İşçi Sigortaları Kurumu’nun 8. Genel Kurul Tartışmalarında Kıdem Tazminatı

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 54, 1425 - 1454, 01.01.2017

Fatma Şenden Zırhlı

Öz

Bu çalışmanın amacı, günümüzde çalışanların sosyal güvencesi niteliğindeki kıdem tazminatının etrafında süregelen tartışmalara, tarihsel arka planından bakarak ışık tutmaktır. Bilindiği gibi, kıdem tazminatı ilk kez 1936 yılında kabul edilen İş Kanunu ile mevzuatımıza girmiştir. Ancak, bugünkü gelişmiş düzeyine belirli tarihsel kesitlerde çeşitli toplumsal dinamiklerin etkisi sonucunda dönüşerek kavuşmuştur. Bu çalışmanın tarihsel kesiti Çalışma Bakanlığı ile İşçi Sigortaları Kurumu'nun kurulduğu 1946 yılından başlayarak 1950'li yıllardır. Çalışmanın dayanağını ise aynı yıl ilk genel kurul toplantısını yapmış olan İşçi Sigortaları Kurumu'nun genel kurulları oluşturuyor. Bu kurulların özelliği, sınıfsal konumları itibarıyla hem devletin, hem işverenlerin hem de işçilerin cephesinden, çalışma hayatını ilgilendiren konularda dönemin güncel tartışmalarını yansıtıyor olmaları. Çalışmada söz konusu genel kurullarda belirtilen çevrelerin temsiliyeti de göz önünde bulundurulmuştur. İşçi Sigortaları Kurumu, bilindiği gibi 2006 yılında yürürlüğe giren SGK Kanunu ile bu kurumun bünyesine katılan Sosyal Sigortalar Kurumu'nun önceli olan kurumsal yapıdır. Kıdem tazminatı, halen 4857 İş Yasası'ndan önceki İş Yasası olan 1475 sayılı İş Yasası'nın değiştirilmemiş 14. madde hükmü olarak varlığını korumaktadır. Ancak, bu kazanım son dönemde hükümetlerce sıkça gündeme getirilip özellikle kıdem tazminatının bir fona devredilmesi hatta kaldırılması yönünde tartışmalara konu olmuştur. Bu tartışmaların benzerleri, sosyal güvenlik sisteminin kurumsallaşmaya başladığı ilk kuruluş yıllarında da yapılmıştır. Bu bağlamda İşçi Sigortaları Kurumu'nun 8. Genel Kurulu'nda yapılan tartışmalar irdelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Kıdem tazminatı, ihtiyarlık sigortası, İşçi Sigortaları Kurumu'nun genel kurulları, kurumsal özerklik, işçi-işveren gözüyle kıdem tazminatı

Severance Pay in the 8th General Assembly Discussions of the Workers' Insurance Institution

Öz

The purpose of this study is to shed light on the debate around the severance pay from a historical perspective. As it is known, the severance pay was included in our legislation with the Labor Code that was ratified in 1936. However, it reached its current advanced level through the effects of various social dynamics at certain historical sections. The historical section of this study is the 1950s, beginning with 1946, when the Ministry of Labor and the Workers' Insurance Institution were established. The basis for the study is the General Assemblies of the Workers’ Insurance Institution, which held its first General Assembly in that year. These assemblies were important in that they reflected the contemporary views on the subjects that were related to the working life from either the state's employer’s or workers’ perspectivesthe. The representation of the segments at the General Assemblies was also considered in the study. The Workers’ Insurance Institution is the institutional structure that preceded the Social Insurances Institution that absorbed this institution with the SSI Law of 2006. Severance pay still exists as the provision of Article 14 of the Labor Code 1475 which was not amended in Labor Code 4857. However this gain was recently frequently mentioned by Governments and has been the subject of debate about its transfer to a fund as well removal. Similar debates were conducted in the first years that the social security system was being institutionalized. In this regard, we examined the debates in the 8th General Assembly of the Workers’ Insurance Institution of the time

Anahtar Kelimeler

Severance pay, old age insurance, general assemblies of the Workers’ Insurance Institution, institutional autonomy, severance pay from the view of workers and employers

Kaynakça

• 3008 Sayılı İş Kanunu. (1936) Kabul Tarihi: 8.6.1936, Resmi Gazete, Sayı: 3330, Tarih: 15.6.1936.
• Baydere, Fuat (1966). "İş Mevzuatına Tesirleri Bakımından Çalışma Meclisleri", Sosyal Siyaset Konferansları, 17. Kitap, s. 212-222, http://dergipark.gov.tr/iusskd/issue/906/10205
• Çalışma Bakanlığı (Yıl yok). Çalışma Bakanlığının İki Yılı, Çalışma Bakanlığı Yayınları, Sayı: 13.
• Çalışma Mevzuatı (1949). Çalışma Bakanlığı Yayınları, Sayı: 17, Cilt 8.
• Çelik, Aziz (2010). Vesayetten Siyasete Türkiye'de Sendikacılık (1946-1967), İletişim Yayınları.
• Çelik, Aziz (2013a) "Kıdem Tazminatında Kadim Oyunlar", Birgün Gazetesi, 10 Ekim 2013.
• Çelik, Aziz (2013b) Kemal Türkler: Mevlitten Enternasyonale Mücadeleci Sendikacı, http://azizcelik.org/2013/07/21/kemal-turklerin-anisina/)
• Çelik, Aziz (2015) "Dünyada ve Türkiye'de Kıdem Tazminatı Uygulamaları", İktisat Dergisi, Ocak-Mart 2015, Sayı 530, s. 27-39
• Güzel, Ali (1978), “3008 sayılı İş Yasası’nın Önemi ve Başlıca Hükümleri”, Sosyal Siyaset Konferansları, 35.-36. Kitap, s. 165-222
• İş Kazalariyle Meslek Hastalıkları ve Analık Sigortaları hakkındaki kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesi ve bu kanuna bazı maddeler eklenmesi hakkında Kanun (1950), Kabul Tarihi: 1.3.1950, Resmi Gazete, Sayı: 7449, Tarih: 6 Mart 1950.
• İşçi Sigortaları Kurumu 8nci Genel Kurul Toplantısı 1953 (1953), İşçi Sigortaları Kurumu Yayın Müdürlüğü, Yayın No. 20, Ankara.
• İşçi Sigortaları Kurumu Kanunu (1945), madde 12 c. Fıkrası, Kanun No: 4792, Kabul tarihi: 9.7.1945, Resmi Gazete, Sayı: 6058, Tarih: 16 Temmuz 1945.
• Kanun No: 5868 (1952, 13 Şubat), "İş Kanununun 5518 sayılı kanunla tadil edilen 13 üncü maddesinin altıncı fıkrasının değiştirilmesi hakkında Kanun", (Kabul tarihi: 8 Şubat 1952), Resmi Gazete, Sayı: 8033
• Kanun Teklifi (1951, 2 Mart) , TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: IX, Cilt: 6, 55. Birleşim.
• Kanun Teklifi (22.XI.1951), İstanbul Milletvekili Ahmet Topcu’nun, İş Kanununun 5518 sayılı Kanunla değiştirilen 13ncü maddesinin Ç bendinin 4ncü fıkrasının değiştirilmesi hakkında kanun teklifi ve Çalışma Komisyonu raporu (2/301), http://tutanaklar.kanunum.com/TBMM/d09/c012/tbmm09012033ss0040.p df
• Koç, Yıldırım (2002), “İş Güvencesinin Öyküsü”, Mülkiye Dergisi, Cilt XXVI, No: 236, s. 131-178
• Koçak, Hakan (2008) "50'leri İşçi Sınıfı Oluşumunun Kritik Bir Uğrağı Olarak Yeniden Okumak”, Çalışma ve Toplum, Sayı 18, s. 69-85
• Koçak, Hakan (2012) "Paşabahçe Şişe-Cam'ın İlk Yılları: 'Milli Fabrika Rejimi'”, Çalışma ve Toplum, Sayı 33, s. 15-47
• Koçak, Hakan (2014) “İşçi Hareketinin Örgütsel Kapasitesi ve Ölçeksel Strateji Bağlamında İstanbul İşçi Sendikaları Birliği Örneği (1948-1962)”, Çalışma ve Toplum, Sayı: 43, s. 53-101
• Kristal-İş Sendikası kısa tarihi, http://www.kristalis.org.tr/yeni/?page_id=10365)
• Makal, Ahmet (1999) Türkiye'de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920- 1946, İmge Kitabevi.
• Makal, Ahmet (2002) Türkiye'de Çok Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1946- 1963, İmge Kitabevi, 2002.
• Okay, Av. Suphi Nahit. (1975) “Kıdem Tazminatı ve Müessesesi ve Türkiye'deki Uygulaması”, Sosyal Siyaset Konferansları, Sayı 26, 105-124
• Özbek, Meral (2004), Der. “Politik Kamusal Alan ve Kolektif Yaratıcılık”, Kamusal Alan, Hil Yayın.
• Özveri, Murat (2005a), Kıdem Tazminatı ve Kıdem Tazminatı Fonu Yasa Tasarısı, TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Sayı 22, s. 16-20
• Özveri, Murat (2005b), "Kıdem Tazminatını Hak Ediş Koşulları ve Yargı Kararları", http://www.muratozveri.net/?p=198 (8 Kasım 2005)
• Sendikacılık Ansiklopedi (1998), “Sıdal, Yusuf”, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Cilt 3.
• Tuna, Işıl (2015), “Demokrat Parti Döneminde Çalışma Hayatına Yönelik Düzenlemeler (1950-1960), Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 13, s. 473-491.
• Türk-İş Sendikalar Albümü (2014), Türk-İş Yayını, Ankara.
• Zırhlı, Fatma Şenden (2009), Türkiye'de Sosyal Sigortalar Kurumu ve Sosyal Politikada Yapısal Dönüşüm, MSGSÜ, Genel Sosyoloji ve Metodoloji Programı, Doktora Tezi.