MEVLANA'DA İRADE HÜRRiYETi

Yıl 2004, Cilt: 8 Sayı: 2, 1 - 16, 15.12.2004

Ramazan Altıntaş

Öz

Mevlana Mesnevi adlı eserinde insan hürriyeti üzerinde çok durur. Bu
konuyu, kader, cebir ve ihtiyar kavramlarıyla anlatır. Özellikle insandan irade
hürriyetini soyutlayan Cebri (indeterminist) ve sebepleri yaratandan soyutıayan
materyalist insana çok kızar. Inançlarında dengeli bir insan modeli ortaya koyar.
Mevl~na'ya göre, hürriyet, insanı Allah'tan alıkoyan şeylerden uzak durmaktır.
Insanın Allah'a ibadeti arli ıkça, hürriyet alanı da genişler.
Mevlana, insanın özgürlüğünü savunmada, hem psikolojik ve hem de
kelami deliller kullanır. Bu konuda onun kullandığı dil, cahil ve bilgin her seviyede
insanın anlayabileceği bir üslüba sahiptir. Mevlana'nın insan hürriyeti konusuncjpki
görüşleri orjinaldir. O, mutlak bir hürriyetten yana değil, nisbi bir hürriyet anlayışından
yanadır. Insan, cüz'i iradesinde hürdür. Dolayısıyla, sorumluluk yüklenecek bir
insanın hür olması gerekir. Mevlana'nın insan hürriyeti noktasındaki görüşleri
Kur'an'ın rühuna uygundur.

Anahtar Kelimeler

Cebir, ihtiyar, Kader, fatalist, determinist, indeterminist, hürriyet, cüz'i irade, sebep-sonuç ilişkisi, sorumluluk

MEVLANA'DA İRADE HÜRRiYETi

Öz

Mavlana emphasizes to human freedam in his Mesnevi. He deseribes this
subject through fate, compulsion, and choice terms. He is angry to the Cebri
(lndeterminist) who takes away free will from humanity and materyalist who removes
the causes from Creator. He. brings up a balanced human model in his/her fa ith.
According to Mavlana, freedam is to stay away from anything which prevents human
from Allah. If human increases his/her worship to Allah, his/her freedom's space
extends. When Mavlana clefends to human's freedom, he uses both psychological
and lslamic theological proofs. His writings about this subject can be understand for
everyone that from uneducated to educated. His views about human freedom are
original. He does not lake sides of an absolute freedom; on the contrary he takes
sides of a parlial freedoın. Human is free in his/her partial freedom. Consequently,
human who carries a responsibility has to be free. Mavlana's views about human
freedom fıt to Kur'an's sauL 

Anahtar Kelimeler

Coıııpulsion, choice, Fate, fatalist, determinist, indeterminist, freedom, partial will, cause-effect relationship, responsibility

Kaynakça

• ei-A'raf, 7/230.
• ·(Şeytan): Öyle ise dedi: Beni atılırınana karşılık yemin ederim ki bende onları sapıırmak için herhalde senin
• doğru yoluna oturacağım' deıli. ei-Araf, 71!6. Ayrıca bkz. ei-Hicr, 15/39
• eı-Enfaı. 8/Ü