Musa Kaztm Efendi'nin Dini, Siyasi ve Felsefi Düşüncesi

Yıl 2007, Cilt: 11 Sayı: 2, 75 - 141, 15.12.2007

Bayram Ali Çetinkaya

Öz

Musa Kazım, one of the most discussed intellectual of the last period
of the Turkish-Islamic thought, did his best to present a new
civilization Project. He supported this offer with the principles of
consultation method, equality, freedom and juctice in the frame of
the thought of Islam-politics.
He exhibited a type of intellectual who favors change anda
innovation. He gave lectures to improve the quality of education, and encouraged foreign language education such as the intellectuals of
that time .. However, he made steady warnings so that the relations
among the religious sects might not turn into an area of conflicts due
to fanaticism.
' Contrary to the conservative Muslims, Musa Kazım Afandi is an
important figure of the progressive intellectual type of the
Constitutional Monarchy period who thinks that the real civilization
can only be possible with a true religion.

Anahtar Kelimeler

Musa Kazım Afandi, Constitutional Monarchy, religion, politics, philosophy, civilization

Musa Kazım Efendi'nin Dini, Siyasi ve Felsefi Düşüncesi

Öz

Türk-İslam fikriyatının son döneminin en çok tartışılan
düşünürlerinden biri olan Musa Kazım, yeni bir medeniyet projesi
sunma gayreti içerisinde bulunmuş, İslam siyaset düşüncesi
çerçevesinde bu teklifini danışma usulü, eşitlik, hürriyet ve adalet
ilkeleriyle desteklemiştir.
Islahatçı ve yenilikçi bir ulema tipi örneği sergileyen Musa Kazım,.
medreselerdeki eğitimin kalitesinin arttırılması hususunda
konferanslar vermiş, dönemın düşünürleri gibi o da yabancı dil
eğitimini teşvik etmiştir. Bununla birlikte mezhepler arasındaki
ilişkilerin fanatizme dönüştürülerek bir çatışma alanı oluşturulması
hususlarında ısrarlı ikazlarda bulunmuştur. ·
Muhafazakar İslamcılarının aksine, Musa Kazım Efendi entelektüel
birikimi olan ve yeni kamil bir medeniyetin ancak hakiki bir dinle
gerçekleşeceğini düşünen, Meşrutiyetin terakkici aydın alim tipinin
önemli bir figürüdür..

Anahtar Kelimeler

Musa Kazım Efendi, Meşrutiyet, Din, Siyaset, Felsefe; Medeniyet

Kaynakça

• 1 Bazı araştırmacılara göre, Musa Kazım'ın Balıkesir'deki akrabası "biraderidir". Bkz.
• Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi (Tabakatü'I-Müfessirfn), İstanbul trz,
• II, 774; İsmail Kara, Türkiye'de İslamct/tk Düşüncesi, İstanbul 1986, I, 47;
• Sadık Albayrak, Son Devir Osmanlt Ulemast, İstanbul 1996, III, 390. Musa
• Kazım'ın Balıkesir'deki akrabasının "amcası" oluduğunu söyleyen araştırmacılar
• da bulunmaktadır. Bkz. Veli Ertan, "Musa Kazım Efendi", İslam (D/ni-İ/mi-Siyasi)
• Ay/tk Mecmua (Gençler ilavesi), s. 95, c. 8, Ankara (1,4. 8.1965), 349. 2 Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi (Tabakatü'I-Müfessirin), II, 774-775; İsmail Hami
• Danişmend, İzah/t Osmanlt Tarihi Kronolojisi, XI. baskı, İstanbul 1961 (II.Bsk), IV,
• 558, 560; Hasan Basri Erk, Meşhur Türk Hukukçu/an, Basım yeri yok 1954, 317;