Makâmât’ta Kafiye veya Çok İstisna, Bir Kaide Tesis Etmez

Yıl 2015, Cilt: 19 Sayı: 1, 347 - 361, 15.06.2015

Ömer Kara

Öz

Yazar, makalesinde Hemedânî ve Harîrî özelinde şiirin vazgeçilmez bir özelliği olan kâfiyenin, Makâmât literatüründeki nesirde/düzyazıda varlığını; bir anlamda kâfiyeli düzyazıyı (nesiri) tartışmaktadır. Bu konuda makale yazan Tamás Iványi’nin Makamat türünün nesrindeki “kâfiye sistemi”nin şiirdekinin hemen hemen aynısı olduğu şeklindeki tezine bazı noktalarda katılmamakta; her iki yazarın makâmâtlarından örneklerle nesirde kâfiye yapılanmasını incelemekte; i’râb konumu açısından uyumsuzluklara dikkat çekmektedir. Yazarın tezine göre, nesirde kâfiye unsuru bulunmakla birlikte, şiirdeki gibi çok katı ve sistemli değildir. Dolayısıyla şiirdeki kâfiye ile nesirdeki kâfiye arasında farklılıklar vardır. Çünkü nesirdeki kâfiyelerde i’râb durumlarının farklılığı kâfiyeyi zorlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Makâme, Makâmât, Şiir, Nesir, el-Hemedânî, Harîrî.

Rhyme In Maqāmāt or Too Many Exceptions Do Not Prove A Rule

Öz

The author discusses existence of rhyme which is an essential feature of poem in prose of makamat literature, in a sense, rhymed prose in the case of Hemedani and Harîrî in his article. He doesn’t participate at some point to Tamás Iványi’s thesis that “rhyme system” in prose of Makamat genre is almost identical to the one in poetry and examines construction of rhyme in prose with examples from Makamats by both authors and takes attention incompatilibities in terms of i’râb position. According to the author’s thesis, although there is an rhyme element in prose, it isn’t strict and systematic as poetry. Therefore, there are differences between rhyme in poetry and in prose. Because differences of i’râb positions in prosodic rhyme forces rhyme.

Anahtar Kelimeler

Maqâme, Maqāmāt, Poety, Prose, al-Hamadhānī, Harīrī.

Kaynakça

• Ali el-Cündî, Suveru’l-Bedî’, II: Fennü’l-Escâ’, belâğe, nakd, edeb, (Kahire, 1951).
• Câhız, el-Beyân ve’t-Tebyîn, tah. Abdusselam Muhammed Harun (Kahire, 1968).
• Ebu’l-Alâ el-Me’arrî, Risâletü’l-Ğufrân, tah. Âişe Abdurrahman, 4. Baskı, (Kahire, ts.).
• Ebu’l-Kasım Muhammed b. Abdulğafur el-Kelâ’î, İhkâmü San’ati’l-Kelâm, tah. Muhammed Rıdvân ed-Dâye, (Beyrut, 1966).
• Harîrî, el-Maqâmât /Les séances, tah. Antoine Isaac Silvestre de Sacy, 2. Basım, (Paris, 1847-53; yeni basım Amsterdam 1968).
• Hatîb el-Kazvînî, Telhîsü’l-Miftah, Şurûhu’t-Telhîs içinde, İV, (Kahire, h. 1343).
• Hemedânî, Maqâmât, ed. A. I. de Sacy,. (Paris, 1827).
• İbn Hicce el-Hamevî, Hizânetü’l-Edeb, (Bulak, h. 1219).
• İbn Hicce el-Hamevî, Semeratü’l-Evrak, tah. Muhammed Ebu’l-Fadl İbra-him, (Kahire, 1971).
• Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Cürcânî (ö. 729/1329), el-İşârât ve’t-Tenbîhât fi İlmi’l-Belâğe, tah. Abdulkadir Hüseyin (Kahire, [1982]).
• Nevâci (ö. 859/1455), Mukaddime fi Sinâ’ati’n-Nazm ve’n-Nesr, tah. Mu-hammed b. Abdulkerim (Beyrut, ts.).
• S. A. Bonebakker, “Kâfiya”, Encyclopaedia of Islam, (IV, 411-14).
• Tamás Iványi, “On Rhyming Endings and Symmetric Phrases in al-Hamadhānī’s Maqāmāt”, J. R. Smart (ed.), Trandition and Madernity in Arabic Language and Literature içinde, (Richmond, Surrey 1996), 210-28.
• W. P. Heinrichs- Afif b. Abdüsselam, “Sadj”, The Encyclopaedia of Islâm, yeni baskı, VIII (Leiden, 1995), 732-8.