Hasan Basri Çantay’s Fiqh Interpretations on Ahādīth Ahkām In The Entitled Book ‘On Kere Kırk Hadis’

Yıl 2015, Cilt: 19 Sayı: 1, 287 - 314, 15.06.2015

Mehmet Özkan

https://doi.org/10.18505/cuifd.07688

Öz

Hasan Basri Çantay, one of the most famous personalities in the National Struggle period in Turkey, has been active in many areas such as writing, journalism, teaching and member of parliament. Additionally, he has written the articles and the books on various topics. He educated himself in the field of basic Islamic sciences. His most important Qur'anic interpretation (tafsir) is entitled “Kur’an-ı Hakîm ve Meal-i Kerîm” and his second major work is titled “On Kere Kırk Hadis.” The book, published in three volumes between 1955 and 1962 years, consist of thousand two hundred hadith associated with many issues, such as faith, worship, cleanliness, morals, procedures, marriage and divorce, crime and punishment, the council, soldiering, jihad, law of war, lawful, forbidden. Approximately four hundred and twenty of hadith are ahādīth ahkām. Çantay has translated hadith and occasionally interpreted them in the mentioned book. Examples that include Çantay’s the explanations and the fiqh assessments on approximately one hundred and thirty hadith will be given in the article.

Anahtar Kelimeler

Hasan Basri Çantay, On Kere Kırk Hadis, Ahādīth Ahkām, Fiqh Interpretations, Commentary

Hasan Basri Çantay’ın “On Kere Kırk Hadis” Adlı Eserinde Ahkâm Hadislerine Getirdiği Fıkhî Yorumlar

Öz

Milli mücadele yıllarının öne çıkan isimlerinden biri olan Hasan Basri Çantay yazarlık, gazetecilik, öğretmenlik ve milletvekilliği gibi birçok alanda faaliyet göstermiş, çeşitli konularda yazılar yazmış, eserler kaleme almıştır. İslami ilimler alanında da kendini yetiştiren Çantay’ın bu alandaki en önemli eseri “Kur’an-ı Hakîm ve Meal-i Kerîm” adlı Kur’an mealidir. İkinci önemli eseri, “On Kere Kırk Hadis” adlı kitabıdır. 1955-1962 yılları arasında üç cilt halinde basılan bu kitap iman, ibâdet, temizlik, ahlak, muâmelat, evlenme, boşanma, suç ve cezalar, şûra, askerlik ve cihat, savaş hukuku,  helal,  haram gibi birçok konuyla ilgili bin iki yüz hadisten oluşmaktadır. Bunların yaklaşık dört yüz yirmisi ahkâm hadisidir. Çantay, hadisleri tercüme etmekle kalmamış yeri geldikçe izahlarda da bulunmuştur. Bu çalışmada Çantay’ın yaklaşık yüz otuz ahkâm hadisine yaptığı izah ve fıkhî değerlendirmelerden örneklere yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hasan Basri Çantay, On Kere Kırk Hadis, Ahkâm Ha- disi, Fıkhî Yorum, Şerh

Kaynakça

• AHMED B. HANBEL, Ebû Abdillâh (241/855) Müsned, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• AKYÜZ, Vecdi, Mukayeseli İbadetler İlmihali, I-IV, İstanbul: İz Yayıncılık, 1995.
• BUHARÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail (256/870), Sahihu’l-Buharî, İstanbul 1992.
• ÇANTAY, Hasan Basri, Kur’an-ı Hakîm ve Meali Kerim (Tefsirli Kur’an Meali), I-III, (Yayıma hazırlayan: Prof. Dr. M. A. Yekta Saraç), İstanbul: Risale Yayınları, 2011.
• ÇANTAY, Hasan Basri, Birinci Kırk Hadis ve Mealleri, İstanbul: Çeltüt Matbaası, 1955.
• DAREKUTNÎ, Ebü’l-Hasen Alî (385/995), Fevaidü’l-Müntekati’l- Garaibi’lAvalî, http://library.islamweb.net/hadith/
• DÂRİMÎ, Ebû Muhammed Abdullah (255/869), Sünen-i Darimî, İstanbul: 1992.
• DÖNDÜREN, Hamdi, Delilleriyle İslam İlmihali, İstanbul: Erkam Yayınları, 1988.
• EBÛ DAVUD, Süleymân b. el-Eş‘as (275/889), Sünen-i Ebi Davud, İstanbul 1992.
• ERENBAŞ, Sadık, Hasan Basri Çantay’ın Tefsir İlmindeki Yeri, Yüksek Lisans Tezi, Karedeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon 2006.
• HÂKİM, Ebu Andullah en-Nîsâbûrî’nin (405/1014), Müstedrek ala’s-Sahihayn, Beyrut, 1990.
• HATÎB EL-BAĞDADÎ, Ebû Bekr Ahmed b. Alî (463/1071) Tarîhu Bağdad, Kahire, 1349/193.
• IŞIK, Emin, “ÇANTAY, Hasan Basri”, VIII, DİA, İstanbul, 1993, ss. 218-219
• İBNÜ’L-CEVZÎ, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân (597/1201), İlelü’l-Mütenahiye, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I. Baskı, 1403.
• İBN MACE, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd (273/887), Sünen-i İbn Mace, İstanbul 1992.
• KANDEMİR, M. Yaşar , “Kırk Hadis”, XXV, DİA, Ankara 2002, ss. 467-470.
• KARAHAN, Abdülkadir, “Hadis-i Erbaîn Nev’inin Doğuşu Âmilleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1952, sayı: 1, ss. 76-82.
• MÜSLİM, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc (ö.261/875), Sahihu’l-Müslim (Camiu’s-Sahîh), İstan-bul: Çağrı Yayınları, 1992.
• MUTTAKÎ, el-Hindî (975/1567), Kenzu’l-Ummal, Haydarâbâd 1312/1895.
• MÜNAVÎ, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf (1031/1622), Feyzü’l-Kadir Şerhu’l-Camii’s-Sağir, Mısır, I. Baskı, 1356.
• MALİK B. ENES, Ebû Abdillâh (179/795), el-Muvatta’, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• NESAÎ, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb (ö. 303/915), Sünenü’n-Nesaî, İstanbul 1992.
• ÖZKAN, Mehmet, “Hasan Basri Çantay’ın “Kuran-ı Hakim ve Meal-i Kerim” Adlı Eseri Üzeri-ne Bir Değerlendirme”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, cilt:15, sayı: 28-1 (20. Yıl Özel Sayısı), ss. 43-66.
• ÖZTOPRAK, Mustafa, “Ahkam Hadis Kitaplarındaki Bölüm Başlıklarının Şekillenmesi ve Sebepleri”, EKEV Akademi Dergisi, 2013, yıl: 17, sayı: 55, ss. 89-100.
• SÜYUTÎ, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân (911/1505), Camiu’l- Ehâdîs, www.shamela.ws
• TABERANÎ, Ebu’l-Kasım (ö..360 h.), Mu’cemü’l-Kebîr, Kahire, 3. Baskı, 1994.
• TİRMÎZÎ, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (279/892), Sünenü’t-Tirmîzî, İstanbul 1992.
• UĞUR, Mücteba (2005), Hasan Basri Çantay, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• ÜNAL, İ.Hakkı, “İslam Kültüründe Kırk Hadis Geleneği ve Şeyh Hamid-i Velî’nin Hadîs-i Erbaîn Şerhi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1999, c. XXXIX, ss. 137-146
• YAZICI, Nesimi, “Hasan Basri (Çantay) ve Ses Gazetesi”, Kurtuluş Savaşında Gönen ve Çevresi Sempozyumu, 1993.