Türkiye’de Kadın Göçmen İşçilerin Durumunun ‘Emek-Sermaye Çatışmasında’ Yeniden Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 59, 2155 - 2192, 01.01.2018

Çiğdem Şahin

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de ‘emek-sermaye çatışmasında’ kadın göçmen işçilerin karşı karşıya kaldığı şiddet, baskı ve sömürünün, kapitalist sistemde ‘en dezavantajlı konumda bulunan emeğin en fazla sömürülmesi’ perspektifinden yeniden değerlendirilmesidir. Çalışmada konuya ilişkin önemli bir literatür taraması yapılmakta; kitap, makale ve çeşitli raporlar üzerinden, söz konusu çatışma ve sömürü ilişkisi, günümüzde artan göçmen sayısına da dikkat çekilerek, özellikle ‘kadın göçmen emeği’ üzerindeki yoğun sömürü ilişkisi bağlamında ele alınmaktadır. Kapitalist sistemde, işçi sınıfının önemli bir parçası olan göçmen emeği, dezavantajlı konumundan dolayı farklı emek biçimleri arasında hiyerarşik ilişkiler kurup emeğin ayrıştırılması ve işçi sınıfının bölünmesinde sıkça kullanılmaktadır. Sermaye bu rekabetten faydalanarak hem emek maliyetlerini asgari düzeyde tutabilmekte hem de işçi sınıfını daha kolay kontrol edebilmektedir. Makalede, neo-liberal göç politikaları vasıtasıyla göçmen emeğinin nasıl kontrol altına alındığı, sömürüldüğü, dezavantajlar arttıkça emek üzerindeki bu kontrol, baskı ve sömürünün nasıl çoğaldığı konusu, çocuk emeğinden sonra en dezavantajlı konumda bulunan ‘kadın göçmen emeği' üzerinden ve özellikle Türkiye’ye özgü koşullarda, uygulamadaki çelişkiler yoluyla anlatılmaktadır. Ayrıca çalışmada, göçmenlik, kadınlık ve erkeklik konumlarına göre işçiler çeşitli biçimlerde kategorize edilseler ve bu doğrultuda değerlendirilmeye alınsalar dahi, kadın-erkek, yerli-göçmen emeği ayrışması ve rekabetinden, emeğin her türlü hiyerarşik kategorileştirme ve çatıştırılmasından esas sorumlu olanın ve çıkar sağlayanın sermaye olduğu vurgusu ilgili kısımlarda gerekli görüldükçe yapılmaktadır. Son kertede çalışmada, kapitalist hegemonyadan ve sermaye kontrollü bir sistemden bağımsız bir yapı oluşmadan, ne kadın, ne erkek ne göçmen emeğinin, yani bütünüyle işçi sınıfının özgürleşmesinin ve haklarına kavuşmasının mümkün olmadığı sonucu elde edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çalışma, Emek-Sermaye Çatışması, Emek Kuramı, Göçmen Politikası, Kadın Göçmen Emeğ

Çalışma, Emek-Sermaye Çatışması, Emek Kuramı,Göçmen Politikası, Kadın Göçmen Emeği

Öz

This paper presents a labour-capital conflict oriented critical analysis of the oppression, violence and exploitation that the ‘female migrant labour’ suffers as a reflection of the fact that ‘the capitalist system exploits the most disadvantaged the most’, studying particulary the circumstances of Turkey. First, the study gives an extensive study of the relevant literature and, through a discussion of the books, articles and various reports, it analyses the said labourcapital conflict and exploitation especially in relation to the exploitation of the female migrant labour, drawing also attention to the gradually increasing number of migrants. In the capitalist system, the capital can control the rise in the wages and thus can keep the cost of labour at a minimum level by dividing labour, establishing hierarchical relations among different forms of labour and dividing the working class. The paper discusses, within the context of the particular circumstances in Turkey, how the migrant labour is controlled and exploited through neo-liberal migration politicies, how the oppression on and exploitation of labour increase as paralel to the increase in the disadvantages, how this oppression and exploitation reach the highest level within the context of the ‘female migrant labour’, which is the most disadvantaged labour after that of child labour. Also, the paper underlines the fact that although workers are being categorized as migrant, female and male workers and treated accordingly, it is only the capitalist system itself which is responsible for and takes advantage of the division of and competition among the male-female as well as native-migrant labour. Finally, the paper concludes that it is not possible for the male labour or for the female migrants’ labour to be rescued from being put into competition with one another and be thus exploited and for them to be liberated unless they are rescued from the oppresive control of capitalism.

Anahtar Kelimeler

Work, Labour-Capital Conflict, Migrant Labour, Theories of Labour, Migrant Policy, Female Migrant Labour

Kaynakça

• Akalın, E. (2014) “Türkiye’de Göçmen Ev İşçilerinin Çalışma Koşulları”, VI. Sosyal İnsan Hakları Ulusal Sempozyumu, www.sosyalhaklar.net .
• Akkuzu, İ. (2015) “Göç ve Kapitalizm”, DİSK-AR, Göç ve İşçi Sınıfı, sayı 4: 22-32
• Akpınar, T. (2010)“Türkiye’ye Yönelik Kaçak İşgücü Göçü”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi,65-3,
• Akpınar, T. (2009)Türkiye’ye Yönelik Düzensiz Göçler ve Göçmenlerin İnşaat Sektöründe Enformeilİstihdamı,(Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Anderson, B. (2013)Us and Them: The Dangerous Politics of Immigration Controls, London: OUP . Anker, E. D. (2002) “RefugeeLaw, GenderAndThe Human RightsParadigm”,Harvard HumanRightsJournal,15, 133.
• Barrera, M. (1979) “Peasants and Proletarians the Struggles of Third World Workers”, Colonial Labour Theories of Inequality: The Case of International Harvester içinde:Robin Cohen, Peter C. W. Gutkind, and Phyllis Brazier (der), London: Hutchinson University Library, 331-335.
• Buz, S. (2007) “Göçte Kadınlar: Feminist Yaklaşım çerçevesinde Bir Çalışma”, Toplum ve Sosyal Hizmet,Cilt 18, Sayı 2, Ekim 2007, 37-50.
• Castles, S. (1992)“Ethnic Minorities and İndustrial Change in Europe and North America” , Migrants and Minorities in Post–Keynesian Capitalism: The German Case içinde: Malcolm Cross (der), London: Cambridge UniversityPress, 36-54.
• Castells, M. (1979)“Peasants and Proletarians the Struggles of Third World Workers”, Immigrant Workers and Class Struggles in Advanced Capitalism: The Western European Experience içinde: Robin Cohen, Peter C. W. Gutkind, and Phyllis Brazier (der), London: Hutchinson University Library, 353-379.
• Castles, S. And Kosack, G. (1972)“ The Function of Labour Immigration in Western European Capitalism”, New LeftReview, I/73: 3-21.
• Cengiz F.B. (2013) Türkiye’de Sendikaların Düzensiz Emek Göçüne Bakışı: İstanbul Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• Chossudovsky, M. (1999)Yoksulluğun Küreselleşmesi, (çev.) N.Domaniç, İstanbul: Çiviyazıları
• Coşkun, E. (2014) “Türkiye’de Göçmen Kadınlar ve Seks Ticareti”, Çalışma ve Toplum 42:85-206.
• Coşkun, E. (2017)“Türkiye’de Kağıtsız Göçmen Kadınlar Ve Sosyal Hizmetler”, Çalışma Ve Toplum 54:1300-1316.
• Çağlayan, S. (2006) “Göç Kuramları Ve Göçmen İlişkisi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Güz 2006, sayı1:67-91
• Dedeoğlu, S. (2014) Migrants, Work and Social Integration, Women’s Labour in Turkish Ethnic Economy, Migration, Diasporas and Citizenship Series, Palgrave: Macmillan, 1. Baskı,.
• Demir, O. ve Finckenauer (2010)“Victims Of Sex Trafficking İn Turkey: Characteristics, Motivations and Dynamics”, Women and Criminal Justice, 20(1): 57-88.
• Demirdizen, D. (2014) “Türkiye'de Ev Hizmetlerinde Çalışan Göçmen Kadınlar” www.akademikpersonel.kocaeli.edu.tr
• Demirdizen, D. (2013) “Türkiye’de Ev Hizmetlerinde Çalışan Göçmen Kadınlar: Yeni Düzenlemelerle Yarı Köle Emeğine Doğru mu?”, Çalışma Ve Toplum3: 325-346.
• Erder, S. ve Kaşka, S. (2011) “Turkey, Migration and the EU: Potentials, Challenges and Opportunities”, Turkey in the New Migration Era: Migrants Between Regularity and Irregularity içinde:P açacı-Elitok, S ve Straubhaar T (der), Hamburg: Hamburg University Press, 113-132.
• Erder, S. (2007) “Türkiye’de Yabancı İşçiler: Uluslararası Göç, İşgücü ve Nüfus Hareketleri”, Yabancısız Kurgulanan Ülkenin Yabancıları içinde, F Aylan Arı (der), İstanbul: Derin Yayınları, 1-82.
• Ege, G. (2002) Foreign Domestic Workers in Turkey: A NewForm Of Trafficking in Women?, Gender and Women's Studies Program, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: OTDU.
• Fuat, S. (2013) “Türkiye’nin Suriyeli Göçmenler Sorunu”, Sınıf Mücadelesinde Marxist Tutum, http://marksist.net/
• Gökbayrak, Ş. ve Erdoğdu S. (2010) “Irregular Migration and Trade Union Responses: The Case of Turkey”, İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Nisan, 12(2): 92-114.
• Gökbayrak, Ş. (2009) “Refah Devletinin Donuşumu ve Bakım Hizmetlerinin Görünmez Emekçileri “Göçmen Kadınlar”, Çalışma Ve Toplum; 21 (2):55-81.
• İçduygu, A. (2004) Türkiye’d e Kaçak Göç, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayını, Yayın No: 2004-65.
• Kalfa, A. (2008) Ex-Eastern European Countries Origin Trafficking and Women Working in the Sex Sector, (BasılmamışYüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Kofman, E. v.d. (2000) Gender and International Migration in Europe , London: Routledge.
• Keoghl, L. (2008) Driven Women: Gendered Moral Economies of Women's Migrant LaborIn Post-socialist Europe's Peripheries, (Basılmamış Doktora Tezi), Amherst: TheUniversity of Massachusetts.
• Kaşka, S .(2009) “Land of Diverse Migrations:Challenges of Emigration and Immigration in Turkey”, The New International Migration and Migrant Women in Turkey: The Case of Moldovan Domestic Workers içinde: İçduygu A ve Kirişçi K (der), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları,725-804.
• Kurtulmuş, M. (2015) DİSK-AR, Göç ve İşçi Sınıfı, sayı 4, 42-55.
• Lordoglu, K. (2015) “Türkiye’ye Yönelen Düzensiz Göç ve İşgücü Piyasalarına Bazı Yansımalar”, Çalışma ve Toplum, İstanbul, 44, 29-44.
• Lordoğlu, K. (2005)“Türkiye’de Yabancıların Kaçak Çalışması”,Toplum ve Bilim 102:103-127.
• Lutz, H. (2010) “Gender in the Migration Process”, Journal of Ethnicand Migration Studies 36(10),1647-1663.
• Marx, K. (2004)Kapital,Cilt1.çev.Alaattin Bilgi, Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K.(1986)Kapital, Cilt 1, Üçüncü Baskı, çev.Alaattin Bilgi, İstanbul: Sol Yayınları.
• Merton, R. K. (1959).Social Theory and Social Structure . New York: Free Press. Naude, W. (2 008). “Conflict Disasters, and No Jobs”, UNU -WIDER, Research Paper No .2008/85.
• Marino S., R. Pennix ve J. Roosblad (2015) “Trade Unions, Immigration and Immigrants in Europe Revisited: Unions’ Attitudes and Actions Under New Conditions”, Comparative Migration Studies, 3:1
• Munck, R. (2011) “Beyond North and South: Migration, Informalization, and Trade Union Revitalization”, Working USA, (14) 1.
• O’Conne, D. J. (2010)“New Slavery, Old Binaries: Human Trafficking and The Borders of Freedom”,Global Networks 10 (2), 244-261.
• Özer, E. (2011)Kimse Duymaz, İstanbul: AyiziYayınları
• Penninx, R. ve J. Roosblad (2000) Trade Unions, Immigration and Immigrants in Europe :1960 – 1993: A Comparative Study of Attitudes and Actions of Trade Unions in Seven West European Countries, United State: Berghahn Books.
• Portes, A. (1983)), “Global Trends in Migration –Theory and Research on International Population Movements”, Modes of Structural Incorporation and Present Theories of Labor Immigration içinde:Mary M. Kritz, Charles B. Keeland Silvano M. Tomasi (der), New York: The Center for Migration Studies, 279-297.
• Reyneri, E.(1998) “The Role of the Underground Economy İn İrregular Migration to İtaly:Cause or Effect?”, Journal of Ethnic and Migration Studies, Vol. 24, No: 2,.313-331.
• Sassen-Saskia (1983) “Women, Men, and the International Division of Labor”, Labor Migrations and the New International Division of Labor içinde: June Nash and Maria Patricia Fernandez-Kelly (der), , Albany: State University of New York Press, 175-204.
• Sirkeci, İ. (2012), “Transnasyonal Mobilite ve Çatışma”, Migration Letter, Vol.9. No.4, 353-363.
• Tabak, F. (2000)“ Geçiş Çağı - Dünya Siteminin Yörüngesi”, Dünya Emek Gücü içinde: Terence K. Hopkins ve Immanuel Wallerstein(der), çev.Nuri Ersoy, Ender Abadoğlu, Orhan Akalın ve Yücel Kaya, 1945-2025”, İstanbul: Avesta Yayınları, 112-147.
• Toksöz, G. ; S. Erdoğdu ve S. Kaşka (2013)Türkiye’ye Düzensiz Emek Göçü ve Göçmenlerin İşgücü Piyasasındaki Durumları, Ankara: Uluslararası Göç Örgütü (IOM).
• Toksöz ve Ünlütürk-Ulutaş Ç (2012) “Turkey, Migration And the EU: Potentials, Challenges and Opportunities” , Is Migration Feminized? A Gender- and Ethnicity-Based Review of the Literature on Irregular Migration ToTurkey içinde: Paçacı-Elitok S. ve Straubhaar T. (der), Hamburg: Hamburg University Press, 85-113.
• Toksöz, G. (2006)Uluslararası Emek Göçü, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Toksöz; Özkazanç ve Poyraz (2001) Kadınlar, Kalkınma ve Sosyal Adalet, Ankara: Ankara Üniversitesi, KASAUM.
• Uysal, M. (2014) “Marxist Değer Kuramında ‘Düşünme Gücü’ Sorunu ve Diferansiyel Değer”, Anafikir,www.anafikir.gen.tr
• Yalçın, Ç. (2016) “Türkiye’de Ev Hizmetlerinde Çalışan Göçmen Kadınlar ve Ekonomik Şiddet.”, Fe Dergi: Feminist Eleştiri, Cilt 7, Sayı 1, KASAUM, 50-60.
• Yükseker, H. D. (2003) Laleli-Moskova Mekiği–Kayıt-dışı Ticaret ve Cinsiyet İlişkileri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Van der Erf, R. ; Heering L. (1995), Causes of International Migration, Luxembourg: Eurostat RAPORLAR
• Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) Raporu, 2016
• Erder, S.and Kaşka, S. (2003) Irregular Migration and Trafficking in Women: The Case of Turkey, IOM, Geneva.
• Emek Sömürüsünün Merkezi Türkiye, www.tekgida.org.tr/Oku/9034/Emek- Somurusunun-Merkezi-Turkiye
• Gardner, A.(2014) Hayatta Kalma Mücadelesi: Türkiye'deki Suriye'den Gelen Mülteciler, Uluslararası Af Örgütü Raporu.
• Gürbüz, B.(2014)Türkiye’de Emek Sömürüsü ve İşçi Cinayetleri.
• www.guvenlicalisma.org/turkiyede-emek- sömürüsü.
• ILO (1995) (International Labour Organization) World Employment 1995 - An ILO Report. Geneva: International Labour Office.
• ILO (2008) In search of Decent Work – Migrant Workers’ Rights: A Manual for Trade Unionists Bureau for Workers’ Activities (ACTRAV), International Labour Office: Geneva.
• IOM (2003)World Migration 2003- Managing Migration Challenges and Responsesfor People on the Move,
• IOMWorld Migration Report Series,Geneva.
• OECD (1998)Trends in International Migration Annual Report, SOPEMI, Paris, 185-200.
• Türkiye’de Mevsimsel Tarımsal Üretimde Yabancı Göçmen İşçiler Durum Raporu 2006 ,www.kalkınmaatolyesi.org ,Son erişim tarihi, Haziran 2016.
• UNHCR Global Trends Raport, 20 Haziran 2014
• Ülkemize Sığınan Suriye Vatandaşlarının Barındıkları Çadır kentler Hakkında İnceleme Raporu-2,24.
• Dönem 3. Yasama Yılı, 2012, TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, World Development Report 2016.
• World Development Report1995, ‘ Workers in an Integrating World’, New York.