevre Programı (2022), Emisyon Açığı Raporu, https://www.unep.org/resources/emissions-gap-report-2022
• BM Çevre ve İnsan Konferansı, (1972), kabul edilen diğer hususlar, Bölüm 4,https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/NL7/300/05/IMG/NL730005.pdf?OpenElement
• BM Çevre ve İnsan Konferansı, (1972), Stockholm, https://www.un.org/en/conferences/environment/stockholm1972
• BM Dünya Zirvesi (1992), Gündem 21 (Agenda 21), https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/Agenda21.pdf
• BM Genel Kurulu (2022), 77. BM Genel Kurulu 53. Toplantı, https://press.un.org/ en/2022/ga12482.doc.htm, Erişim tarihi: 14 Aralık 2022
• CB Dijital Ofisi (2021), Ulusal Yapay Zekâ Strateji Belgesi 2021-2025, https://cbddo. gov.tr/SharedFolderServer/Genel/File/TR-UlusalYZStratejisi2021-2025.pdf
• CB Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/ u p l o a d s / 2 0 2 0 / 0 3 / S u rd u r u l e b i l i r- K a l k i n m a - A m a c l a r i - D e g e r l e n d i r m e - Raporu_13_12_2019-WEB.pdf
• Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı (2021), Türkiye’nin Yeşil Kalkınma Devrimi,https://www.iletisim.gov.tr/images/uploads/dosyalar/Turkiyenin_Yesil_Kalkinma_Devrimi.pdf
• Çevre Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/12/20181210-4.htm
• Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü (2015), Tekstil sektöründe temiz üretim tebliği uygulamaları, https://cygm.csb.gov.tr/tekstil-sektorunde-entegre-kirlilik-onlemeve-kontrol-tebliginde-degisiklik-yapilmasina-dair-teblig-yayimlandi.-duyuru-34782
• Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü (2022), Sanayide Yeşil Dönüşüm Semineri Bakanımız Sn. Murat KURUM’un Teşrifleriyle Gerçekleştirildi, https://cygm.csb.gov.tr/sanayide-yesil-donusum-semineri-bakanimiz-sn.-murat-kurumun-tesrifleriylegerceklestirildi-haber-280725
• ÇŞİDB (2022), Sürekli İzleme Merkezi, https://sim.csb.gov.tr/, erişim tarihi: 12.12.2022
• ÇYGM (2021), Türkiye Bisiklet Yolu Mastır Planı, https://cygm.csb.gov.tr/turkiyebisiklet-agi-master-plani-i-103852
• David Pearce (1989), “Blueprint for a Green Economy”, Earthscan, London, UK.Döngüsellik Açığı Raporu (2023), https://www.circularity-gap.world/2023
• Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyon Raporu, 1987, https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf
• Dünya Ekonomik Forumu (2023), Küresel Riskler Raporu, https://www3.weforum.org/docs/ WEF_Global_Risks_Report_2023.pdf
• Elektrik Kurulu Gücü (2022), enerji.gov.tr Aralık 2022
• Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına DairYönetmelik (2022), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/11/20221119-4.htm
• EMBER COAL TO CLEAN (2022), Turkey: Wind and solar saved $7 bn in 12 months,https://ember-climate.org/app/uploads/2022/05/Turkey_Wind-and-solar-savedseven-bn.pdf
• Endüstriyel Emisyonların Yönetimi, https://ippc.csb.gov.tr/ana-sayfa-i-101806 EPDK: Elektrik depolamada yatırım talebi 230 milyar doları, aştıhttps://www.
• trthaber.com/haber/ekonomi/epdk-elektrik-depolamada-yatirim-talebi-230-milyardolari-asti-734917.html, Erişim 01 Ocak 2023.
• European Environment Agency (2022), Environment and health, https://www.eea. europa.eu/themes/human/intro
• FAO (2020), Global Forest Resource Assessment https://www.fao.org/3/ca9825en/ca9825en.pdf, Sayfa 18, erişim tarihi: 20.12.2022
• G7 Sonuç Bildirgesi (2022), Almanya, https://www.g7germany.de/resource/blob/9 74430/2057926/2a7cd9f10213a481924492942dd660a1/2022-06-28-g7-climate-clubdata. pdf?download=1
• Haberler.com (2022), Konya’da 4 Mahallede Bin 108 Konutta Doğal Gaza Dönüşüm Sağlandı, https://www.haberler.com/guncel/konya-da-4-mahallede-bin-108-konutta-dogal-gaza-14680794-haberi/https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/11/20211105-5.pdf
• IEA (2022), Energy Efficiency, https://www.iea.org/reports/energy-efficiency-2022
• IEA (2022), Renewables https://www.iea.org/reports/renewables-2022/executivesummary
• IPCC Altıncı Değerlendirme Rapor Serisi, 2021-2022, https://www.ipcc.ch/assessment-report/ar6/
• IRENA (2022), Renewable Energy and Jobs, https://www.irena.org/publications/2022/ Sep/Renewable-Energy-and-Jobs-Annual-Review-2022
• KABEV (2022), Kamu Binalarında Enerji Verimliliği Projesi, https://www.kabev.org/, erişim tarihi: 15.12.2022
• M.E. Birpınar-İ. Gürtepe, (2022), Hava Kalitesinde Dönüşüm, https://birpinar.com/ hava-kalitesi-yonetiminde-donusum/
• Marmara Denizi ÖÇK Alanı ilan edilmesine Dair Cumhurbaşkanı Kararı (2021), Mavi Ekonomi Nedir (2022), https://www.un.org/regularprocess/sites/www.un.org. regularprocess/files/rok_part_2.pdf, Erişim tarihi:23 Aralık 2022.
• Mevcut En iyi Teknik Referans Dokümanları, https://ippc.csb.gov.tr/met-referansbelgeleri-met-ref-i-101811
• OECD, 2021, The Economic Benefits of Air Quality Improvements in Arctic Council Countries, The Economic Benefits of Air Quality Improvements in Arctic Council Countries, https://doi.org/10.1787/9c46037d-en
• Rachel Carson, (1962), Sessiz Bahar http://www.rachelcarson.org/SilentSpring.aspx
• Santral Kurulu Güç Raporları (2022), https://seffaflik.epias.com.tr/transparency/ uretim/yekdem/kurulu-guc.xhtml, erişim tarihi: 10.12.2022
• Santral Kurulu Güç Raporları (2023), Yenilenebilir Kaynakların Kurulu Güçteki Oranı, https://www.teias.gov.tr/kurulu-guc-raporlari, Erişim tarihi: 01.01.2023
• SIFIR ATIK (2022), Sıfır Atık Çalışmaları, sifiratik.gov.tr
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022), Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı faaliyetleri, https://www.csb.gov.tr/bakan-kurum-yaklasiksifir-enerjili-binalar-uygulamasini-yilbasi-itibariyla-81-sehrimizde-uygulamayageciriyoruz-bakanlik-faaliyetleri-37331, erişim tarihi: 10.12.2022
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022), Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı e-uygulama listesi, https://csb.gov.tr/uygulamalar, erişim tarihi: 27.12.2022
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022), Egzoz Muayenesi Yaptırılmayan Araçlar, Trafikte Otomatik Olarak Akışı Aksatmadan Tespit Ediliyor, https://www.csb.gov.tr/egzoz-muayenesi-yaptirilmayan-araclar-trafikte-otomatikolarak-akisi-aksatmadan-tespit-ediliyor-bakanlik-faaliyetleri-35203, erişim tarihi: 12.12.2022
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022), Isıtmada Yeşil Dönüşüm Strateji Belgesi Çalışmaları, https://isinma.csb.gov.tr/
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022), Küresel Eko Etiket Ağı(GEN)’na Tam Üyeliğimiz Kabul Edilmiştir, https://cevreetiketi.csb.gov.tr/kureseleko-etiket-agi-gen-na-tam-uyeligimiz-kabul-edilmistir.-haber-279022
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı (2022), Sanayide Yeşil Dönüşüm Semineri Gerçekleştirildi, https://www.ab.gov.tr/sanayide-yesil-donusum-seminerigerceklestirildi_53314.html
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2022), Enerji Yoğunluğundan İyileşme, https://enerji.gov.tr//Media/Dizin/EVCED/tr/EnerjiVerimliliği/OVDegerlendirme/Belgeler/EYogunluklari/2021.pdf, erişim tarihi 24.12.2022
• T.C. Ulaştırma ve ve Altyapı Bakanlığı (2022), Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Karaismailoğlu: 2053 Yılına Kadar Karayolu Hizmet Düzeyimizi En Üst Seviyeye Çekeceğiz https://sgb.uab.gov.tr/haberler/ulastirma-ve-altyapi-bakanikaraismailoglu-2053-yilina-kadar-karayolu-hizmet-duzeyimizi-en-ust-seviyeyecekecegiz Taraflar Konferansı (COP21) (2015), İklim Değişikliği 21, Paris 2015, https://unfccc.int/most-requested/key-aspects-of-the-paris-agreement
• TC Dışişleri Bakanlığı (2022), AB ile Çevre Alanındaki İlişkiler, https://www.mfa.gov.tr/Avrupa_Birligi_ile_Cevre_Alaninda_İliskiler.tr.mfa; erişim tarihi 24.12.2022
• TC Ticaret Bakanlığı (2021), Ulusal Yeşil Mutabakat Eylem Planı, https://ticaret.gov.tr/data/60f1200013b876eb28421b23/MUTABAKAT%20YEŞİL.pdf
• TOBB, Sanayide Yeşil Dönüşüm Semineri, https://iklim.tobb.org.tr/index.php/95-manset/293-sanayide-yesil-donusum-semineri
• TÜRÇEV (2022), Mavi Bayrak Uygulaması, http://www.mavibayrak.org.tr/tr/icerikdetay.aspx?icerik_refno=1, erişim tarihi: 23.12.2022
• Türkiye Elektrik İletim AŞ (2023), Santral Kurulu Güç Raporları, https://www.teias.gov.tr/kurulu-guc-raporlari, erişim 01.01.2023.
• Türkiye’nin yeni ulusal katkı beyanı, 2022, https://iklim.gov.tr/turkiye-ulusal-katkibeyanini-cop27-de-acikladi-haber-84, Erişim tarihi: 23 Aralık 2022,
• UNEP (2020), Akdeniz Havzasının Çevre ve Kalkınma Durumu, https://planbleu.org/wp-content/uploads/2021/04/SoED_full-report.pdf
• UNEP, (2011), Yeşil Ekonomiye Doğru, https://www.unep.org/resources/report/towards-green-economy-pathways-sustainable-development-and-povertyeradication- 10
• UNESCAP (2005), Çevre ve Kalkınma konulu Bakanlar Konferansı Raporu, https://digitallibrary.un.org/record/552192?ln=en
• Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmeliği (2016), https://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2016/10/20161009-1.htm
• Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun (2005), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5346.pdf
• Yenilenebilir Enerjide Yeni Bir Dönem Başlıyor (2022), https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/2-12830/yenilenebilir-enerjide-yeni-bir-donem-basliyor
• Yusufeli Barajı ve HES Projesi (2022), https://www.dsi.gov.tr/Haber/Detay/7951