İşverene Çalışma Koşullarını Değiştirme Yetkisi Veren Kayıtların Genel İşlem Koşulları Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 68, 317 - 354, 01.01.2021

Fatih Akpınar

Öz

Çalışma koşullarında değişiklik 4857 Sayılı İş Kanunu m.22 hükmünde düzenlenmiştir. Hükümde yer alan sınırlamalara bağlı kalmak istemeyen işverenler, standart iş sözleşmelerine değişiklik yetkisini saklı tutan kayıtlar koymaktadır. Anılan hükmün amacı, bu tür kayıtların geçerliliğinin tartışılmasına yol açmıştır. Diğer yandan 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun m.20-25 hükümlerinin iş sözleşmelerine uygulanabilirliği konusunda doktrinde farklı görüşler ileri sürülmüş ve farklı yargı kararları ortaya çıkmıştır. Yine bu tür kayıtların toplu iş sözleşmesinde yer alması halinde geçerliliği ayrı bir tartışma konusudur. Genel iş koşulları, genel işlem koşullarının iş hukukundaki görünümüdür. Bu çalışmada, genel iş koşullarının varlığı halinde yapılacak yürürlük, yorum ve içerik denetimleri ile uygulanabilecek yaptırımlar, bu konudaki güncel Yargıtay kararları ile birlikte değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Çalışma koşulları, değiştirme yasağı, genel iş koşulları, genel işlem koşulları

article 22 of Labour Law No. 4857. Employers who do not want to

Öz

Changing in working conditions, has been regulated in the article 22 of Labour Law No. 4857. Employers who do not want to adhere to the restrictions in the provision, impose terms that reserve the right to change standard labour contracts. The purpose of the mentioned provision led to a discussion of the validity of such that terms. On the other hand, different views have been put forward in the doctrine regarding the applicability of the provisions of Article 20-25 of the Turkish Code of Obligations to labor contracts and different judicial decisions have emerged. Likewise, if such terms are included in the collective bargaining agreement, its validity is another topic of discussion. Standardized terms of contract is named general labour terms in labour law. In this study, enforcement, interpretation, content inspections and sanctions that can be applied in the presence of general business conditions are evaluated together with the current Supreme Court decisions

Anahtar Kelimeler

Working conditions, prohibition of changing, general labour terms, standardized terms of contract.

Kaynakça

• Adınır, K.M. (2019) “İşverenin Yönetim Hakkı” (Yüksek Lisans) İstanbul: Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akın, L. (2016) “Karar İncelemesi: İşçinin Çalışma Şartlarında Esaslı Değişiklik Ve Fesih Hakkı” Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası, C.27, S.2, Mart, 2013, 38-50.
• Akyiğit, E. (2014) “İş Hukuku” Ankara: Seçkin Yayınları.
• Aktay, N./Arıcı, K./Senyen-Kaplan, E.T. (2013) “İş Hukuku” Ankara: Gazikitabevi.
• Alp, M. (2005) “İş Sözleşmesinin Değiştirilmesi” Ankara: Seçkin Yayınları.
• Alp, M. (2006) “Değişiklik Kayıtlarının İçerik Denetimi” Sicil İş Hukuku Dergisi, Y.1, S.3, Eylül, 2006, 37-54.
• Alp, M. (2015) “TBK’daki Genel İşlem Şartlarına İlişkin Hükümlerin İş Hukukuna Etkileri” İzmir Barosu Dergisi, Y.80, S. 3, Eylül, 421-426.
• Alpagut, G. (2004) “Karar İncelemesi: İş Sözleşmesinin Esaslı Şartlarında Değişiklik ve Yargıtay’ın Konuya İlişkin Bir Kararının Düşündürdükleri” Çimento İşveren Dergisi, C.18, S.5, Eylül, , 52-62.
• Antalya, G. (2019) “Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt: V/1,1” Ankara: Seçkin Yayınları.
• Atamer, Y. (2001) “Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Sorunu Çerçevesinde Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi” İstanbul: Beta Yayınları.
• Ateş, S.D. (2019) “İşverenin Yönetim Hakkı” Ankara: Seçkin Yayınları.
• Aydın, U. (2007) “4857 Sayılı Kanun Bakımından İş Sözleşmesindeki Değişiklik Kayıtları (Hukuk Genel Kuruluna Ait Bir Karar İncelemesi)” Sicil İş Hukuku Dergisi, Y.2, S.5, Mart, 57-69.
• Aydoğdu, M. (2018) “Genel İşlem Koşulları Şerhi” Ankara: Adalet Yayınevi.
• Bakırcı, K. (2007) "Yargıcın Toplu İş Sözleşmesine Müdahalesi", Sicil İş Hukuku Dergisi, Y. 2, S. 5, Mart.
• Başbuğ, A. (2013) “İş Hukuku” Ankara: A Kitap Binyıl Yayınevi.
• Başterzi, S. (2005) “Türkiye’de Feshe Karşı Koruma Hukuku Reformunun Sosyal Hukuk ve İstihdam Üzerine Etkileri” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Arşiv C. 54, S.3.
• Baycık, G. (2011) “İş Hukukunda Yenilik Doğuran Haklar” Ankara: Yetkin Yayınları.
• Baycık, G. (2012) “İşverenin Nakil Yetkisinin Kullanım Denetimi” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.61, S.2, 487-504.
• Bıyıklı, H. (1983) “Sosyal Ceza Hukuku İşçinin Ceza Yoluyla Korunması” Ankara: Gazi Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu Basımevi.
• Cansel, E./Özel Ç. (2017) “Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-1” Ankara: Seçkin Yayınları.
• Civan, O.E. (2015) “Genel İş Koşulları” İstanbul: Beta Yayınları.
• Çavdar, P/Karaca, A. (2017) “Türk Hukukunda Aşırı İfa Güçlüğü ve Toplu İş Sözleşmesine Uygulanabilirliği” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C..23, 613-642.
• Çelik, Nuri (2011) “Toplu İş Sözleşmeleri İle Çalışma Koşullarının Düzenlenmesinde ve Fesih
• Bildirimi Sürelerinin Artırılmasında Karşılaşılan Sorunlar” Çalışma ve Toplum Dergisi, 2011/4.
• Çelik, N./Caniklioğlu, N.,Canbolat, T. (2020) “İş Hukuku Dersleri” İstanbul: Beta Yayınları.
• Çil, Ş. (2020) “İş Uyuşmazlıklarında Yargıtay Uygulamaları” Ankara: Yetkin Yayınları.
• Demir, F. (2010) “Çalışma Hayatında Çocukların Korunması” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, 547-577.
• Demir, Fevzi, (2006) “Toplu İş Sözleşmesi ile İşçinin Onayının Önceden Alınması” Sicil İş Hukuku Dergisi,Y.1, S.2, Haziran, , 93-114.
• Demircioğlu, M./ Centel, T./ Kaplan, H.A. (2019) “İş Hukuku” İstanbul: Beta Yayınları.
• Engin, E.M. (1998) “Toplu İş Sözleşmesi Sistemi” T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Engin, E. M. (2013) “6356 Sayılı Yasa’da Toplu İş Sözleşmesi Yetkisi” Çalışma ve Toplum Dergisi, 2013/4, 143-164.
• Eren, F. (2017) “Borçlar Hukuku Genel Hükümler” Ankara: Yetkin Yayınları.
• Ertürk, Ş. (2014) “Genel İş Koşulları ve Genel İş Koşullarının Denetlenmesi” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:15, Özel S.,2013, Basım Yılı:2014, 81-118.
• Ertuğrul, M. (2018) “İş Hukukunda Değişiklik Feshi” İzmir Barosu Dergisi, Mayıs, 131-173.
• Işıklı, A. (2013) “İş Hukuku” Ankara: İmaj Yayınevi.
• Güler, M. (2004) “Belirli Süreli İş Sözleşmesinde Objektif Neden Kavramı ve Çalışma Koşullarının Esaslı Tarzda Değiştirilmesi Karar İncelemesi” Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, Nisan- Haziran, S.2.
• Güven, E./Aydın, U. (2010) “Bireysel İş Hukuku” Eskişehir: Nisan Kitabevi.
• Güzel, A. (2004) “İş Güvencesine İlişkin Yasal Esasların Değerlendirilmesi” İş Güvencesi, Sendikalar Yasası, Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Yasası Semineri, İstanbul.
• Güzel, A./Ugan Çataklaya D. (2014) “İş Sözleşmesinin Uygulanmasında Ve İşverenin Yönetim Yetkisinin Sınırlanmasında Dürüstlük (Objektif İyiniyet) Kuralının İşlevi Üzerine” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Arşiv C.20, S.1, 17-61.
• Kayıhan, Ş./Ünlütepe, M. (2018) “Borçlar Hukuku Genel Hükümler” Ankara: Seçkin Yayınları.
• Keynes, J.M. (2008) “Genel Teori: İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi” (Çev. U. Selçuk Akalın) İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Kılıçoğlu, M./Şenocak, K. (2013) “İş Kanunu Şerhi” İstanbul: Legal Yayınları.
• Manav, E. (2012) “İşyeri Değişiklik Kayıtlarının Geçerliliği Sorunu” Sicil İş Hukuku Dergisi, Y.7, S.25, 136-15.
• Mollamahmutoğlu, H./ Astarlı M. /Baysal, U. (2014) “İş Hukuku” Ankara: Turhankitabevi.
• Nağme, N.H. (2006) “İşverenin Yönetim Hakkına Dayanarak İşçiyi Başka Bir İşyerine Gönderebilmesine İlişkin Bir Karar İncelemesi” Sicil İş Hukuku Dergisi, Y.1, S.2, Haziran, 82-93.
• Narmanlıoğlu, Ü. (2014) “İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I” İstanbul: Beta Yayınları.
• Narmanlıoğlu, Ü. (2006) “İşverenin Çalışma Koşullarında Değişiklik Yapma Hakkını Saklı Tutan Sözleşme Hükümleri Bağlayıcı mıdır?” Sicil İş Hukuku Dergisi, Y.1, S.3, Eylül, 2006, 9-20.
• Odabaşı, A. (2019) “İş Sözleşmelerindeki Genel İşlem Koşulları ve Denetimi” (Yüksek Lisans), Kocaeli: TC Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özarslan Saydar, Ö./Aydın,Y. (2017) “İşgücü Piyasasında Esneklik Tartışmaları (Türkiye ve AB Ülkelerinin Karşılaştırmalı Analizi)” Uluslararası Balkan Kongresi-Edirne, https://www.researchgate.net/publication/317041657_Isgucu_Piyasasinda_ Esneklik_Tartismalari_Turkiye_ve_AB_Ulkelerinin_Karsilastirmali_Analizi E.T.22.04.2020. s.4
• Özdemir, E. (2004) “İşverene Çalışma Koşullarında Değişiklik Yetkisi Veren Kayıtlar” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.12, S.3-4, ss.31-44.
• Özdemir, E. (2005) “İş Hukukunda Mutlak Emredici Hükümlerin Yeri” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.95-120.
• Özveri, M. (1999) “Ekonomik Kriz Koşullarında Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği ‘Uyarlama Sorunu’” Ankara: Türk Harb-İş Sendikası.
• Özveri, M. (2013) “Türkiye’de Toplu İş Sözleşmesi Yetki Sistemi ve Sendikasızlaştırma” Ankara: Sosyal Politika ve Araştırma Merkezi, Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi.
• Roba, R.M. (2019) “Specific Clauses In The Individual Employment Contract” The Juridical Current, Petru Maior University, Faculty of Economics Law and Administrative Sciences and Pro Iure Foundation, V. 82, pp. 49-56.
• Senyen-Kaplan, E.T. (2019) “Bireysel İş Hukuku” Ankara: Gazi Kitabevi.
• Soyer, P. (1987) “Genel İş Koşulları” İstanbul: Özgün Matbaacılık.
• Subaşı, İ. (2005) “İş Hukukunda Çalışma Süreleri” A.Tuncay’a Armağan, İstanbul: Legal Yayınları 301-384.
• Sur, M. (2015) “İş Hukuku Toplu İlişkiler” Ankara: Turhan Kitabevi.
• Sümer, H.H. (2010) “İş Hukuku Uygulamaları” Konya: Mimoza Basım.
• Sümer, H.H. (2019) “İş Hukuku Uygulamaları” Konya: Mimoza Basım.
• Süzek, S. (2006) “Değişiklik Feshi” TİSK Akademi, 2006/I, 6-32.
• Süzek, S. (2018) “İş Hukuku” İstanbul: Beta Yayınları.
• Süzek, S. (1995) “İş Hukukunda İç Yönetmelik” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.44, S.1, Ankara, 1995, 183-191.
• Süzek, Sarper, (2016), “Tip İş Akitlerinin ve İç Yönetmeliklerin Kurulma Koşulları ve Denetimi” Prof.Dr.Turhan Esener’e Armağan, Ankara: Seçkin Yayınları, C.1, 459-472.
• Şahlanan, F. (2004) “2821 Sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanununda Değişiklik Öngören Kanun Ön Tasarılarının Değerlendirilmesi” Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 4/2004.
• Şen, M. (2005) “İş Hukukunda Çalışma Koşullarında Değişiklik” Ankara: Seçkin Yayınları.
• Tomur, I.G. (2019) “Türk Ve İngiliz Hukukunda Değişiklik Feshi” T.C. Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Tunçomağ, K./Centel ,T. (2013) “İş Hukukunun Esasları” İstanbul: Beta Yayınları.
• Ulucan, D. (2005) “Esneklik İhtiyacı ve İş Hukukunun İşçiyi Koruma İşlevi” A.Tuncay’a Armağan, 203-217, İstanbul: Legal Yayınları.
• Uşan, M.F. (2007) “4857 Sayılı İş Yasasının 22. Maddesi Çerçevesinde Değişiklik Feshi, Çalışma Şartlarında Esaslı Değişiklik Ve Uygulama Sorunları” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Arşiv C.9, S.0, 211-271.
• Yelmen, A. (2013) “Türk Borçlar Kanunu’na Göre Genel İşlem Şartları” (Yüksek Lisans) Ankara: TC Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yenisey, K.D. (2010) “Çalışma Koşullarında Değişiklik ve İş Sözleşmesinin Feshi” Çalışma ve Toplum, 2010/3, 93-116.
• Yıldız, G.B. (2014) “İş Hukukunda Sözleşmesel Kayıtlar” Ankara: Yetkin Yayınları.
• Yıldız, G. B. (2018) “İş Hukukunun Etkinliği ve Amacı Üzerine Yeniden Düşünmek” Çalışma ve Toplum, 2018/2, 733-748.
• Yüksel, B. (2017) “Çalışma İlişkilerine Yönelik İlk Düzenleme: Dilaver Paşa Nizamnamesi Ve Çalışma Hayatına Etkileri” İş ve Hayat, C.3, S.6, 155-178.
• TC Yargıtay, 22. HD, 2016/25609 E., 2019/24000 K., 23.12.2019 T., www.karararama.yargitay.gov.tr, E.T.15.04.2020.
• TC Yargıtay 9. HD, 2019/6426 E., 2019/16155 K., 18/09/2019 T., www.karararama.yargitay.gov.tr, E.T. 15.04.2020.
• TC Yargıtay, 7. HD, 2014/8896 E., 2014/18578 K. 01/10/2014 T., www.kararara.com/forum/viewtopic.php?f=214&t=149971 E.T., 23.04.2020.
• TC Yargıtay 9.HD, 1996/3709E., 1996/15314 K., ve 03.07.1996T., (Tekstil İşveren Dergisi, Kasım, 1996:16-17).
• TC Yargıtay 22.HD, 16050/13518 E., 14.06.2012 T., (Yıldız, 2014:94-95).
• TC Yargıtay 9 HD, 38778/28244 E., 05.11.2013 T. (Yıldız, 2014:94-95).
• TC Yargıtay 9. HD., 2003/23105 E., 2004/1204 K., 26,01.2004 T. (Narmanlıoğlu, 2014:479).
• TC Yargıtay 9.HD., 2012/7419 E., 2014/12827 K., 16.04.2014 T., www.kararara.com/forum/viewtopic.php?f=216&t=359009 15.04.2020. E.T.,
• TC Yargıtay 22. HD., 2013/5475 E., 2014/15987 K., 05.06.2014 T., www.hukukmedeniyeti.org/karar/440529/yargitay-9-hukuk-dairesi-e-2012- 7419-k-2014-12827/?v=list&aranan=is%27af%20etmek E.T.15.04.2020.
• TC Yargıtay 9. HD., 2016/23771E., 2016/16977 K., 29.06.2016; www.karararama.yargitay.gov.tr, E.T.15.04.2020.
• TC Yargıtay 9. HD, 2010/29128 E., 2012/37213 K., 12.11.2012 T. (Çalışma ve Toplum Dergisi, 2013/2(37), 363.
• TC Yargıtay 7.HD, 2015/12367E., 2015/8491K., 11/05/2015 T., www.kararara.com/forum/viewtopic.php?t=153268, E.T., 15.04.2020.
• TC Yargıtay, 7. HD., 2014/8896 E., 2014/18578K. 01/10/2014 T., www.kararara.com/forum/viewtopic.php?f=214&t=149971 E.T.,15.04.2020.
• TC.Yargıtay 7.H.D., 2016/6523E., 2016/11997K., 01.06.2016 T., www.kararara.com/forum/viewtopic.php?t=351417 , E.T.15.04.2020.
• TC Yargıtay 22 HD, 2014/2712 E., 2014/4289 K., 28.02.2014 T., www.kararara.com/forum/viewtopic.php?t=300881 E.T.,18.03.2020.
• TC Yargıtay 22. HD, , 1704//2825 E., 12.02.2013T., (Civan, 2015:120; Süzek, 2018:71).
• TC Yargıtay 9. HD, 2013/13487 E., 2015/8617K., 02.03.2015T. (Adınır, 2019:82).
• TC Yargıtay 22. HD, 2016/15101E., 2019/12624K., 11.06.2019T., www.karararama.yargitay.gov.tr E.T. 23.04.2020. Ankara BAM 8. HD, 2018/3786 E., 2019/843 K., 11.06.2019 T. (Çil, 2020:82).
• TC Yargıtay 22. HD, 2016/23515E., 2017/28384 K., 11.12.2017 T. (Adınır, 2019:82).
• TC Yargıtay 22. HD, 2016/25609E., 2019/24000K., 23.12.2019 T., www.karararama.yargitay.gov.tr, E.T.23.04.2020.
• TC Yargıtay 9. HD., 2016/9152E., 2019/20191K., 18.11.2019T., www.karararama.yargitay.gov.tr, E.T.,23.04.2020.
• TC Yargıtay, 22. HD, 2017/25253E., 2019/20851K., 12.11.2019T.,
• www.karararama.yargitay.gov.tr, E.T. 23.04.2020.
• TC Yargıtay 9. HD, 2019/6426E., 2019/16155K., 18/09/2019T., www.karararama.yargitay.gov.tr, E.T., 23.04.2020.
• TC Yargıtay 22. HD. 2017/24053 E., 2019/16518 K., 18.09.2019 T., www.karararama.yargitay.gov.tr, E.T., 23.04.2020. TC Yargıtay 9. HD., 2003/23.105E., 2004/1204K., 26,01.2004T. (Alpagut, 2004:52-62)
• UKEAT, 0221/09/ZT [2010] www.bailii.org/uk/cases/UKEAT/2010/0221_09_1102.html E.T.24.112020.
• UKEAT, 470/96/1703 [1998] https://hardwicke.co.uk/variation-of-employment-contracts/ E.T.22.11.2020.
• UKEAT, 0276/14/BA [2014] www.employmentcasesupdate.co.uk/ E.T.29.11.2020. Employment Tribunals, Case Number: 3328066/2017
• www.gov.uk/employment-tribunal-decisions, E.T.02.12.2020. UKEAT, 0205/16/BA [2016]
• www.gov.uk/employment-appeal-tribunal- decisions/ E.T.05.12.2020.
• Farber - Royal Trust Co., 1997 CanLII 387 (SCC), [1997] 1 SCR 846, www.canlii.org, E.T.03.12.2020.
• BMO Nesbitt Burns Inc. - Bond, 2002 CanLII 3184 (ONSC), aff'd, 2003 OJ No. 1171 (QL) (CA) www.canlii.org, E.T. 02.12.2020.
• Churchill - Stockgroup Media Inc. , 2008 BCSC 578, www.canlii.org, E.T.03.12.2020.
• Belton v Liberty Insurance Co. of Canada (2004), 34 CCEL 3 (d) 203 (Ont. CA) www.canlii.org, E.T.04.12.2020.
• ECLI:NL:PHR:2019:643, 14-06-2019, https://uitspraken.rechtspraak.nl, E.T.01.12.2020.
• ECLI: NL: HR: 2019:1869, 21.11.2019, https://uitspraken.rechtspraak.nl, E.T.02.12.2020.
• TC Yargıtay 9. HD., 2003/23.105E., 2004/1204K., 26,01.2004T., (Alpagut, 2004:52-62)
• TC Yargıtay 9. HD., 2003/23.105E., 2004/1204K., 26,01.2004T., (Alpagut, 2004:52-62)
• TC Yargıtay 9. HD, 2007/14259E., 2007/28745K., 01.10.2007T., (Çalışma ve Toplum, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2007/4(16), 207-210).
• TC Yargıtay HGK 1996/9-679 E., 1997/119 K., 26.02.1997 T. (Özveri, 1999:102).