Yeni Çeltek Direnişi: Madenden Bölgeye Yayılan İşçi Özyönetimi Yeni Çeltek Direnişi: Madenden Bölgeye Yayılan İşçi Özyönetimi

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 76, 455 - 486, 25.01.2023

Güneş Gümüş

https://doi.org/10.54752/ct.1241252

Cited By: 1

Öz

Türkiye işçi sınıfının mücadele tarihine adını yazdırmış direnişler, grevler, işgaller vardır: Kavel, 15-16 Haziran, Tariş gibi... Bu direnişler, adeta hiç unutulmamacasına emek tarihinde yerlerini almışlar ve gelecek nesillere aktarılmaya değer deneyimler olmuşlardır. Ancak kimi zaman bazı etkileyici deneyimlerin haksızca tarihin tozlu sayfaları arasında kaldığı da olur. Yeni Çeltek direnişi böyle bir örnektir. Yeni Çeltek direnişi, toplumsal mücadelenin ve dolayısıyla işçi hareketinin büyük bir yükseliş içinde olduğu 1970'li yıllarda Amasya'nın Suluova-Merzifon bölgesinde gerçekleşen yerel bir direniş olsa da Türkiye işçi sınıfı mücadelesi açısından öğretici deneyimleri taşımaktadır. Yeni Çeltek direnişi, sendikal örgütlenme biçimiyle, üretenlerin yöneten olması deneyimiyle, bölge emekçileriyle birlikte kurulan ortak mücadele komiteleri ve böylece bölgede hayatın organize edilmesinde gösterilen etkinlikle emek tarihinin sayfalarında parlak işçi mücadelesi örneklerinden biri olarak yerini almayı hak etmektedir. Bu makale de Yeni Çeltek direnişinin emek tarihinde hak ettiği yeri alması ve Yeni Çeltek deneyimi üzerinden işçi özyönetiminin sınıf mücadelesi açısından anlamının tartışılması bağlamında katkı sunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

İşçi Özyönetimi, Sendika, Direniş, Konsey, İşçi Sınıfı.

Kaynakça

• “1963-1971 Arasında İşçi Sınıfının Konumu ve Eylemleri” (1988) Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Cilt 6, İstanbul: İletişim.
• “1973-1980 Arası İşçi Hareketleri” (1988) Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Cilt 7, İstanbul: İletişim.
• Akçaylı, N. (1978) Yönetime Katılma ve Özyönetim, İstanbul: Bursa Üniversitesi.
• Aydınoğlu, E. (2007) Türkiye Solu (1960-1980), İstanbul: Versus.
• Bekdemir, G. (2008) Denizin Bittiği Yer, İstanbul: Su.
• Benli, H. T. (2015) “Türk Endüstri İlişkileri Sisteminin Önemli Belgeleri: Toplumsal Anlaşma Türk Endüstri İlişkileri Sisteminin 37 Yıl Önce Yaptığı İlk Sosyal Diyalog Denemesi”, Karatahta, 2: 171-191.
• Bilir, E. (2016) “Yeraltı Maden-İş, İşçi İradesi, Siyasal Mücadele”, https://www.academia.edu/44156653/Yeralt%C4%B1_Maden_%C4%B0%C5%9F_%C4%B0%C5%9F%C3%A7i_%C4%B0radesi_Siyasal_M%C3%BCcadele, Erişim tarihi: 11.06.2022.
• Bozkurt, S. (2008), The Resistance Committees: Devrimci Yol and The Question Of Revolutionary Organization in Turkey in The Late 1970s, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bütün, O. (2015) Yedi Kat Yerin Altından Uğultular Geliyor - Yeni Çeltek’ten Soma’ya Maden İşçileri, Ankara: Dipnot.
• Coşkun, A. (1975) İşçinin Yönetime Katılması; Özyönetim, Demokratik Sol Düşünce Formu, Ankara: CHP Gençlik Kolları.
• Çakır, M. (2006) Toplumsal Hareket Sendikacılığı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• “DİSK (Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu)” (1996) Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Cilt 1, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• DİSK Etkinlikler Dizini (1964-1996), websitesi: http://disk.org.tr/disk-etkinlikler-dizini/, Erişim tarihi: 16.03.2022.
• DİSK ve DİSK'e Bağlı Sendikalar Davası Gerekçeli Karar, Esas no:1981/698, Karar no:1986/251, Kitap no:3-C (1980'ler) (TÜSTAV DİSK Arşivi Zarf: 3484 Kutu: 641 Yıl: 1980)
• DİSK ve DİSK'e Bağlı Sendikalar Davası Gerekçeli Karar, Esas no:1981/698, Karar no: 1986/251, Kitap no:3D, Sendika no:1 (1980'ler) (TÜSTAV DİSK Arşivi Zarf: 3482 Kutu: 641 Yıl: 1980)
• Ersan, V. (2013) 1970'lerde Türkiye Solu, İstanbul: İletişim..
• Forgacs, D. (2010) Gramsci Kitabı: Seçme Yazılar 1916-1935, Ankara: Dipnot.
• “Faaliyet Alanları”, websitesi: http://yenianadolumadvetek.com/faaliyetler, Erişim tarihi: 16.03.2022.
• Gürler, D. (2022) “Fabrika Kapanmaları Sonucu Karşılaşılan İşsizlik Riskine İşçi Sınıfının Bir Yanıtı Olarak ‘Geri Kazanılmış İşletmeler’”, Çalışma ve Toplum, 73: 979-1016.
• Hamsici, M. (2017) “2. Cumhuriyet'in Anayasası'nın Oylandığı 1961 Referandumu”, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-39439341, Son erişim tarihi: 13.05.2022.
• Kaplan, H. (2015) Dik Dur Devrimci Ol!, İstanbul: Su.
• Koçak, M. H. ve Çelik, A. (2016) “Türkiye İşçi Sınıfının Ayağa Kalktığı Gün: Saraçhane Mitingi”, Çalışma ve Toplum, 49: 647-678.
• Koç, C. ve Koç, Y. (2008) DİSK Tarihi, Ankara: Epos.
• Kök, M. (2016) Tarihle Söyleşiler 3 içinde, Ankara: Özgür Açılım.
• Kuru, C. (2011), Çeltek Davası, websitesi: http://web.archive.org/web/20120308145625/http://www.suvaridergi.org:80/content/view/1827/1/, Erişim tarihi: 16.03.2022.
• Mete, B. (2017) “Türkiye’de İşçilerin Özyönetim Deneyimi: Diren Kazova Kooperatifi ve Özgür Kazova Tekstil Kolektifi” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Maltepe Üniversitesi.
• Molyneux, J. (1991) Marksizm ve Parti, İstanbul: Belge.
• Narin, Ö. (2013) “Alpaguttan Kazova'ya İşçi Özyönetim Deneyimleri ve Özyönetimin Olanakları”, SAV Almanak 2012, Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları, İstanbul 2013.
• Narin, Ö. (2014) “Türkiye İşçi Sınıfı Tarihinde İşçi Özyönetim Deneyimleri Ve Kriz Dönemlerinde Özyönetimin Olanakları”, DİSK-AR, 3: 48-61.
• Sevindi, U. (Amasya DİKG-DER üyesi) (2007) Unutturulanlar 2: Yeraltı Maden-İş Yeni Çeltek, Ankara: Açılım Araştırma Belgeleme Filmcilik.
• Şanlı, O. (Yeraltı Maden-İş Yeni Çeltek Şube Başkanı) (2007) Unutturulanlar-2: Yeraltı Maden-İş Yeni Çeltek, Ankara: Açılım Araştırma Belgeleme Filmcilik.
• Talas, C. (1970) “Endüstriyel Demokrasi ve Türkiye’de Uygulanma Olasılıkları”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, 25 (2): 191-234.
• “Toplumsal Anlaşma - 20 Temmuz 1978” (2015) Karatahta, 2: 193-197.
• Toplu Sözleşmelere Devrimci Bakış (1979) Ankara: Yeraltı Maden İş. (Bahsi geçen broşürde sayfa numaraları bulunmamaktadır.)
• Türkdoğan, O. (1978) “Yönetime Katılmada Aydınlarımızın Görüşleri”, Journal of Social Policy Conferences, 29: 31-49.
• Uygur, Ç. (1993) Dinazorların Krizi – Değişim ve Sendikalar, İstanbul: Alan.
• Uygur, Ç. (Yeraltı Maden-İş Başkanı) (2007) Unutturulanlar-2: Yeraltı Maden-İş Yeni Çeltek, Ankara: Açılım Araştırma Belgeleme Filmcilik.
• Yaraşır, V. (2006) İşçi Sınıfı Üzerine: İşgal, Direniş, Grev, İstanbul: Mephisto.
• “Yeraltı Maden-İş (Türkiye Yeraltı ve Yerüstü Devrimci Maden İşçileri Sendikası)” (1998) Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Cilt 3, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• “Yeni Çeltek Başarısı” (1976) Çalışma Raporu - 1. Genel Kurul 1975/1976, Yeraltı Maden-İş Sendikası, Ankara.
• “Yeniçeltek Direnişi Bugüne Işık Tutuyor”, İşçilerin Sesi, S: 13, 12.02.1990.
• “Yeniçeltek Dosyası-II”, İşçilerin Sesi, S:15, 30.03.1990.
• “Yeniçeltek Maden İşletmesi Grev ve Eylemi, 1980” (1998) Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Cilt 3, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Yeraltı Maden İş Sendikası Bülteni, 978/Sayı 46. (TÜSTAV Yeraltı Maden-İş Arşivi Zarf: 10 Kutu: 1)
• “‘Yönetime Katılma’ Aldatmacasına Hayır”, İşçilerin Sesi, S: 1, 28.03.1979.
• Yurtsever, H. (2008) Yükseliş ve Düşüş Türkiye Solu 1960-1980, İstanbul: Yordam.