KORE SAVAŞI VE TÜRKİYE’DE SAVAŞ KARŞITI BİR ÖRGÜTLENME: TÜRK BARIŞSEVERLER CEMİYETİ

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 39, 665 - 692, 25.12.2019

Doğan Duman

Öz

II. Dünya Savaşı sırasında Alman saldırganlığı karşısında müttefik olan Amerika
Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği, savaşın bitiminden sonra çıkar çatışması nedeniyle
anlaşmazlığa düşmüşlerdir. İki ülke arasındaki anlaşmazlık gerginliklere yol açarak Soğuk
Savaş olarak adlandırılan süreci başlatmıştır. Bu sürecin ilk askeri çatışması ise iki ülkenin
dolaylı olarak karşı karşıya geldikleri ve 25 Haziran 1950’de başlayan Kore Savaşı’dır.
ABD, Birleşmiş Milletler Örgütü aracılığı ile üye ülkelerin, bu savaşta saldırıya uğrayan
Güney Kore’ye yardım etmeleri çağrısında bulunmuştur. Bu çağrıya olumlu cevap veren
ilk ülke Türkiye olmuştur. Kore Savaşı’nın başlamasından kısa bir süre önce kurulan Türk
Barışseverler Cemiyeti ise, Demokrat Parti Hükümeti’nin Kore’ye asker gönderilmesi
kararına karşı çıkmıştır. Nükleer silahlanma yarışına ve savaşlara karşı mücadele etmek
amacı ile kurulan Cemiyet, Hükümet’in kararını protesto etmek ve toplumda savaşa karşı
duyarlılık oluşturmak amacıyla bildiri dağıtmıştır. Cemiyet üyeleri, “milli menfaatlere aykırı
beyannameler yaymak” suçlaması ile tutuklanmışlardır. Cemiyet ise 29 Temmuz 1950’de
kapatılmıştır. Yargılama sonucunda başta Cemiyet’in Genel Başkanı Behice Boran olmak
üzere, kurucu üyeler, 3 Haziran 1951’de verilen karar ile “siyasi maksatlar gütmek, ABD ile
dostluğumuzu bozmaya teşebbüs etmek, halkın hükümete itimadını kırmak, milli mukavemeti zaafa uğratmak” gerekçesi ile bir yıl üçer ay ağır hapis cezasına çarptırılmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Soğuk Savaş, Türkiye, Kore Savaşı, Türk Barışseverler Cemiyeti

KOREAN WAR AND A ANTI-WAR ORGANIZATION IN TURKEY: TURK BARISSEVERLER CEMIYETI

Öz

The United States and the Soviet Union, which were allies against German aggression
during World War II, were at odds over conflict of interest after the end of the war. The dispute
between the two countries has caused tensions and initiated the so-called Cold War process.
The first military conflict of this process was the Korean War, which began on June 25, 1950,
when the two countries faced off indirectly. Through the United Nations, the United States
has called on member states to help South Korea, which was attacked in this war. Turkey
was the first country to respond positively to this call. Türk Barışseverler Cemiyeti, founded
shortly before the outbreak of the Korean War, opposed the Democratic Party Government’s
decision to send troops to Korea. Established to fight the nuclear arms race and wars, the
Society distributed leaflets to protest the government’s decision and to raise awareness of
war in society. Members of the society were arrested on charges of “disseminating declarations
contrary to national interest”. The Society was closed on July 29, 1950. As a result of the trial,
the founding members, especially The League’s President Behice Boran, decided on June 3,
1951 that “to pursue political intentions, to attempt to break our friendship with the United
States, to break the public’s trust in the government, to undermine national strength” they
were sentenced to one year and three months in prison on the grounds.

Anahtar Kelimeler

Cold War, Turkey, Korean War, Turk Barisseverler Cemiyeti

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (CDAB, Ankara)
• TBMM Tutanak Dergisi
• Akşam
• Ayın Tarihi
• Barış
• Cumhuriyet
• Gün
• Kudret
• Milliyet
• Vatan
• Yeni İstanbul
• Yeni Sabah
• Zafer
• FEYİZOĞLU, Turhan, Sinan-Nurhak Dağlarından Sonsuzluğa, Ozan Yayıncılık, İstanbul, 2003.
• GÖNENÇ, Güney, Hep Aranızda Olacağım: Frederic Joliot-Curie’nin Yaşam Öyküsü, e-kitap, Yordam Kitap, 2008.
• KAYNAR, Mete Kaan, “Türkiye’nin Ellili Yılları Üzerine Bazı Notlar”, Türkiye’nin 1950’li Yılları, Hazırlayan Mete Kaan Kaynar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015, ss.15-39.
• ÖRNEK, Cangül, Türkiye’nin Soğuk Savaş Düşünce Hayatı: Antikomünizm ve Amerikan Etkisi, Can Yayınları, İstanbul, 2015.
• ÖZTÜRK, Kazım, Türk Parlamento Tarihi TBMM IX. Dönem 1950-1954, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 1999.
• SAYILGAN, Aclan, Türkiye’de Sol Hareketler, (Genişletilmiş Yeni Baskıya Hazırlayan: Erol Cihangir), Doğu Kütüphanesi, İstanbul, 2009.
• SELEK, Pınar, Barışamadık, İthaki Yayınları, İstanbul, 2004.
• AKKAYA, Bülent, “Türkiye’nin Nato Üyeliği ve Kore Savaşı”, Akademik Bakış Dergisi, Ocak-Şubat 2012, Sayı: 28, ss.1-20.
• ALPER, Soner, ARAP, Erdal, DEĞİRMENCİOĞLU, Burcu, “Unutulan Savaş: Kore Savaşı”, Hukuk Gündemi, 2014/1, ss.75-83.
• BULUT, Sedef, “Sovyet Tehdidine Karşı Güvenlik Arayışları: I. ve II. Menderes Hükümetlerinin (1950-1954) Nato Üyeliği ve Balkan Politikası”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, ss.35-61.
• DOSTER, Barış, “Türkiye’de NATO Karşıtlığının Tarihsel ve Siyasal Kökenleri”, Ortadoğu Analiz, Nisan 2012, Cilt: 4, Sayı:40, ss.30-41.
• GÖKTEPE, Cihat, SEYDİ, Süleyman, “Soğuk Savaş Başlangıcında Türk Dış Politikası”, bilig, Kış 2015 / Sayı: 72, 2015, ss.197-222.
• GÜL, Tülay, “Ulusal Basında Türkiye’nin Kore’ye Asker Gönderme Kararı”, Belgi, Sayı: 7 (Kış 2014/ I), ss.871-879.
• İŞLER, Esra İlkay Keloğlu, ANALI, Serdar, “Kore Savaşı’na Katılma Sürecinde Basın Yoluyla Halkın Onayını Arttırmak”, Erciyes İletişim Dergisi “akademia”, Cilt: 4, Sayı: 2, 2015, ss.86-104.
• İŞLER, Esra İlkay Keloğlu, ANALI, Serdar, “Voice of America’dan Ankara Radyosu’na: Kore Savaşı’nda Kamuoyu Oluşturma”, İletişim, Haziran, Sayı: 22, 2015, ss.83-99.
• KAHYA, Pınar, “Soğuk Savaş Dönemi Türkiye Düşünce Hayatında Türk Barışseverler Cemiyeti: ‘Niçin Sovyetler Birliği’nin Dostu?’”, Ekim Devrimi’nin 100. Yılı: Sovyetler Birliği, Soğuk Savaş, Uluslararası SistemMülkiye Uluslararası İlişkiler Kongresi, 16-17 Ekim 2017/Ankara.
• ÖZDEMIR, Emin, ŞENDİL, A. Fatih, “Soğuk Savaş Dönemi Algı ile Gerçek Arasında Bir İmge Olarak Türk Solu; Demokrat Parti’nin Sol Hareketlere Yaklaşımı”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 23, 2016, ss.337-368.
• ÖZTAN, G. Gürkan, YILMAZ, Tebessüm, “Militarizm ve Anti Komünizmin Kesiştiği Nokta: Kore Savaşı”, https://www.toplumvebilim.com/.../makale. aspx?...Militarizm%20ve%20an...
• SARGIN, Nihat, “Bağımsızlık Demokrasi Sosyalizm Mücadelesine Adanmış Bir Yaşam”, Gün, 3 Kasım 1987.
• SATIR, Mehmet Emin, “Soğuk Savaş Döneminde Türkiye’de Sol Basın”, Global Media Journal TR Edition, 9 (18), 2019, ss.108-127.
• TOPÇU, İlyas, “Soğuk Savaş Dönemi Türkiye-Sovyet Rusya İlişkileri ve Türk Basını (Stalin’in Ölümüne Kadar)”, International Journal of Academic Value Studies, Vol: 3, Issue: 9, 2017, pp. 94-110.
• YAMAN, Ahmet Emin, “Kore Savaşı’nın Türk Kamuoyuna Yansıması”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 37-38, Mayıs-Kasım 2005, ss. 231-245.
• YILDIZ, Özgür, DOĞRAMACI, Hafize, “Muğla-Milas Kore Gazilerinin Anıları Işığında Kore Savaşı Üzerine Bir Değerlendirme”, Tarih Okulu Dergisi, Mart 2014 Yıl: 7, Sayı: XVII, ss. 545-570.
• YUCA, İrşad Sami, “Demokrat Parti Döneminde Sivil Bir Muhalif Örgüt Örneği: İleri Jön Türkler Birliği”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, Cilt: IV / Sayı: XII /Ağustos 2016 /MMXVII, ss.73-95.
• HAŞİMİ, Nurullah, Türkiye’nin Kore Savaşına Katılmasının Siyasi Nedenleri ve Sonuçları, Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Batman, 2014.
• SİPAHİ, Serkan, Kore Savaşı ve Türk Kamuoyu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2007.
• “Aracının kızı: Bellice Boran!”, earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/.../. (Son erişim tarihi: 18.08.2019).
• ATEŞ, Alev, “Bir Barış Beyannamesi ve Düşündürdükleri (2)”, www.inadina.com/ inadeski/sayi8/alva.htm. (Son erişim tarihi: 21.02.2019).
• ERDEM, Hamit, “Hemşeri, Kore Nere?”, www.toplumsol.org/hemseri-kore-nerehamit-erdem/ (Son erişim tarihi: 23.03.2019)
• “Tanımayanlar için Nihat Sargın”, T24, https://t24.com.tr (Son erişim tarihi: 29.10. 2018)