İşçilerin Sendikal Örgütlenmeye Dair Tutumları: Petro-Kimya Sektörü Örneği

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 47, 95 - 130, 01.01.2015

Çetin Yılmaz

Öz

Sendikalar, 1980’li yıllardan bu yana, kimi dışsal ve içsel faktörlerden dolayı ekonomik, politik ve sosyal hayat üzerindeki etkisini yitirmektedir. Bu çalışmanın amacı, İzmir’in Aliağa ilçesinde petro-kimya sektöründe faaliyet gösteren Petkim’de çalışan işçilerin sendikal örgütlenmeye dair tutumlarını incelemektir. Araştırmanın örneklemi olarak Petkim işçilerin seçilmesinin nedeni bu işçilerin, Petrol-İş sendikası öncülüğünde çok uzun bir süre fabrikalarının özelleştirilmesine karşı mücadele etmeleridir. Petrol-İş sendikası, kurulduğu günden bu yana Türkiye’de mücadeleci sendikal geleneğin önemli temsilcilerinden biridir ve Türkiye’de özelleştirmeye karşı en güçlü mücadeleyi örgütleyen sendikaların başında gelmektedir. Bu mücadele deneyiminin işçilerin sendikal örgütlenmeye dair tutumları üzerindeki etkilerini incelemek, sendikaların içinde bulunduğu krizin aşılmasında kimi ipuçları sunabilecektir. Araştırmada, nicel ve nitel tekniklerin birlikte kullanıldığı karma bir metod tercih edilmiştir. Bu çerçevede, 315 işçiye anket uygulanmış ve 31 işçi ile derinlemesine mülakat gerçekleştirilmiştir. İşçilerin sendikal örgütlenmeye dair tutumlarının yaş, işe giriş tarihi ve sendikal eğitime katılma ile ilişkili olduğu görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Sendikalaşma, sendikal demokrasi, sendikal bürokrasi, özelleştirme, Petrol-İş

Kaynakça

• Balseven, H., Önder İ. (2009) Türkiye’de Kamu Kesiminde Neo-Liberal Dönüşüm, Nergis Mütevellioğlu-Sinan Sönmez (Eds.) Küreselleşme, Kriz ve Türkiye’de Neo- Liberal Dönüşüm, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 77-128.
• Beck, U. (1992) The Risk Society Towards a New Modernity, London: Sage.
• Beck, U. (2000) The Brave New World of Work, Cambridge: Polity Press.
• Boratav, K. (1998) Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985, İstanbul: Gerçek.
• Bourdieu, P., Wacquant, L.C.D. (2003) Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar, İstanbul: İletişim.
• Brown, R. K. (1997) Flexibility and Security: Contradictions in the Contemporary Labour Market, Richard K. Brown (Ed.) The Changing Shape of Work, London: Macmillan, 69-86.
• Buğra, A., Adaman, F., İnsel, A. (2005) Çalışma Hayatında Yen Gelişmeler ve Türkiye’de Sendikaların Değişen Rolü, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Formu: İstanbul.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2015) 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Gereğince; İşkollarındaki İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye Sayılarına İlişkin 2015 Ocak Ayı İstatistikleri Hakkında Tebliğ, http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/ShowProperty/WLP%20Repository/c sgb/dosyalar/istatistikler/2015_isciuyesayi, erişim tarihi, 03.12.2015.
• Çelik, A., Aydın, Z. (2006) Paşabahçe 1966 Gelenek Yaratan Grev, İstanbul: Tüstav. Çelik, A. (2015) Sendikalaşma Gerçekten Artıyor mu? http://t24.com.tr/yazarlar/aziz-celik/sendikalasma-gercekten-artiyor- mu,11132 erişim tarihi 23.05.2015.
• Demirdizen, D., Lordoğlu, K. (2013) Türkiye’de Sendika İçi Demokrasi, ya da Bir İmkansızın Arayışı Mı?, Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu, İstanbul: Petrol-Is Yayını.
• Dufour, C., Hege, A. (2010) The Legitimacy of Colective Actors and Trade Union Renewal, Transfer: European Review of Labour and Research, 16 (3) 351-367.
• Gülalap, H. (1993) Kapitalizm, Sınıflar ve Devlet. Çev. O. Akınay. İstanbul: Belge.
• Harvey, D. (1999) Postmodernliğin Durumu, İstanbul: Metis.
• Hyman, R. (1992) Trade Unions and the Disaggregation of the Working Class, Regini, M. (Der.) The Future of Labour Movements, London: Sage Publications, 150-168.
• Hymann, R. (1994) ‘Changing Trade Union Identities and Strategies’, R. Hyman and A.Ferner (Eds.) New Frontiers in European Industrial Relations, Oxford: Blackwell.
• Jessop, B. (1991) Accumulation Strategies, State Forms and Hegemonic Project, S. Clarke (Ed.), The State Debate, London: Palgrave Macmillan, 140-162.
• Kalaycıoğlu, S. vd. (2008) Değişen İşçilik ve Sendika, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 25 (1), 75-102.
• Kelly, J. (2002) Rethinking Industrial Relations Mobilization, Collectivism and Long Waves, London: Routledge.
• Kurivilla, S., vd. (1993) The Development of Members’ Attitudes Toward Their Union: Sweden and Canada, Industrial and Labor Relations Review, 46 (3), 499- 514.
• Lebowitz, M. A. (2003) Beyond Capital, Marx’s Political Economy of the Working Class, New York: Palgrave Macmilan.
• Lopez-Fernandez, O., Molina-Azorin, J. F. (2011) The Use of Mix Methods Research in Interdisciplinary Education Journals, International Journal of Multiple Research Approaches, 5 (2), 269-283.
• Lordoğlu, K. (2004) Türkiye’de Mevcut Bazı Sendikaların Liderlik ve Yönetim Anlayışları ve Bazı Sendikal Sorunlardan Örnekler, Çalışma ve Toplum, 2004 (1), 81-96.
• Mückenberger, U. vd. (2001) Modernleşmenin Meydan Okuması: Avrupa Sendikalarında Yeni Bir Anlayışa Doğru, 21. Yüzyılda Sendikalar Dünya Sendikal Hareketi Dosyası-2, İstanbul: Petrol-İş.
• Neuman, W. L. (2007) Basics of Social Research Qualitative and Quantitative Approaches, Boston: Pearson Education.
• Offe, C., Wiesenthal, H. (1985) Two Logics of Collective Action, Offe, C. (Der.) Disorganized Capitalism: Contemporary Transformation of Works and Politics, Cambridge: Polity Presss, 170–220.
• Olson, W. (2004) Triangulation in Social Research: Qualitative and Quantitative Can Really be Mixed, M. Holborn and Haralambos (Eds.), Developments in Sociology, London: Causeway Press.
• Ozugurlu, M. (2005) Anadolu’da Küresel Fabrikanın Doğuşu Yeni İşçilik Örüntülerinin Doğuşu, Ankara: Halkevleri.
• Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (2015) 1985-2014 Dönemi Gerçekleştirilen Özelleştirme http://www.oib.gov.tr/program/uygulamalar/yillara_gore.htm, tarihi, 03.12.2015. İşlemleri, erişim
• Peetz, D. (2010) Are Individualistic Attitudes Killing Collectivism, Transfer: European Review of Labour and Research, 16 (3), 383-397.
• Petrol-İş (2000) 50. Yılında Petrol-İş, 1950-2000, İstanbul: Petrol-İş Yayınları.
• Polletta, F., Jasper, J. M. (2001) Collective Identity and Social Movements, Annual Review of Sociology, 27, 283-305.
• Saad-Filho, A., Johnston, D. (2005) Neo-Liberalism, A Critical Reader, London: Pluto Press.
• Sennett, R. (1998) The Corrosion of Character: The Personal Consequences of Work in the New Capitalism, New York: Norton.
• Simms, M. (2012) Imagined Solidarities: Where is Class in Union Organizing?, Capital & Class, 36 (1), 97-115.
• Sosyal-Iş (2013) Türkiye’de Sendikal Örgütlenme, Ankara: Sosyal-İş Sendikası Yayınları.
• Standing, G. (2014) Prekarya Yeni Tehlikeli Sınıf, İstanbul: İletişim.
• Taşçı, F. (2008) Türkiye’de Sendikaların Özelleştirme Yaklaşımları, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 54, 94-115.
• TÜİK (2013) İşgücü İstatistikleri, http://tuikapp.tuik.gov.tr/isgucuapp/isgucu.zul, erişim tarihi 03.12.2015.
• Thernborn, G. (2008) İktidarın İdeolojisi İdeolojinin İktidarı, Ankara: Dipnot.
• Uçkan, B., Kağnıcıoğlu, D. (2009) İşçilerin Sendikalara İlişkin Algı ve Tutumları: Eskişehir Örneği, Çalışma ve Toplum, 3 (22), 35-56.
• Urhan, B., Selamoğlu, A. (2008) İşçilerin Sendikalara Yönelik Tutum ve Algıları: Kocaeli Davranışları, Çalışma ve Toplum, 3 (18), 171-197.
• Urhan, B. (2005) Sendikal Örgütlenme Bunalımı ve Türkiye’deki Durum, İstanbul: Petrol- İş Yayınları.
• Yeldan, E. (2002) Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi Bölüşüm, Birikim ve Büyüme, İstanbul: İletişim. Yeldan, E. (2009) İstihdamsız http://yeldane.bilkent.edu.tr/Yeldan225_19Agu09.pdf, 03.10.2015. Büyüme, İstihdamsız Toparlanma, erişim tarihi,
• Yıldırım, E., Uçkan, B. (2010) İşverenlerin Sendikasızlaştırma Modelleri ve Türkiye Örneği, Çalışma ve Toplum, 2 (25), 163-184.
• Yücesan-Özdemir, G. (2009) Emek ve Teknoloji Türkiye’de Sendikalar ve Yeni İletişim Teknolojileri, Ankara: Tan.